Một buổi sáng nọ, có một người đàn ông bỗng nhiên bị mất tên. Từ đó hắn ta đã sa vào một thế giới đầy dẫy những nghịch lý. Vì lý do mất tên, hắn đã bị đổ lên đầu không biết bao nhiêu tội lỗi …từ chuyện bị xem là ăn trộm nên bị đem ra xét xử trong một tòa án hết sức lạ lùng, đến chuyện bị những vật quanh mình biến từ vật hữu cơ đã chết thành vật vô cơ đang sống, đứng lên làm cách mạng chống đối lại, và bị làm phiền chỉ vì hắn là (đại biểu của) con người… Hắn hoàn toàn trong thế thụ động, không có cách đối kháng vì những chuyện ngoài tưởng tượng đã xảy ra quá dồn dập? và không một ai giúp hắn. Người hắn yêu đương nhiên đứng về phe hắn nhưng rồi cũng đã có hai mặt…Nghịch lý liên tục xảy ra đe dọa sự tồn tại của hắn. Hắn hoàn toàn không định đoạt được số phận của mình, hắn bị mọi vật xung quanh tạo tác…

Tuy nhiên những nghịch lý mà Abe diễn tả ở đây không có gì đáng sợ, ngược lại nó có vẻ khôi hài, lại chứa đựng một triết lý độc đáo, có thể được hiểu theo nhiều cách tùy theo lập trường của ngườI đọc. Đọc giả chắc sẽ vừa đọc, vừa thấy thú vị, đôi lúc quên hẳn đi đây là những nghịch lý đang làm đảo điên số phận của vai chính.

Abe Kobo (1924-1989) đã cho ấn hành tác phẩm đầy nghịch lý nầy lần đầu tiên trong tạp chí “Kindai bungaku (Văn học cận đại)” số tháng 2, năm 1951 với tựa đề “S. Karuma shi no hanzai (TộI của S.Karuma)” và đã nhận được giải thưởng Akutagawa năm đó.

Sáng, mở mắt thức dậy, đó là việc thường ngày, chẳng có gì kỳ lạ. Nhưng, có cái gì là lạ đây? Không biết là cái gì, lạ thật.

Tuy nghĩ thế, nhưng hoàn toàn không biết cái gì là lạ, cũng là việc lạ, cho nên mới nghĩ là lạ …Đánh răng, rửa mặt đi nữa, cũng không có gì thay đổi, càng lúc càng lạ.

Mở miệng to ngáp thử (gọi là thử, nhưng không biết tại sao lại muốn thử như vậy) xem sao. Một cảm giác là lạ thoảng tập trung ở lồng ngực, tôi cảm thấy như lồng ngực trống rỗng.

Nghĩ rằng có lẽ vì bụng đói, tôi đi ra phòng ăn (dẫu không phải như vậy, cũng đã ra phòng ăn đấy chứ) húp 2 bát canh, ăn một ổ rưỡi bánh mì. Cố ý ghi lại số lượng nầy vì muốn nói lên rằng dĩ nhiên đó không phải là lượng tôi ăn hằng ngày.

Nhưng ngay trong lúc đang ăn, việc lạ đó lại càng trở thành lạ hơn, lồng ngực càng trở nên trống rỗng. Tôi ngừng không ăn hơn nữa vì bụng đã no từ lâu rồi.

Tôi đến trước quầy lấy sổ từ thiếu nữ giữ việc để ghi. Khi muốn ký tên, đột nhiên tôi do dự. Tôi nghĩ rằng cảm giác do dự nầy đúng là có liên quan đến cảm giác lạ vừa rồi. Tôi nhìn ra khoảng không mênh mông ngoài cửa sổ, để cố tìm hình bóng của mình.

Tôi vẫn nắm chặt cây viết, bối rối vì không ký tên được. Tôi không thể nào nhớ ra được tên của mình. Đó là lý do bối rối của tôi. Nhưng tôi đã không ngạc nhiên lắm. Vì tôi đã biết chuyện những học giả mê man nghiên cứu, cứ quên tên mình quanh năm, là những chuyện rõ ràng có viết trong sách học thuật (những sách không nhất thiết để nói xấu học giả), cho nên tôi bình thản, chầm chậm rút bóp danh thiếp ra. Nhưng tiếc thay không còn một tấm danh thiếp nào ở trong bóp. Tôi lật ngược bóp danh thiếp nhìn vào thẻ căn cước của mình. Lạ thật, chỗ có tên tôi đã biến mất. Tôi lật đật đưa tay rút phong bì của cha tôi gởi đến mà tôi đang kẹp trong sổ tay. Phần tên của tôi trên phong bì đã biến mất. Tôi nhìn vô chữ thêu sau vạt áo. Chữ thêu cũng biến mất. Lần lần cảm thấy bất an, tôi lấy ra bất cứ những tờ giấy có trong túi quần hoặc túi áo, nhìn vô cố tìm cơ hội nhớ ra tên mình. Nhưng tất cả đều không có tên tôi hoặc có thì chỗ viết tên đã biến mất.

Tôi luống cuống thử hỏi cô nhân viên trong quầy, tên tôi. Cô quen tôi nên chắc cô biết. Thế mà cô như không biết phải làm sao, chỉ cười và không nhớ ra giùm tên tôi. Không làm sao được, tôi đành trả tiền mặt.

Trở về phòng, tôi kéo hộc tủ tìm kiếm mọi nơi. Hộp đựng danh thiếp vừa mới in đã trống rỗng. Dấu ấn trên sách hoàn toàn biến mất. Từ bảng tên ở cây dù, từ lớp vải băng trong nón, từ góc khăn mù soa nói chung là ở bất cứ chỗ nào, phần tên của tôi đều biến mất.

