Bí quyết trường thọ
của người Nhật
Vũ tất Thắng - Exryu Việt
nam
Theo báo cáo năm 2006 của WHO (Cơ
quan Bảo kiện Thế giới), tuổi
thọ b́nh quân của người Nhật năm
2004 là 82 tuổi, tiếp tục duy tŕ vị trí
số 1 thế giới. Năm 2003, Monaco và San
Marino có tuổi thọ b́nh quân 81 tuổi, năm
2004 đă cao lên bằng 82 tuổi ngang hàng
với Nhật. Nữ giới Nhật có
tuổi thọ trung b́nh 86 tuổi, đơn
độc đứng đầu thế
giới; nam giới Nhật có tuổi thọ
trung b́nh 79 tuổi ngang hàng với San Marino và
Iceland. Các tiểu quốc Âu châu đang tăng
tuổi thọ trung b́nh. Theo Ủy ban Dân số
- Gia đ́nh và Trẻ em, tuổi thọ trung b́nh
của nước ta là 71.3 tuổi năm 2005, kém
NB khoảng 10 tuổi. Sau đây người
viết xin phân tích một số nguyên nhân
của sự trường thọ của người
Nhật.
I. Cách ăn
uống của người Nhật
Người Nhật có truyền
thống ăn uống theo kiểu dưỡng
sinh. Sau một đêm nghỉ ngơi, cơ
thể dễ tiếp thu các dưỡng chất
cần thiết vào buổi sáng. V́ vậy, người
Nhật thường ăn no rồi mới
rời nhà đi làm. Bữa ăn sáng truyền
thống của người Nhật gồm cơm,
súp đậu tương (Miso), cá (tươi
hoặc khô) nướng, rong biển xấy khô
(Nori), trứng sống hoặc ốp la, mơ
muối (Umeboshi),... Người Nhật thích
ăn trứng sống như sau : Đập 1
quả trứng tươi vào chén nhỏ
rồi quậy đều cả ḷng trắng và
ḷng đỏ với một ít Sho-yu (nước
tương Nhật làm bằng đậu tương,
giống như tầu vị yểu); sau đó
trộn vô cơm nóng. Bữa trưa, họ thường
ăn ngoài tương đối đơn
giản (ḿ nước hoặc ḿ sào; cơm
với cá nướng hoặc thịt nướng
hoặc sào với rau, súp đậu tương
...) v́ giờ nghỉ trưa chỉ có 1 giờ
đồng hồ.
Buổi chiều người
Nhật ăn uống đầy đủ hơn.
Nguyên tắc chính của thực đơn NB là
ăn nhiều thứ mỗi thứ một ít :
mỗi ngày nên ăn trên 30 loại thực
phẩm khác nhau (Mắm, muối, hành tỏi
đều tính là một loại). Người
Nhật thích ăn cá sống c̣n gọi là
Sashimi. Có một câu truyện thú vị về
tập quán ăn cá sống của người
Nhật như sau : Biết người Nhật
thích ăn cá, một người nước ngoài
hỏi bạn ḿnh “Trong các món cá, anh thích món
nào nhất?”. Người bạn Nhật
trả lời “Sau khi t́m đủ mọi cách
nấu món cá, chúng tôi nghiệm ra rằng không
nấu ǵ cả là ngon nhất khi cá tươi!
Chúng tôi chỉ nấu nướng khi cá không c̣n
đủ tươi mà thôi!” Người
Nhật thích ăn Sashimi cá biển trong đó cá
ngừ đại dương được
ưa chuộng nhất : Lọc hết xương
cá rồi cắt thành từng lát mỏng
nhỏ vừa ăn, rồi chấm với Sho-yu
có chế mụt tạc xanh (Wasabi). Ngoài ra,
Sashimi được ăn kèm với lá tía tô
sắt nhỏ, củ cải thái hay bào nhỏ và
gừng non ngâm chua ngọt (Gari). Ăn cá
sống dễ tiêu và rất bổ dưỡng.
Người Nhật uống
nhiều sữa tươi, nhất là trẻ em
thường uống sữa thay nước.
