Vài dòng về việc ăn Tết Ta theo Tết Dương lịch

Ngô Khôn Trí (Exryu Canada)

Hiện nay, Việt Nam là 1 trong 6 nước đón Tết Âm lịch trên thế giới, giống như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Triều Tiên và Mông Cổ.

Tại Mã Lai và Singapore, do vì có nhiều sắc dân sinh sống nên người ta ăn mừng năm mới tới 4 lần (tùy theo lịch Hindu, lịch Hồi Giáo, lịch Thái Âm Thái Dương và lịch Thái Dương). Tại Thái Lan, Campuchia, Lào người ta ăn Tết theo Phật lịch, từ ngày 13 đến ngày 15  tháng 4 (Dương lịch) mỗi năm. Tại đảo Bali ở Indonesia ngoài Tết Dương lịch ra người ta còn ăn Tết theo lịch tôn giáo của địa phương. Tại Ấn Độ, Tết diễn ra vào ngày 14.4 (Dương lịch) hằng năm, thế nhưng ở một số bang như bang Punjab thì dịp Tết trùng với mùa thu hoạch.

Các nước trong khối Ả Rập ăn Tết theo lịch hồi giáo (Hijri New Year), 1 năm của lịch Hồi giáo ngắn hơn 1 năm của Dương lịch từ 11 tới 12 ngày cho nên mỗi năm Tết của Hồi giáo không đến cùng ngày trong Dương lịch. Người Hồi giáo không coi trọng ngày khởi đầu của năm mới. Dịp lễ trọng đại nhất của cộng đồng tôn giáo này chính là lễ kết thúc tháng Ramadan - tháng thứ chín của Hồi lịch. Hồi giáo tính tháng năm theo âm lịch, lấy chu kỳ vận hành của mặt trăng làm cơ sở.

Trước đây, Nhật Bản ăn Tết theo Âm lịch nhưng đã chuyển sang ăn Tết theo Dương lịch kể từ năm 1873. Từ năm 1844 đến ngày 31 tháng 12 năm 1872 (ngày 2 tháng 12 năm Minh Trị thứ 5) người Nhật đón Tết theo lịch Thiên Bảo (天保暦, Tempo reki). Ngày 3 tháng 12 năm Minh Trị thứ 5 được sửa đổi thành ngày 1 tháng 1 năm Minh Trị thứ 6 (năm 1873). Việc sửa đổi này đã được chính phủ công bố vào ngày 9 tháng 11 năm Minh Trị thứ 5 ( 9 / 12 / 1872) và được áp dụng vào tháng sau đó.

Nhờ việc thay đổi lịch này mà chính phủ đã tiết kiệm được tiền trả lương tháng 13 cho công chức. (vì nếu tính theo lịch cũ thì năm Minh Trị thứ 6 có tháng 6 là tháng nhuận) và giảm bớt ngày nghỉ, tăng sản lượng quốc gia. Thật ra, lý do chính muốn dùng lịch phương Tây là vì giới lãnh đạo Nhật đương thời muốn thoát khỏi vòng ảnh hưởng văn hóa của Trung Quốc vì nhận thấy rằng văn minh phương Tây đã phát triển hơn châu Á về nhiều mặt. Từ khi nhìn thấy những chiếc Tàu Đen (Black Ships, 黒船, kurofune ) của hải quân Mỹ lúc ghé vào cảng Uraga (14/7/1853), Nhật đã muốn sớm tách ra khỏi hàng ngũ các nước châu Á hòng đuổi kịp và đứng vào hàng ngũ các nước văn minh phương Tây.?

Đầu năm 2013, Giáo sư-Tiến sĩ Võ Tòng Xuân có đưa ý kiến về việc nên tổ chức ăn Tết Dương lịch thay cho Tết Âm lịch như hiện nay.

Quan điểm “Tết hội nhập” này đã gây ra nhiều ý kiến trái chiều trong cộng đồng mạng. TS. Lê Đăng Doanh, Nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương, là 1 trong những người ủng hộ quan điểm ăn Tết ta theo Dương lịch của GS-TS Võ Tòng Xuân với những lý do :

-Nhiều nước trên thế giới đã chuyển sang Tết Dương lịch. Nếu chúng ta  vẫn giữ ăn Tết theo tập quán cổ truyền như hiện nay thì chúng ta bị lạc nhịp. Nhật Bản đã thành công trong việc chỉ đón Tết Dương lịch thôi, không có Tết âm lịch nữa và một số nước khác cũng đang có ý theo xu thế đó.