Trên kính cửa có bóng mặt tôi rọi vào. Gương mặt đầy kinh ngạc. Tôi nghĩ phải nghĩ ngợi đôi chút về việc nầy. Nhưng tôi không biết gì cả, ngoài việc biết rằng cái hiện tượng kỳ lạ nầy chắc có một cái gì liên quan đến cảm giác trống rỗng trong lồng ngực. Tôi ngừng không nghĩ ngợi nữa. “ Rồi thời gian sẽ giải quyết. Lúc nào cũng vậy, khi biết được thì cũng không có chuyện gì quan trọng. Chắc chắn chuyện hôm nay cũng không có gì quan trọng”. Tự mình nói cho mình nghe như thế.

Rồi, còi ở công trường bột giấy vang lên cho biết đã 7 giờ rưỡi. Đã đến giờ đi làm, vừa định đi tôi mới để ý là không có cặp da. Trong cặp đó có một chút ít tài liệu quan trọng, lại là cái cặp da bò mua bằng 3 tháng tiền trả góp nên tôi lo lắng, tìm kiếm kĩ lưỡng mọi kẽ hở trong phòng đến độ không còn một chỗ nào để tìm nữa. Cuối cùng tôi đã đi đến kết luận rằng có lẽ đã bị trộm mất. Tôi ra phòng và định đến cảnh sát nhưng dừng lại vì chợt nhớ ra là tôi đã đánh mất tên tôi. Không có tên thì không thể nào trình được. “Hay là tên của mình cũng bị ăn trộm mất rồi”. Nếu vậy thì đúng là tên ăn trộm khéo quá. Đáng phục thật, nhưng lại cảm thấy tức giận. Tôi bắt đầu đi về phía văn phòng như một kẻ mất hồn.

Đường phố trong giờ đi làm dưới mắt tôi như điên cuồng hỗn loạn. Điều không có tên bắt đầu làm tôi cảm thấy mất tự tin. Đi ngoài phố mà không có tên là một kinh nghiệm đầu tiên trong đời. Chỉ nghĩ như vậy cũng đủ rụt rè khó thở. Hình như cảm giác trống rỗng ở lồng ngực rộng ra thêm một chút.

Đến văn phòng, việc tôi làm trước hết là nhìn vào bảng tên ở phòng tiếp nhận. Bảng tên của tôi ở hàng thứ 3 tấm thứ 2 từ bên trái.

S. Karuma, tôi lặp đi lặp lại trong miệng. Hình như không phải tên tôi, nhưng sao lại giống tên tôi quá. Dẫu lặp đi lặp lại nhiều lần, trong lòng tôi không nẩy ra cái cảm giác an tâm của việc nhớ ra một điều gì mình đã quên. Ngược lại trong khoảnh khắc, tôi bắt đầu nghĩ chắc có sai lầm trong việc coi tên đó là tên tôi. Nhưng dẫu sao tên đó chắc chắn là tên của tôi cho nên nghĩ đến điều đó tôi lại bắt đầu cảm thấy chắc cũng có sai lầm trong việc tôi là tôi. Tôi lắc đầu cố xua đuổi những gì làm phiền đầu óc tôi, những rồi cũng chẳng được. Ngược lại mỗi lúc tôi lắc đầu, cảm giác trống rỗng trong lồng ngực lại càng rộng ra. Tôi không muốn nghĩ ngợi gì nữa.

Theo thói quen mọi ngày, tôi đưa tay để lật bảng tên ra bề mặt, nhưng kinh ngạc vì bảng tên đã được lật ra bề mặt rồi. Việc sai lầm như vậy bao nhiêu cũng có được. Vả lại tôi lại cảm thấy an tâm vì không cần đưa tay ra đụng cái vật mà mình nghĩ là không phải của mình. Tôi leo nhanh lên lầu 2 vào phòng thứ 3 nơi có bàn viết của tôi.

Cửa phòng thứ 3 đã mở sẵn. Tôi có thể nhìn thấy được bàn viết của tôi từ cửa phòng nầy. Lòng tôi đã đi trước thân thể tôi hơn 10 thước cho nên khi tôi ngồi xuống ghế thở phào thì thân thể tôi chỉ mới vừa đến bên cửa, rồi đột nhiên đứng lại vì cảm thấy khó chịu.

Kinh ngạc thay, trong ghế của tôi, có một “tôi” khác với tôi đang ngồi.

Tôi nghĩ lòng thì làm sao mà thấy được. Chắc đây là một ảo tưởng. Nhưng lòng tôi cũng lật đật trở lại và tôi biết đó không phải là ảo tưởng, tôi mắc cỡ đến độ nổi da gà, bất ngờ, tôi nép mình vào bóng vách ngăn và bóng cửa. Không biết tại sao tôi lại nghĩ rằng bị người ta thấy là việc lầm lỡ không hàn gắn được.

Từ bóng núp, tốt quá, tôi có thể thấy rõ hình dáng của một “tôi” khác tôi. Hắn đang kể báo cáo về kiểu kiến trúc khó cháy bằng cách dùng ngói xi măng cho cô đánh máy Y. ko nghe. Cặp da của tôi để ở cạnh bàn. Tay trái hắn sờ soạng giấy tờ, tay phải hắn nhè nhẹ vuốt đầu gối Y. ko. Chợt thấy việc nầy, những mắc cỡ giữ kín trong lòng tôi đã bùng nổ ra ngoài mặt. Tôi cảm thấy mắt tôi ướt đỏ.