Nhờ chế độ dinh dưỡng đúng
đắn mà người Nhật từ vị
thế “Nhật lùn” trong thế chiến
thứ II, hiện có thể h́nh và thể
lực đáng kể. Việc NB vào chung kết
trong World cup kỳ trước minh chứng điều
này. Muốn con em chúng ta có thể lực và
chiều cao tốt, hăy cho chúng uống sữa tươi
và ăn phó mát hàng ngày. Đây cũng là cách làm
tăng tuổi thọ.
II. Rượu
và sức khỏe
Rượu Sake được
ưa chuộng nhất ở NB làm bằng
gạo tẻ có hàm lượng cồn
khoảng 15% nặng hơn rượu vang
của Pháp khoảng 3 độ, vị ngọt
và thơm rất dễ uống. Người
Nhật thường hâm nóng Sake rồi uống
trong mùa Đông. Họ có thể uống Sake
ướp lạnh trong mùa Hè, tuy nhiên nhiều
người Nhật thích hâm nóng Sake ngay cả
trong mùa Hè. Sake được hâm nóng tới
khoảng 45° C trong một b́nh sứ nhỏ (Chôshi)
khoảng 180 dcl, rồi uống bằng chén
nhỏ cũng bằng sứ. Rượu
trắng của ta cũng thơm ngon nhưng
nồng độ từ 35 tới 40 độ,
quá mạnh. Người viết đă thử
pha rượu nếp (Nếp Mới) với nước
sôi để giảm nồng độ th́
thấy vị cũng hơi giống Sake.
Ngoài
Sake, người Nhật cũng uống Shôchu
được chế tạo bằng gạo
tẻ hay khoai có nồng độ khoảng 30
– 35 độ. V́ nồng độ mạnh, Shôchu
thường được pha với soda
rồi uống với đá. Người
Nhật chỉ uống rượu vào buổi
chiều sau khi đă làm xong việc. Đây cũng
là một tập quán tốt. Ở nước
ta, người viết thấy một số người
uống rượu ngay từ buổi sáng,
buổi trưa “dzô” mạnh rồi buổi
chiều càng “dzô” mạnh hơn. Việc này
vừa làm giảm năng xuất lao động,
hại cho sức khỏe vừa làm mất
sự nghiêm túc trong công việc. Nếu một
công nhân viên Nhật nào bị phát hiện say
xỉn trong giờ làm việc, th́ chắc
chắn anh ta phải nghỉ việc! Uống rượu
điều độ từ 1 tới 2 long bia (hay
1 – 2 ly vang hoặc 1 -2 Chôshi Sake) một ngày giúp
khí huyết lưu thông, giảm thiểu nguy cơ
suy tim (heart attack) và tai biến mạch máu năo.
Kết quả nghiên cứu của Đại
học Harvard năm 2003 đă minh chứng điều
này. Họ theo dơi 38000 người đàn ông
trong 12 năm và thấy những ai uống bia,
vang hay rượu mạnh đều đặn
và vừa phải mỗi ngày có thể giảm
nguy cơ suy tim tới 37% ! Tuy nhiên thói quen quá chén
nhiều lần liên tiếp có thể đưa
đến nghiện rượu, không những
giảm năng xuất lao động, giảm
thọ mà c̣n làm tan vỡ hạnh phúc gia đ́nh.
Chúng ta nên giáo dục triệt để về
sự độc hại của việc quá chén
nhất là ở nông thôn, nơi tệ nạn
đàn ông nghiện rượu đánh đập
vợ con xẩy ra khá phổ biến.
III. Thuốc lá
và sức khỏe
Từ đầu thập kỷ
1990, NB đă ban hành luật cấm hút thuốc
lá ở những nơi công cộng như nhà hát,
rạp chiếu bóng, nhà ga, sân bay, các công
sở, v.v. Tại Nhật, tất cả các pḥng
làm việc đều cấm hút thuốc lá. Các
công ty phải tạo một số khu thoáng khí
dành cho người hút thuốc lá, ngoài các khu này,
không được hút thuốc lá trong công
sở (xưởng). Số người Nhật
hút thuốc lá giảm đáng kể. Đây là
một nguyên nhân khiến NB duy tŕ vị trí
số một về trường thọ.