-Tăng hiệu quả kinh tế vì bớt được số ngày nghỉ và nghỉ cùng thời gian sẽ làm giảm lãng phí, tăng sản xuất.

-Không bỏ lỡ cơ hội phát triển kinh tế làm giàu đất nước.

- Ít mất thời giờ của nông dân (đại bộ phận người dân) dành chăm sóc lúa đông-xuân, vụ lúa tiềm năng cao nhất trong năm; Học sinh và sinh viên có thời khóa biểu học tập và thi học kỳ một cách hợp lý, không gượng ép nghỉ theo âm lịch, do đó không phí thời gian học hành.

-Giảm bớt tập quán xấu là thích nhậu nhẹt, bài bạc làm tổn hại sức khỏe, gây tai nạn giao thông.

TS Doanh và GS-TS Xuân cũng nhấn mạnh rằng các tập quán cổ truyền lành mạnh của ta chúng ta vẫn giữ và sẽ cử hành vào ngày Dương lịch như 1 số nước đang làm.

Tuy nhiên, 66%  độc giả trong nước không tán thành ý tưởng này, 1 số người phát biểu rất mạnh mẽ như sau:

Đánh mất bản sắc văn hóa- 03/01/2013

 Chúng ta là quốc gia phương Đông, nông nghiệp là chủ yếu, việc đón tết cổ truyền theo lịch âm là điều đương nhiên, một nét văn hóa rất đẹp và thiêng liêng của người Việt Nam. Mỗi người trong chúng ta đều cảm nhận rõ nét nhất khi mỗi độ tết đến, xuân sang. Chúng ta không thể nhất thống văn hóa, bản sắc theo cách diễn giải của GS được. Bởi vì chúng ta hội nhập, hòa nhập chứ không hòa tan về văn hóa được, đánh mất bản sắc của mình. Nếu như GS nói là gộp tết âm với tết dương, thì ngày giỗ Tổ, ngày giỗ các anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa hay chính người trong gia đình thì cũng đổi thành ngày dương à? Sự phát triển của 1 đất nước dựa trên nhiều yếu tố, nhiều góc độ, đâu phải dựa trên việc hòa tan văn hóa, đánh mất bản sắc. Chúng ta cần giữ lại và chọn lọc những giá trị văn hóa cha ông để lại, chứ không phải hòa tan nó ra.

(tạ anh tuấn)

 Không thể bỏ.- 03/01/2013

Trước hết tôi thấy ý kiến của GS Xuân như một đề xuất chúng ta ko nên có những lời lẽ quá nặng nề. Tuy nhiên tôi thấy 5 cái lợi GS đưa ra không đủ sức thuyết phục, tôi nghĩ rằng ta phải hiểu Tết nguyên nghĩa là "Tiết" là mùa xuân, mùa khởi đầu 1 năm hơn nữa đây là phong tục đẹp của Người Việt chúng ta. Đó cũng chính là sự hội nhập những tinh hoa văn hóa nước ngoài đâu cần phải hội nhập những cái gì quá xa xoi mà lạc lõng với truyền thống văn hóa ngàn đời của cha ông. Hơn nữa tết âm lịch của Người Việt là rất văn minh vì đây là cách tính con trăng của người xưa, GS rát yêu và gắn bó với Nông Nghiệp chắc GS quá hiểu điều này...Ta nhều nét tương đồng với Trung Quốc nhưng ta có bao giờ chịu khuất phục họ. Những gì tốt đẹp của dân tộc đến ngày hôm nay hãy trân trọng giữ gìn kẻo sửa rồi lại giống sửa Chùa trăm gian tại Hà Nội !