Đúng đó là tôi. Nhưng giống như lúc nhìn bảng tên, việc nhìn nhận đó là tôi cùng nghĩa với điều tôi nghĩ tôi không phải là tôi.

Ông chạy việc nhìn tôi với con mắt nghi ngờ. Tôi nhìn trả lại ông ta với cảm giác như bị bắt quả tang. Ông ta không nhận ra tôi và có thái độ vô lễ với tôi, nhưng tôi hết sức luống cuống, đầu cúi đi, cúi lại và trả lời.

Tôi gọi tên tôi như thế đó, mắc cỡ đến độ không chịu được. Ông chạy việc với vẻ khinh bỉ, hất hàm lên nói.

-Nếu cần việc gì thì người đang nói để đánh máy là ông Karuma đó.

Người “tôi” thứ hai có lẽ đã nghe được. Hắn hoảng hốt, quay mặt lại với cặp mắt nghiêm nghị và gặp phải ánh mắt của tôi. Trong khoảnh khắc, tôi khám phá ra được thực chất của người “tôi” thứ hai. Đó là danh thiếp của tôi.

Nghĩ thế mà nhìn, nhưng dẫu nhìn thế nào đi nữa cũng không thể lầm được, nó đúng là danh thiếp của tôi. Không thể nghĩ nó là cái khác ngoài danh thiếp. Đúng nó là danh thiếp, không sai.

Tôi lần lượt thử nhanh nhẹn nhắm mắt trái rồi mắt phải, và biết rõ được lý do của 2 hình ảnh trùng lên nhau. Trong mắt phải, tôi thấy hình chụp chính tôi rõ rệt như tôi thấy tôi trong gương. Ở mắt trái, đúng là một mảnh giấy, không sai.

Tôi nhớ rất rõ lúc in danh thiếp đó.Tôi đã phải trả 120 yên, nhất định dùng giấy Whatman1 tốt nhất, nhờ phòng ấn loát của hợp tác xã in. Tôi nhờ Y. ko đi lấy và để cám ơn Y. ko, tôi đã bao cô một ly cà phê Vienna2 70 yên.

Vừa lúc tôi nghĩ điều đó, danh thiếp đã đưa một số tài liệu cho Y.ko, rỉ vô tai cô vài tiếng, rồi đứng lên khỏi ghế không một chút do dự. Nhưng nói sao đi nữa, nó cũng chỉ là danh thiếp, cho nên nếu nhìn bằng mắt trái, việc đó giống như là nó chỉ trượt từ ghế và rơi xuống sàn nhà.

Vừa nói, danh thiếp thoáng qua trước mặt tôi. Tôi liếc nhìn về phía Y. ko. Y. ko đang miệt mài với bàn đánh máy, như không thấy tôi. Một vài ánh mắt không thân thiện lắm của những người đồng liêu dừng lại trên tôi, nhưng đó chỉ là việc ngẫu nhiên, không có ý nghĩa, đúng là không phải nhìn tôi. Không ai khám phá ra thực chất của tấm danh thiếp là một điều lạ, nhưng không ai có thể nhìn thấy tôi cũng là một chuyện lạ.

Danh thiếp đến cuối hành lang, trước phòng chứa đồ, hắn quay mặt lại nói cộc cằn.

-Không biết mầy đến đây để làm cái gì. Đây là chỗ của tao. Không phải là chỗ để mầy đến. Nếu có thằng nào thích mầy mà nó thấy thì nó khám phá ra quan hệ giữa tao với mầy phải không? Đúng là phiền hà tao. Thực ra mầy chẳng có chuyện gì hết phải không. Cút nhanh lên. Nói thật với mầy là có quan hệ với một thằng như mầy, là điều xấu hổ không chịu được.

Lời mà tôi phải nói chìm sâu trong lồng ngực trống rỗng của tôi, làm cách nào cũng không ra được. Cùng nhìn mặt nhau chòng chọc, vài giây im lặng trôi qua. Trong thời gian đó, những nghĩ ngợi hỗn loạn của tôi đã có những hành động tự ý như hoàn toàn không có liên quan gì đến tình cảm, cho nên có lúc nhảy cuồng lên giống như Kazak dance[1], không thể diễn tả được. Cuối cùng tôi nghĩ “nhưng, mắt phải và mắt trái thấy khác nhau, đúng là tiếu lâm. Có lẽ bị ảnh hưởng của Marx”.

Bất chợt, tôi đưa tay ra chộp. Những lằn xé tan nát của tấm danh thiếp tạo ra một hình ảnh rõ rệt trong đầu tôi. Tôi có đủ thong thả để giỡn cợt, viết dòng chữ 1 yên 20 xu và gạch đít nó.

Nhưng không ngờ, danh thiếp thật là một tay đáng sợ, đột nhiên nó biến hình ra tấm danh thiếp đơn thuần mà cả hai mắt tôi đều thấy giống nhau. Nó lẻn nhanh qua kẽ hở giữa ngón tay tôi. Tôi dang rộng hai tay ra, thận trọng dồn nó vào bức tường. Với nụ cười chế nhạo, đầy ác ý, nó trượt mất vào kẽ hở của cánh cửa. Phòng để đồ lúc nào cũng khóa cửa, ông chạy việc giữ chìa khóa. Dẫu biết vậy, nhưng vì tức cho nên tôi nắm ổ khóa kéo đi kéo lại lạch cạch. Nghe tiếng động, ông chạy việc đến hỏi tôi.