Ở nước
ta, tệ nạn hút thuốc lá thật đáng
báo động, không những độc hại
cho bản thân người hút mà c̣n gây hại
cho thân nhân và những người xung quanh, và
đôi khi gây hoả hoạn. Người ta ngang
nhiên hút thuốc lá ngoài đường, trên phà
tầu, ngay cả trong xe khách có gắn máy
lạnh, các cửa sổ đóng kín! Người
viết có kinh nghiệm đi xe khách từ Hà
Nội tới Hạ Long, trong xe có bảng ghi
“cấm hút thuốc” nhưng chính tài xế lái
xe lại hút thuốc!
Trước hết, hút thuốc
lá là một trong những nguyên nhân lớn
dẫn đến ung thư phổi, dễ gây
tử vong. Ngoài ra, Nicôtin trong thuốc lá có tác
dụng làm huyết quản dạ dày co lại,
dễ gây triệu chứng viêm dạ dày, viêm tá
tràng, đồng thời xúc tiến quá tŕnh lăo
hóa của da, khiến da dễ có những
nếp nhăn. Năm 2002, khoa vệ sinh công
cộng Đại học Harvard đă tiến hành
một cuộc điều tra về ảnh hưởng
của thuốc lá đối với chứng hói
đầu. 1241 nam trung niên người Mỹ
được chọn ngẫu nhiên, và kết
quả là những người hút thuốc lá có
các lượng hóc môn nam giới cao hơn người
không hút thuốc lá từ 13 tới 18%. Điều
này khiến tóc họ dễ rụng dẫn
đến hói đầu. Đối với
phụ nữ, ngay cả người hút
thuốc lá thụ động (sống chung
với người hút thuốc lá hay ngồi làm
việc gần người hút thuốc lá), ngoài
ảnh hưởng xấu tới thai nhi và sinh
sản, Nicôtin làm huyết quản co lại, máu
lưu thông chậm, cướp đi một lượng
lớn vitamin C, khiến cho da dễ bị tàn
nhang và tạo nếp nhăn. Một nghiên
cứu ở Nhật gần đây, đă minh
chứng phụ nữ hút thuốc lá có lượng
nếp nhăn gấp 3 lần phụ nữ không
hút thuốc, đồng thời phụ nữ hút
thuốc lá có làn da già hơn người không
hút thuốc 1,5 tuổi.
Hiện nay ở các nước
tiên tiến, rất ít người hút thuốc
lá v́ dân chúng được giáo dục nghiêm túc
về những độc hại của
thuốc lá. Phải giáo dục về những
độc hại của thuốc lá trong học
đường, cấm hút thuốc lá nơi công
cộng trong công sở và nơi làm việc.
Hiện tượng trẻ vị thành niên hút
thuốc lá cũng đáng báo động. Đây
là trách nhiệm của gia đ́nh, học
đường và xă hội. Người
lớn chúng ta phải làm gương, bỏ hút
thuốc th́ mới giáo dục con em được.
Đơn giản là nếu người thầy
hút thuốc lá th́ khó có thể thuyết
phục học sinh không hút thuốc, cũng
giống như bố (hay mẹ) hút thuốc th́
không thể dạy con không hút thuốc
được vậy. Ai cũng biết rằng
hút thuốc trong tuổi vị thành niên rất
dễ dẫn đến nghiện ngập.Tuy
rất thích, người viết không muốn
lui tới các pḥng trà ca nhạc và rạp
chiếu bóng v́ số người ngang nhiên vi
phạm quy luật “Cấm hút thuốc” c̣n quá
nhiều. Đây là một điều đáng
tiếc v́ nó chứng tỏ tŕnh độ văn
hóa của chúng ta c̣n thấp!
IV. An toàn giao thông
Tại NB, năm 1995, số người
tử vong trong sự cố giao thông là 12000 người
(theo định nghĩa số người
tử vong trong ṿng 24 tiếng đồng hồ
sau khi gặp nạn), năm 2005 con số này là
7000 người, giảm 42% trong 10 năm. Đây
là thành quả của việc cải thiện các
hệ thống – quy định an toàn giao thông
và nhất là việc nâng cao ư thức trách
nhiệm của người tham gia giao thông.tại
NB. Năm 2005 dân số NB là 128 triệu người,
như vậy số tử vong do tai nạn giao thông
là 55 người trên 1 triệu người.