(Phạm Thanh Dương)

Phản đối- 03/01/2013

Tôi rất không đồng tình với ý kiến của vị Giáo sư này. Tết âm lịch từ lâu đã trở thành một truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam ta, mà mỗi thế hệ chúng ta đều phải có trách nhiệm gìn giữ. Cho dù mục đích chính của GS chỉ là việc rút bớt thời gian nghỉ Tết âm lịch thôi thì cũng là không hợp lí. Vì một năm dân ta có được nghỉ là bao nhiêu ngày đâu, có nhiều hơn các nước khác đâu. Tư tưởng của vị GS này nặng về kinh tế quá. Có lẽ ở xã hội ngày nay đồng tiền đã làm mờ mắt và thay đổi tất cả rồi chăng?? Còn cứ nói Tết âm lịch là của người Trung Quốc. Cho dù đó thật sự bắt nguồn từ Trung Quốc thì đã sao. Từ hàng ngàn năm nay, người Việt Nam ta đã coi đó là cái Tết cổ truyền của dân tộc. Là văn hóa tốt đẹp của cha ông. Không thể lấy bất cứ lí do gì để có thể "ngụy biên" cho việc này được. Vậy nên theo quan điểm của tôi là kịch liệt phản đối việc này. Thật buồn cho một vị Gs đáng kính mà lại có suy nghĩ như vậy.

(Dương Văn Hiển)

Đừng vì lợi nhuận trước mắt mà bỏ quên cái cần giữ gìn thật sự- 03/01/2013

Tôi thấy là việc chỉ chăm chăm làm giàu mà bỏ đi các giá trị truyền thống là vô cùng sai lầm. Chăm chăm làm giàu, thu về lợi ích kinh tế rồi rốt cuộc đánh mất các giá trị dân tộc. Đến lúc muốn tìm lại cũng không thể tìm lại được nữa. Hiện nay Tết cũng đang một xu hướng gì đó hiện đại rồi, chẳng lẽ còn muốn bác bỏ tính cổ truyền hoàn toàn để kiếm tiền hay sao. Nhà nước chẳng phải vận động giữ gìn bản sắc dân tộc hay sao. Tết âm chính là một nét bản sắc dân tộc đó. Kinh tế thị trường thì vẫn cứ tiến hành nhưng ít ra phải giữ một chút gì riêng cho mình chứ. Tham tiền quá coi chừng mất gốc lúc nào không hay đó.

(Dala)

Tính hợp lý, lợi ích kinh tế mà GSVõ Tòng Xuân đưa ra để kiến nghị việc tổ chức ăn Tết Ta theo Tết Dương lịch rất đúng đối với nhiều người, nhất là những người có quan hệ kinh doanh, trao đổi học thuật với các nước phương Tây. Tuy nhiên, những lý do đó chưa đủ sức thuyết phục được đại đa số (66%) người dân trong nước, bởi vì giá trị cuộc sống của người dân không thể chỉ dựa vào đời sống kinh tế mà còn tùy vào giá trị tinh thần. Cho dù có tổ chức những ngày truyền thống theo Dương lịch đi nữa nhưng nhiều người vẫn lo sợ mất đi bản sắc đặc thù và tính thiêng liêng của dân tộc. Vì cách tính ngày giờ theo Âm lịch và Dương lịch có khác nhau. Bản tính của dân tộc Việt Nam mình ?

Hàn Quốc là quốc gia vẫn gìn giữ những ngày truyền thống dân tộc của mình theo Âm lịch nhưng đất nước của họ vẫn phát triển. Điều này khẳng định rằng việc phát triển đất nước không đòi hỏi phải hòa nhập rập khuôn với các nước phương Tây mà nó tùy thuộc vào những yếu tố khác ?

Nhật Bản phát triển trở thành cường quốc kinh tế không hẳn là nhờ vào việc thay đổi lịch mà do nhiều nhân tố đặc thù của dân tộc họ. Để được phát triển nhanh chóng, người dân Nhật đã phải trả 1 cái giá rất đắt.

Tập quán nhậu nhẹt được thành hình trong giai đoạn lịch sử, có thể được khởi phát từ thời kỳ khẩn hoang ở miền Nam, là một nét văn hóa của người nông dân Nam bộ, giống như tập quán uống rượu trong các quán bar của thời kỳ lập quốc của Hoa Kỳ, Đứng về mặt kinh tế thì tập quán này làm giảm sản lượng quốc gia, nhưng đứng về mặt tinh thần thì nó giúp giải tỏa những cực nhọc trong cuộc sống, thoải mái trong quan hệ giao tiếp. Việc thay đổi lịch không làm mất đi tập quán này. Nó sẽ tự thay đổi khi xã hội phát triển, dân trí được nâng cao.

Mục đích của phát triển đất nước là nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Gìn giữ truyền thống văn hóa đặc thù của mình đồng nghĩa với việc bảo vệ giá trị tinh thần của người dân ?

Montreal ngày 1 /2/2013 (1 ngày có gió mạnh -12°C)

Ngô Khôn Trí