Ông ta ra vẻ bực bội, sấn người về phía tôi cho nên tôi chỉ đủ sức trả lời.

Rõ ràng là giọng nói có vẻ thù địch, nhưng tôi không có gì để nói. Lòng tức giận lại một lần nữa trở thành xấu hổ nhục nhã. Tôi im miệng, đưa tay lên vẫy trước mặt, rồi đi về phía văn phòng như muốn chạy trốn. Bất chợt, tôi đưa tay lên ngực. Cảm giác trống rỗng càng sâu hơn.

Dẫu vậy tôi vẫn mang hy vọng trong lòng. Chắc chắn danh thiếp sẽ trở về văn phòng. Danh thiếp dù sao đi nữa cũng chỉ là một đồng loại của tôi, khi về, nhất định là nó sẽ trở về phòng nầy. “Phải nói gì đây khi nó trở về. Phải đập tay phản đốI nghiêm trọng. Không thể thỏa hiệp nửa chừng để phải chịu nhục nhã. Chuyện nầy đúng là loại cần phải truy cứu triệt để”. Câu nói cuối cùng khá có quyền uy, tôi thấy hết sức vừa ý. Nếu vào lúc đó không có tiếng vỗ ngực “poong” làm kinh ngạc thì chắc tôi hãy còn mơ màng tưởng tượng ra nhiều cảnh tượng, mê man trong việc sắp đặt ra nhiều câu nói, và cuối cùng miệt mài sôi nổi đấu tranh. (Thật là mắc cỡ, hình như tính tình của tôi có những chỗ giống như vậy).

Nhưng, đương lúc đắc ý, tôi vỗ ngực “poong”, tiếng vang kì dị đó làm tôi trở lại với mình. Tiếng vang trống rỗng như tiếng đánh vào thùng không, không thể nghĩ được đó là tiếng phát ra từ ngực của người ta. Chỉ cần nghe tiếng vang khô khan vô vị nầy môi sẽ bị khô đi và nứt ra.

Tôi mở áo phía trước, bắt chước bác sĩ thử khám mình. Tiếng vang “poong-poong” như điên. Trời ơi, tôi buồn quá, tôi ngã xuống giường, hai tay ôm ngực. Không phải chỉ có cảm giác trống rỗng, lồng ngực tôi đã thành trống rỗng thật sự. Đối với bất cứ chuyện gì tôi cũng bị mất tự tin, ngay cả việc tôi nghĩ rằng chắc chắn danh thiếp sẽ trở về cũng làm tôi bắt đầu nghi ngại. Không phải chỉ vậy thôi, vì bất an nên tôi cảm thấy tỉ dụ như danh thiếp có trở về đi nữa, có lẽ người bị đuổi ra khỏi nhà sẽ là tôi. Nếu dùng sức thì một hoặc hai miếng giấy whatman sẽ chẳng ra gì, nhưng có điều là tôi đã bị mất tên nên sẽ bị bất lợi ở mọi chuyện. Ít nhất về mặt pháp luật, mọi người sẽ bênh vực danh thiếp tôi. Không phải bị ăn trộm, tên tôi tự nó trốn đi mất rồi.

Tiệm thịt ở bên kia lộ đã bắt đầu trụng dầu món croquette[2]. Đã 12 giờ rồi. Nhưng tôi không muốn ăn gì cả. Buồn quá, tôi thấy cần đi bác sĩ. Nếu lồng ngực thật sự trống rỗng, chẵc có lẽ bác sĩ sẽ tìm ra được nguyên nhân. Biết được nguyên nhân thì chắc cũng sẽ biết lý do tại sao tên tôi chạy trốn. Bịnh viện có mái nhà màu vàng ở góc sở thú hiện ra trong đầu tôi. Chỉ cần đi một trạm nếu dùng xe buýt xanh, còn nếu đi bộ thì chỉ cần 10 phút là đến được sở thú.

Rồi một bịnh viện với mái nhà nhọn hoắc ở giữa hàng cây platanus (cây dương ngô đồng) hiện ra.

Một họa sĩ khoảng 50 tuổi ngồi im lìm dưới hàng cây, trước khung vẽ trắng không. Một thằng bé bụi đời tay bắt chí, ngồi ủ rủ dưới chân ông ta.

Bịnh viện yên lặng như tờ. Từ cửa sổ nhỏ của phòng tiếp nhận, một môi nhọn nhố ra hỏi.

Hình như cũng có một vài câu hỏi khác nữa nhưng vì câu hỏi vừa rồi đến sát lồng ngực, nên tôi không nghe thêm được gì cả.

Tôi hỏi lại chỉ vì hơi luống cuống một chút, chớ không phải vì hậm hực. Miệng nhọn như càng nhọn thêm nói.

Phải nói tên à. Thực ra tôi cũng định nói tên tôi từ đầu. Nhưng chợt để ý, tôi đã quên mất tên rồi. Tôi cố kéo dài câu chuyện biết đâu mình sẽ nhớ ra, cho nên mới có lời lẽ qua lại như vậy. Cuối cùng cũng chẳng được gì. Tôi chợt nghĩ thẻ ghi bịnh dẫu có quan trọng đến bậc nào đi nữa cũng không có ý nghĩa gì về mặt pháp luật, chẳng qua đó chỉ là một ký hiệu để phân loại tên tuổi mà thôi. Cho nên nói tên giả cũng chẳng sao. Tôi đã nói tên giả.

Nhưng tôi cũng thấy kỳ kỳ cho nên nói lại một lần nữa. Lần nầy tôi định nói khác hoàn toàn, nhưng rồi lại.

