1946-2021: 75 năm Hiệp Định Sơ Bộ

Tuyên bố “dùng Tây đuổi Tàu” có đúng với sự thật không?

Văn Lang Tôn-thất Phương
 

1945 Jul-17:

Hội Nghị Postdam bắt đầu (cho đến 1945-08-02) → Quyết định về Việt Nam: Lấy vĩ tuyến 16 làm ranh giới tạm thời, quân Anh sẽ vào phía Nam, quân Trung Quốc (Tưởng Giới Thạch) sẽ vào phía Bắc của Việt Nam để giải giới quân Nhật.

Tại Hội Nghị, đại diện Pháp yêu cầu “toàn vẹn chủ quyền của Pháp ở Đông Nam Á  (nghĩa là Indochina). Hội Nghị chấp thuận yêu cầu này” (“During the conference, representatives from France request the return of all French pre-war colonies in Southeast Asia (Indochina). Their request is granted [Source: “History Place: The Vietnam War – Seeds of Conflict, 1945-1960.” https://www.historyplace.com/unitedstates/vietnam/index-1945.html)

[Chú ý: Hội Nghị chấp thuận yêu cầu của Pháp cho nên cả quân Anh lẫn quân Tưởng Giới Thạch đều sẽ phải rút lui, giao VN lại cho Pháp]. 
 

1945-08-02:

Hội Nghị Postdam bế mạc. Ngay sau khi biết được quyết định Potsdam (quân Tưởng sẽ vào miền Bắc Việt Nam), Đại sứ Pháp Pechkoff đã đẩy mạnh thương thuyết với Trùng Khánh (Tưởng).

Vì có sự hiện diện của quân Trung Quốc (Tưởng) ở miền Bắc, chính phủ VNDCCH của HCM ở trong thế chông chênh (“Ngay đến Bộ Trưởng Nội Vụ Võ Nguyên Giáp, hay Chủ Tịch HCM cũng từng bị tạm giữ vài giờ. Giây phút nào cũng lo sợ sẽ bị đảo chính hay bắt giữ”) và phải cố gắng tạo dựng một bề ngoài hòa hợp với các chính đảng khác, đặc biệt là VN Quốc Dân Đảng [Chính Đạo 2011: “Hiệp Ước Sơ Bộ 6/3/1946” http://www.geocities.ws/xoathantuong/vnc_hiepuocsobo.htm]. Vấn đề an nguy, cho nên HCM phải đẩy quân Tưởng Giới Thạch ra khỏi Việt Nam sớm càng tốt.  
 

1945-08- 15:

Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện. Hai tuần sau, quân đội Trung Quốc (Tưởng Giới Thạch) đi vào Việt Nam qua ngõ Vân Nam và Quảng Tây. Việt Nam Quốc Dân Đảng (Việt Quốc), Việt Nam Cách Mạng Đồng Minh Hội (Việt Cách) lần lượt trở về hoạt động tại Việt Nam. 
 

1945-08 (cuối tháng):

Quân đội Anh lên đường để vào Nam Bộ. Nhưng tướng Douglas MacArthur ra lệnh quân Đồng Minh không được tiến vào những vùng quân đội Nhật đang chiếm đóng cho đến ngày Nhật Bản chính thức đầu hàng (28 tháng 8). Vì bão, lễ đầu hàng phải hoãn lại (thành 02 tháng 9).  Việc trì hoãn nầy “tạo cho thế lực Cộng Sản VN có thì giờ để lấn lướt các phe phi-Cộng-Sản trong tổ chức Việt Minh, tiêu diệt đối lập, và củng cố chức vụ trong chính phủ” [Marvin E. Gettleman, ed., Vietnam. Greenwich, Connecticut: Fawcett, 1965. Pp. 65–66]. 
 

1945-09-02: HCM  đọc Tuyên Ngôn Độc Lập. Trong danh sách chính phủ lâm thời được công bố, HCM tự khai lý lịch là thuộc về “Đảng Quốc Gia” [Chính Đạo 2011, ibid]. 
 

1945-09-04:

“Tuần Lễ Vàng” bắt đầu.  Dân Việt toàn quốc đóng góp rất nhiều tiền và vàng cho chính phủ VNDCCH. 
 

1945-09-13:

Quân Anh đến Sài Gòn, tái vũ trang cho 1,000 quân nhân Pháp (cựu tù binh của Nhật). Đám quân nầy hợp với Trung Đoàn Biệt Động (5th Colonial Infantry Regiment commandos) của Pháp vừa mới đến, đi đánh chiếm lại những vùng ở Sài Gòn và các tỉnh Nam Bộ. 
 

1945-09-23:

Việt Minh bắt đầu thương thuyết với Pháp (cho đến 1946-02) đồng thời “làm hòa” với quân Tưởng (đang ở miền bắc vỹ tuyến 20) như cung cấp một phần lương thực, nhu yếu phẩm cho quân Tưởng; và dùng tiền “quan kim”, “quốc tệ” của chính phủ Tưởng. 
 