Ở VN, năm 2002 số người tử vong
trong sự cố giao thông là 13000 người, dân
số VN là 78 triệu người, số tử
vong do tai nạn giao thông là 166 người trên 1
triệu người cao gấp ba lần so
với NB. Nên chăng chúng ta tạo phong trào nâng
cao ư thức trách nhiệm của người
tham gia giao thông kể cả người đi
bộ v́ chính người đi bộ nếu không
tuân thủ luật giao thông cũng gây tại
nạn dẫn đến tử vong. Những người
tử vong trong tai nạn giao thông đa phần
lại là trụ cột của một gia đ́nh,
mất họ là gia đ́nh khốn quẫn, con cái
đôi khi phải bỏ học! Ở Nhật có
quỹ từ thiện tặng học bổng giúp
các cháu có bố hay mẹ tử vong trong tai
nạn giao thông tiếp tục học hành. Đồng
thời chúng ta cũng nên chấn chỉnh
việc cấp phát giấy phép lái xe, chấm
dứt tệ nạn mua bán giấy phép, một
nguyên nhân dẫn đến tai nạn giao thông
nghiêm trọng. Chúng ta nên nhấn mạnh hơn
nữa việc giáo dục an toàn giao thông từ
các lớp mầm non trở lên. Hăy luyện cho
con em chúng ta biết sống tập thể, tôn
trọng kỷ luật và luật pháp nhất là
luật giao thông. Như người viết
đă nêu trong một bài viết kỳ trước
(NS Pháp Luật tháng 03/2006), chúng ta cần nâng cao tŕnh
độ văn hóa đường phố
bằng cách vận động mọi người
tuân thủ các phép lịch sự trong giao thông
như không vượt đèn đỏ, dành
ưu tiên cho người đi bộ tại
những nơi quy định, không đi xe đạp
hay xe gắn máy ngược chiều, không
xả rác và hút thuốc trên đường
phố v.v.. Những điều cơ bản này
không những giúp giảm thiểu tai nạn giao
thông mà c̣n giúp nước ta thanh lịch hơn
trong con mắt của du khách nước ngoài.
V. Chuyên cần
tập thể dục, chơi thể thao điều
độ
Ở NB, từ cấp tiểu
học lên đến đại học, nhà trường
khuyến khích hoạt động câu lạc
bộ bao gồm nhiều ngành văn hóa,
nghệ thuật và rất nhiều câu lạc
bộ thể dục thể thao để rèn
luyện thân thể và học tập phong cách
sống trong tập thể. Học sinh – sinh viên
được khuyến khích gia nhập một
hoặc hai câu lạc bộ (CLB) gồm các CLB
thể dục thể thao như thể dục
thể h́nh, khiêu vũ, bơi lội, bóng chày
(Baseball), bóng đá, quyền Anh, Karate, Nhu đạo,
Taikido v.v. thích hợp với sở thích của
ḿnh.
Các CLB thể dục - thể thao này giúp
tạo tập quán yêu thích thể dục -
thể thao trong đại đa số dân chúng
NB đồng thời là ḷ luyện các tuyển
thủ quốc gia của NB. Bản thân người
viết cũng đă gia nhập CLB bóng bàn
của Đại học Ngoại ngữ Tokyo và
CLB khiêu vũ của Đại học Tokyo.
Việc luyện tập trong các CLB này rất
nghiêm túc. Tỉ dụ như tại CLB bóng bàn,
một tuần tập hai buổi mỗi buổi
khoảng 3 - 4 giờ, bắt đầu bằng
một giờ tập thể dục cơ
bản gồm thể dục toàn thân, nhẩy
ếch, chạy ma ra tông v.v. nhằm tăng cường
thể lực, sau đó học các tư thế
đánh và đỡ bóng, cách giao bóng v.v.,
mỗi tư thế phải tập đánh
khống hàng ngàn lần đến khi nhuyễn
mới thôi, cuối cùng mới thực sự
tập đánh bóng bàn. Được rèn
luyện trong các CLB như vậy, học sinh -
sinh viên Nhật ư thức được trách
nhiệm của ḿnh đối với thân
thể, thực hành phương châm “một
tinh thân minh mẫn trong một thân thể
khỏe mạnh” trong suốt cuộc đời
của họ. Đây cũng là bí quyết
sống khỏe và trường thọ của người
Nhật mà chúng ta nên áp dụng linh hoạt
vậy.
19/05/2006
Vũ Tất Thắng
* ERCT nhận ngày
6/6/2006. Lên mạng ngày xx/6/2006