Lại cũng giống như trước. Cái miệng nhọn, nhọn ra tới cực đại. Giống như cái mỏ vịt hầm thuốc bắc. Nhất định cái miệng nầy ra ý bất mãn. Thật lòng, tôi cũng hơi bất mãn cho nên tôi đã nói lại như đây là lần cuối cùng.

Cái miệng nhọn thụt vô mất chỉ để lại một tiếng cười khi đọc chữ vừa mới viết. (Chỉ có miệng không hay là có cả mặt, cũng chẳng rõ). Sau đó, một cặp mắt to lớn hiện ra. Trong đầu tôi hiện ra cảnh giống như lúc bị cá vàng trong bể cạn nhìn chòng chọc. Nhìn kĩ ra, đó là tròng mắt của con người. Tôi cũng biết Akuma (ác ma) thật là một cái tên bậy bạ. Tôi muốn sửa lại một lần nữa nhưng có lẽ nói lại mấy lần đi nữa cũng chỉ vô ích thôi, ngược lại có thể bị người ta biết là tôi không có tên. Chẳng thà bị cười vì có cái tên kỳ lạ còn tốt hơn.

Tôi dựa mình vào xa lông gãy lò xo trong phòng đợi tối tăm, chờ đến phiên mình.

Trước xa lông có một bàn nhỏ. Trên bàn có đĩa gạt tàn thuốc và một tạp chí có hình của xứ Tây Ban Nha. Tôi châm thuốc hút và lật tạp chí để lên đùi. Tôi không biết tiếng Tây Ban Nha nên chỉ xem hình và lượm đọc những danh từ riêng trong những chỗ giải thích. Có hình những kẻ làm loạn bị cảnh sát bao vây. Có hình người đàn bà gào la khóc lóc trên thân người đàn ông bị bắn chết. Hình một ballerina đẹp đẽ trong điệu “cái chết của con thiên nga” bên cạnh bức tranh bộ xương người của Salvador Dali[3]. Hình anh đấu bò đứng bên bảng quảng cáo rượu Cognac. Hình giải áo cọt xê chung với hình của Raymond Radiguet5. Bỏ qua những trang đầy chữ, đến trang thứ 23. Mắt tôi như bị trang nầy hút, không lay động được. Cảnh một đồng hoang khô khan qua những đồi cát kéo dài đến tận chân trời, rộng đầy trang giấy. Những bụi cây nhỏ, yếu đuối trong đồi cát, những cuộn mây dầy đặc trên trời giống như những cái hộp chồng chất lên nhau. Không có một bóng người. Dĩ nhiên không có gia súc, quạ cũng chẳng có. Cỏ mọc gầy ốm lại ngắn giống như dây kẽm, thưa thớt bao phủ đồng hoang làm lộ cả mặt đất. Dưới gốc cỏ, cát bị gió thổi trợt lên nhau tạo ra những lằn xếp.

Tôi thở phào nhẹ nhõm, chợt để ý là mình đang say sưa với phong cảnh đó. Tôi sợ run, lạnh xương sống. Tôi chưa đi Tây Ban Nha lần nào thì làm sao tôi thấy được phong cảnh đó, nhưng tôi cứ nghĩ chắc chắn là đã thấy phong cảnh đó. Hình của trang nầy giống như cái cửa sổ được mở ra dưới đáy kí ức của tôi.

Không biết lúc nào, tôi đã thực sự đứng trong đồng cỏ hoang dại nầy. Một đám mây khổng lồ ào đến tôi với một tốc độ nhanh khủng khiếp. Cát chảy trơn bỗng chốc lấp đầy giày tôi. Phía tay trái có cảnh một đồi cát, dưới gốc đồi, những vòng bụi cát cuồn cuộn nổi lên. Một đám chuột đói bắt đầu di chuyển. Tôi cúi mình sờ cát dưới chân mình. Những hạt cát trợt lên nhau chảy xuống từ kẻ hở của tay tôi, không có một cảm giác nào còn lại trong tay tôi. Một giọt nước rớt xuống làm ướt ngón tay ngửa ra trên không như mất hồn. Nước mắt tôi rơi xuống.

Vội vàng dụi mắt, và biết rằng mình vẫn ngồi trong xa lông ở phòng đợi. Tôi thở dài một lần nữa rồi đưa mắt nhìn vào mặt hình. Trời ơi, cảnh đồng hoang biến đi đâu mất không còn một dấu vết. Chỉ còn một tờ giấy bóng láng, trắng long lanh. Tôi đang nằm mơ ư?

Không, nhất định không phải. Chỉ có số trang 23 và tựa đề được in, phần còn lại toàn cả trang trắng bóc. Chuyện nầy không thể có được. Chắc có điều không lành đang đổ đến thân tôi. Thần kinh tôi căng thẳng, tôi nhìn chòng chọc vào khoảng trống, cố hết sức tìm ra đó là việc gì.

Vừa lúc đó, cánh cửa chính của phòng đợi im lìm mở ra. Một đốc tờ thân hình to lớn hiện ra trong những tia sáng lấp lánh tràn trề. Hình dáng ông ta thấy đen thui vì ông đứng chận trước ánh sáng. Tôi lật đật úp tạp chí lại và nghĩ rằng không biết phải làm sao nếu bị tìm thấy. Trong gương mặt đen thui của đốc tờ, bộ răng vàng sáng chớp.