1945-10:

Paris cử Georges-Thierry D'Argenlieu (Đô Đốc Hải Quân) sang Indochina làm Cao Ủy (từ mới để thay cho tên cũ là “Toàn Quyền”) mang theo kế hoạch mới của Tổng Thống Pháp De Gaulle:  Đưa vua Duy Tân trở về làm vua ở Việt Nam (vua Duy Tân tử nạn máy bay 1945-12-24). 
 

1945-11-11:

HCM giải tán Đảng Cộng Sản Đông Dương “nhằm đánh lừa phe tư sản” [Chính Đạo 2011, ibid, lấy theo Hồi Ký của Hoàng Tùng]. 
 

1945-12-07:

Thương thuyết Pháp-Hoa (về việc đưa quân Pháp ra Bắc) chính thức bắt đầu. 
 

1945-12 (cuối tháng):

Điện tín của lực lượng Anh Quốc (ở Sài Gòn, nhưng qua London) gởi đến chính phủ Úc:  “Cố vấn chính trị của Bộ Tư Lệnh Lực lượng Đồng Minh tại Sài Gòn báo cáo rằng chính quyền Pháp ở đó đã được thông báo của Đại Sứ Pháp tại Changking [đúng ra là “Chungking”, tức là Trùng Khánh) rằng Tổng Tư [Lệnh] Chian[g] Kai Shek (Tưởng Giới Thạch) đã quyết định sẽ rút quân Trung Hoa khỏi Đông Dương, phần bắc vĩ tuyến 16, trong tương lai gần dù chưa xác định được ngày.” [Le Minh Khai: “Cứt Tây, cứt Tầu và Hồ Chí Minh”, http://www.dcvonline.net/2016/05/01/cut-tay-cut-tau-va-ho-chi-minh/  2016-05-01]

Quân Trung Quốc (Tưởng) có khoảng 100 ngàn người vào cuối năm 1945 [David Marr: “The Chinese Army enters Indochina, 1945”. “End of Empire”, Nordic Institute of Asian Studies (NIAS): http://www.chinaww2.com/2016/01/08/the-chinese-army-enters-indochina-1945/ ]. 
 

1946-02 (thượng tuần):

Tình báo Pháp ghi nhận là Quốc Dân Đảng Trung Hoa đang có kế hoạch thay chính phủ HCM bằng lực lượng Việt Nam Quốc Dân Đảng và Việt Cách (Đồng Minh Hội), với sự tiếp tay của các phe Đại Việt và tổ chức thân Nhật đã bị Võ Nguyên Giáp đặt ra ngoài vòng pháp luật từ tháng 9/1945. Mục đích của KMT là loại bỏ HCM và lập một chính phủ không Cộng Sản. [Chinh Dao 2011, ibid].  
 

1946-02-16:

Trùng Khánh (Tưởng GT) đồng ý với Pháp hạn chót rút quân khỏi Bắc Việt Nam vào ngày 30-3-1946. Mọi thoả thuận song phương đưa đến Hoà Ước Trùng Khánh 1946-02-28 (nghĩa là chắc chắn quân Tưởng sẽ rút. HCM có tuyên bố “ký kết để Pháp vào đuổi quân Tưởng đi” không phải là sự thực.  Câu “Thà ngửi cứt thằng Pháp vài năm, còn hơn ăn cứt thằng Tầu suốt đời” là trích ra từ cuốn sách gốc của Paul Mus (“Viêt-Nam: Sociologie d’une Guerre”. New York: Vintage Books, 1968, trang 119). Nhiều nhà nghiên cứu sau này (ví dụ Lê Minh Khai, Ngô Nhân Dụng) bác bỏ vì thiếu bằng chứng (http://www.dcvonline.net/2016/05/01/cut-tay-cut-tau-va-ho-chi-minh/ ) vì Paul Mus chỉ nghe ai đó nói rồi bảo “tôi nghe từ nguồn tin đáng tin cậy - je tiens de bonne source” chứ không phải là nghe chính ông Hồ nói ra. 
 

1946-02-28:

Hoà Ước Trùng Khánh (vừa nói ở trên). 
 

1946-03-06:

Hiệp Ước Sơ Bộ.
 

*****

Các điểm chính:

1.      Quân đội Trung Quốc (Quốc Dân Đảng) còn đóng ở Việt Nam ngày nào, việc lật đổ chính phủ Hồ Chí Minh càng có thể xảy ra.

2.      Việc quân Pháp trở lại trên toàn cõi Indochina đã được định sẵn từ Hội Nghị Postdam 07-1945, nghĩa là quân đội của England và China (Tưởng Giới Thạch) sẽ không ở lại Việt Nam lâu. Pháp đã đàm phán chuyện quân Tưởng rút về khi Hội Nghị Postdam vừa bế mạc. 

3.      Giữa tháng 2-1946 đã biết được quân Tưởng sẽ rút hết. Ngày 06-03-1946 mới có Hiệp Ước Sơ Bộ.

Ngắn gọn: Hiệp Ước Sơ Bộ không phải để cho quân Tưởng rút lui, mà để công nhận quân Pháp trở lại Bắc Bộ.

Vói Hiệp Ước nầy, HCM được Paris công nhận là một chính phủ, và an tâm rằng quân Pháp sẽ không trực tiếp đe dọa mình (lẫn ông Giáp) như quân của Tưởng.

(06-03-2021)