Nghe gọi, bất chợt, tôi mỉm cười. Từ lúc thức dậy đến giờ, lần đầu tiên tôi cảm thấy hạnh phúc. Thực ra, để gọi một nguời, dùng một con số tỉ dụ như ông số 15 nầy đúng là một cách gọi kháu khỉnh phải không? Mọi người, tất cả không cần phải dùng tên, dùng số để gọi lẫn nhau tùy lúc, thì có lẽ khoái chí biết bao.

Mặc dầu bước vào một phòng khám bịnh sạch sẽ và sáng sủa, tôi hơi lo ngại vì vẫn thấy dáng đốc tờ đen như cái bóng. Nhưng tôi cảm thấy thích ông ta nên không sợ lắm.

Dưới bóng vách ngăn, đúng là có treo cặp mắt của cá vàng hồi nãy. Chắc nó đương ghi thẻ bịnh.

Tôi bắt đầu kể hết mọi chuyện xảy ra từ sáng. Đốc tờ có vẻ khó chịu, giữa chừng ông ngắt câu chuyện của tôi.

-Nói gì mà thiếu trật tự như vậy thì làm sao hiểu được. Chỉ cần trả lời những câu hỏI của tôi là được rồi nhen. Ừ… có sốt không?

-Ừ, không đau. Đừng quên ghi vô thẻ nhen. Vậy thì có ăn cơm được không?

-Hả? không muốn ăn. Điều nầy quan trọng. Ghi vô. Chỉ có vậy thôi sao?

Đốc tờ rung đùi trên ghế, đưa tay lấy ống nghe, để ngón trỏ của tay phải lên ngực tôi, cào áo từ trái sang phải. Tôi lật đật mở nút áo ra. Đốc tờ dùng ngón cái của tay trái đè ống nghe lên ngực tôi.

Đốc tờ chăm chú nhìn đầu ống máy. Những nét nhăn trên mày sâu hơn. Càng lúc càng sâu hơn. Khi mắt phải và mắt trái sắp dính với nhau, đốc tờ lật đật gở ống nghe ra, ho một tiếng, nói cáu.

Rồi đốc tờ đưa tay trái lên sờ ngực tôi, khám cho có lệ. Ông vỗ “poong” vô ngực tôi rồi nghiêng đầu nghe thử. Mỗi lần vỗ, ông lắc đầu qua lại. Những tiếng vang trống rỗng làm ông kinh hoàng.

Hai người tìm và đem từ kệ ra một máy áp kế đầy bụi. Cá vàng thổi bụi một tiếng “phù”. Đốc tờ hít phải bụi, cất tiếng ho. Kim chích dài hơn 10 phân có ống cao su nối với áp kế. Cặp mắt cá vàng chùi rượu khử độc ở giữa ngực tôi. Đầu gối tôi run lập cập. Đốc tờ đứng dậy tiêm ống chích vô ngực tôi.

-Từ sáng đến giờ tôi có cảm giác như lồng ngực hết sức trống rỗng.

-Chuyện trọng đại như vậy mà không chịu nói ra từ đầu. Khổ quá đi.

Đốc tờ vừa nói lằm bằm, vừa đội kính phản xạ lên đầu, nhìn vô mắt tôi.

-Một động trống rỗng khổng lồ. Hình Grosse Caverne6…Không. Thật là kì quái. Sao lại có phong cảnh. À…Một đồng cát khổng lồ. Ờ…, đừng có ghi. Chúng mình là những kẻ học y, không thể nào tha thứ một chuyện thiếu khoa học như thế nầy được. Thật là điên cuồng. Những miệt thị đối với tinh thần thực chứng nầy chỉ làm rối loạn trật tự xã hội. Ờ…, đừng có ghi.

-Phanh ngực ra. Rủ tay xuống như ôm tấm bảng nầy. Hít thở vô …

Rồi có tiếng nút điện bật ra ‘ka-chích’, đèn tắt tối đen. Máy biến thế rền như tiếng dế.

-Có lẽ vì ngực tôi có áp lực âm (thấp hơn khí áp) lớn, nên vì một lý do nào đó nó đã hút mất phong cảnh. Phải không?

Đã đến đường cùng, tôi hoàn toàn cam chịu số phận của mình.

-Thật là không có một lời biện bạch. Tôi nghĩ để rồi mình sẽ xin lỗi. Thật là đúng như vậy. Mặc dầu tôi không có ý định, nhưng trong lúc say sưa nhìn tấm hình, nó đã biến mất. Tôi đã hút nó mất phải không. Thật là ngoài ý muốn của tôi …

-Ngoài ý muốn! Ừ. Chắc như vậy. Chỉ là một tấm hình nên không sao. Nếu với cái điệu đó, cái gì cậu thích, cậu hút hết , đúng là làm phiền người ta lắm.

Đèn đỏ bật lên, cặp mắt cá vàng phồng miệng lên, đến sát tôi. Thấy vậy, giọng nói của đốc tờ chuyển ra vẻ nhút nhát.

-Thôi. Thôi. Trách người bịnh cũng chẳng được gì. Mình chỉ cần chú ý đừng để cho cậu ta nhìn vào vật nào hết, là được. Cậu số 15, tội nghiệp cậu thật, nhưng nếu có chuyện gì ngoài ý muốn xảy ra, cũng phiền cậu lắm phải không. Tôi khuyên cậu nên về nhà nghỉ thì tốt hơn.

Rồi hai người đi nhanh đến phía tôi, nắm chặt hai bên cả phải lẫn trái, kéo tôi đến bên cửa sổ, dùng hết sức mình tống tôi ra ngoài. Tôi rớt xuống đường, đầu đụng vô đường xi măng, vừa đau đầu, mắt lại bị chói lòa, nên má tôi đẫm lệ. Cặp mắt cá vàng quăng áo choàng lên mình tôi, đóng rầm cửa lại. Tôi đứng dậy phủi bụi áo choàng, ngực tôi lại càng trống rỗng, tủi thân nên thấy phong cảnh chung quanh cũng bị xanh mặt mày.

Dưới hàng cây platanus, ông họa sĩ vẫn im lìm giữ tư thế như cũ, không có gì thay đổi. Dưới chân ông ta, thằng bé bụI đời vẫn bắt chí. Tôi đi qua, quay lại nhìn, vẫn thấy khung tranh trắng bóc. Tôi chợt hỏi thử.

Tôi bước chân theo hướng mũi tên vẽ trên bảng vì muốn xem thú, ngoài ra không có lý do gì khác hơn. Tôi nghĩ nhìn những con thú không có tên giống như tôi, cái bất hạnh mất tên của tôi có lẽ sẽ được an ủi một phần nào. Ngoài ra tôi lại nghĩ mình còn có thì giờ, nhưng tại sao lại nghĩ mình còn có thì giờ cho cái gì, chính tôi cũng chẳng hiểu.

Sở thú đầy trẻ tiểu học. Mùi hôi của những con thú làm cho tôi cảm thấy không khí nhớt nhát. Tôi định đi xem theo thứ tự bảng số nhỏ cắm bên chuồng. Ngoài chuồng chim ra,chuồng nào cũng có những giỏ rác bằng kẽm, những ghế dài có quảng cáo công ty chế thuốc, và những trẻ nhỏ mang cơm tay đứng vây xung quanh. Trước chuồng sư tử, người ta đứng đông nhất, nhưng sư tử đã vô hang, chưa ra. Rốt cuộc ai cũng nghĩ và sợ rằng sư tử sẽ ra khỏi hang khi mình vừa di chuyển đi qua chuồng khác. Tuy biết vậy, tôi vẫn đứng trước cái chuồng trống rỗng nầy khá lâu.

Con sư tử vươn mình, mở miệng ngáp thật to làm bọn trẻ mừng rộ lên. Nó đi lòng vòng, thè lưởi liếm miệng.

Chợt ánh mắt của sư tử gặp phải ánh mắt của tôi. Sư tử rùng mình. Không biết tại sao tôi lại ngừng thở. Con sư tử lặng lẻ đến cạnh bên tôi, để sát mặt bên vách chuồng, âu yếm nhìn tôi với ánh mắt nhỏ bé, hiền lành. Sau đó nó ngã lưng xuống đất, đưa chân trước lên đầu, con ngươi đổ dồn vào tôi rơm rớm nước mắt.

Tâm thần tôi hết sức hỗn loạn, tôi thụt lùi hai ba bước, rồi từ một cái sốc tôi cũng không hiểu được, tôi vội vã lách khỏi chỗ nầy, mặc kệ con sư tử đang thở khì ra những tiếng buồn bã. Cảm giác hối hận và nhục nhã, hoặc xấu hổ, hoặc lo lắng không rõ, hay hoặc cả hai, đọng lại trong tôi, chăm chú tiễn tôi đi.

Gấu, voi, hà mã hầu như chẳng để ý đến tôi, nhưng trước mặt ngựa rằn, chó sói, và hươu cao cổ, tình cảnh giống như trường hợp của sư tử đã xảy ra, tôi phải ngoảnh mặt, đi qua nhanh bởi vì một sôi động tôi không thể hiểu được đã nẩy ra, thúc giục tôi. Chẳng biết lúc nào, tôi đã đứng trước chuồng cuối cùng.

Con lạc đà hai bướu, hơi hói, mình dính rác rến, dơ bẩn, nằm xếp gối ở góc chuồng, cạp gỗ với vẻ chán chường. Chỗ đó là góc xa nhất của sở thú, ẩn mình trong bóng cây phía sau cầu tiêu. Hầu như không có ai thấy. Lại nữa, có lẽ là mọi người đã nhìn chán rồi, nên chẳng ai muốn đến cái chuồng có lạc đà dơ dáy như thế nầy. Có ba thằng bé nghịch ngợm đi ngược tôi, ném đá vô chuồng rồi chạy đi mất. Chuồng yên lặng trở lại. Trong khoảng thời gian khá lâu, chỉ có một mình tôi.

Trước chuồng có một ghế dài, phủ đầy bụi, càng có vẻ đáng thương. Bỗng thấy mệt, tôi phủi bụi ngồi xuống ghế. Rồi, chuyện giống như chuyện sư tử đã xảy ra.

Con lạc đà vụt đứng dậy, chậm chạp nhưng bình tĩnh đưa cổ về phía tôi, mở cái miệng xấu xí ra cười. Nếu cặp mắt của nó không xanh và đẹp như thế, thì có lẽ tôi đã trở nên khó chịu. Nhưng cặp mắt của nó đẹp quá. Cặp mắt to lớn xinh tươi, lại trong như hòn ngọc.

Tôi và lạc đà đã nhìn chòng chọc vào nhau khá lâu. Nhưng lần nầy lạ thay, tôi thấy tâm thần chẳng có một chút hỗn loạn nào. Ngược lại, tôi cảm thấy hết sức vui tươi đến độ thẹn thùng. Có lẽ vì chẳng có ai nhìn cả.

Chợt từ phía sau hàng cây có tiếng chân ai đó đến gần. Bất ngờ, tôi đứng dậy. Lòng ngực tôi đánh thình thịch như đang làm chuyện xấu. Một lão nhỏ ngườI lưng khòm, mặc đồng phục cổ đen, kẹp chổi dưới nách đến. Ông ta chẳng nhìn tôi, chỉ đi ngang qua ghế dài, về phía cầu tiêu rồi biến mất. Tôi dựa lưng vô ghế, thanh thản châm thuốc lá, say sưa nhìn mắt lạc đà.

Nhưng từ thú vui đó, không biết tại sao tôi lại liên tưởng đến chuyện bực bội ở bịnh viện. Bỗng từ cái vui đó, những mầm mống nghi ngờ kì khôi nẩy nở lên, chồng chất trong đầu tôi.

Từ đó tôi thử kể những con thú đặc biệt để ý đến tôi. Sư tử, ngựa rằn, chó sói, rồi lạc đà …tất cả đều là những con thú ở đồng hoang hoặc đồng cỏ. Niềm vui chợt biến ra lo lắng bất an. Tôi cảm thấy dường như mình đã bị phản bội.

Đột nhiên, cảnh lạc đà trong chuồng bị tôi hút mất vô trong người, hiện ra rõ rệt trong lòng tôi.

Tôi vội vàng quay mắt sang hướng khác, nhưng vẫn chưa đủ nên nhắm kín mắt lại. Và tôi đã biết được rằng lòng hân hoan của tôi chẳng qua chỉ là một tham vọng của áp lực âm trong ngực tôi muốn hút con lạc đà. Để không nhìn lạc đà, tôi phải cố gắng và chống trở hết sức.

Bỗng nhiên cảm giác trống rỗng bắt đầu cào kéo dữ dội lồng ngực tôi. Áp lực âm trong ngực, chẳng để ý gì đến tình cảm của tôi, đúng như lời đốc tờ đã nói, nó chỉ muốn hút để thỏa mãn sự trống không của nó. Nhưng không thể được, dẫu lồng ngực tôi chỉ là một đồng hoang, nhưng để cho dã thú tự do chạy nhảy trong đó, là điều không thể tha thứ được.

Tôi lắc đầu liên tiếp cố chống trở dụ dỗ. Dẫu sao đi nữa, tôi muốn trở về với thân tôi.

Bất ngờ, bốn cánh tay mạnh mẽ từ hai bên xông ra, áp đè tôi xuống. Hai tên đàn ông to lớn cùng mặc áo khoác màu lục, gắn badge (huy hiệu của công ty) lật ngược trên ngực. Sau họ, cặp mắt cá vàng, trợ lý của đốc tờ, đứng đó nói như chế nhạo.

-Hết chỗ trốn rồi hả. Thật là mặt dạn mày dày. Ngồi đó rình cơ hội để làm tội ác.

Chẳng biết từ đâu, lão già cặp cây chổi lúc nãy hiện ra, dẫn chúng tôi đi. Hai tên đàn ông to lớn kèm hai bên vai tôi, cặp mắt cá vàng theo sau tôi, đôi lúc lấy tay thọc lưng tôi. Tôi cố ra vẻ như chẳng có chuyện gì, nhưng với cách bố trí như thế nầy thì làm sao qua mặt được người khác. Chẳng bao lâu, đám trẻ đến vây quanh, la hét ồn ào, cố chạy theo đến cùng, bất cứ ở đâu.

Tôi chợt quay lại. Tụi trẻ la rộ lên, chạy trốn ra mọi nơi. Từ xa, bọn trẻ núp sau ghế dài, ở dưới bóng bảng đứng, từ kẽ hở của chuồng thú, đưa mặt ra nhìn tôi. Để chứng tỏ là mình không có tội, tôi giương vai ra một chút, đưa thuốc lá lên miệng, hỏi tên đàn ông to lớn ở bên trái.

Tên đàn ông không trả lời một tiếng, chỉ đẩy nhẹ vai tôi như bảo nhanh lên. Tôi bị mất mặt hoàn toàn, chỉ biết nhìn xuống đất.

Khi tôi thoáng nhìn xong, tờ giấy đã theo gió bay ra phía sau. Nhưng tờ giấy đó đã gây ra một ấn tượng sâu xa trong lòng tôi.

Cả nhóm dừng lại ở cửa hậu của một chuồng lớn sau phòng bể cạn. Tấm bảng đề “Gấu trắng” đã bắt đầu phai màu. Lão già vừa lạch cạch lựa chìa khóa trong chùm, vừa cười nịnh.

-Cậu gấu trắng bị sưng ruột chết, nên trống lâu rồi đó. Dùng chỗ nầy đi.

Bây giờ trước sau tôi có 2 tên đàn ông to lớn, lão già dẫn đầu, sau cùng là cặp mắt cá vàng, thành hàng dọc tiến lên. Sau lưng chuồng có núi xi măng, có cửa dẫn vô hang động lớn. Chúng tôi giữ đúng hàng, vô trong đó. Mùi hôi ẩm ướt của những con thú làm khó chịu đến độ ngột thở. Càng đi càng xuống sâu hơn. Nước giọt phủ đầy mặt đất, hai bên tường bóng láng như được trét dầu, lần lần hẹp ra, cuối cùng phải nghiêng mình mới đi được. Trần phòng cũng thấp dần nên tên đàn ông to lớn phải khum lưng. Ánh sáng từ cửa vào hầu như không đến được nên tối thui. Đôi lúc lại bị trợt, mỗi lần như vậy tôi phải chụp tay vô tường. Cả hai tay dính đầy dầu, nhớp nháp lầy nhầy. Đường vô hang động liên tục như vậy không biết đến bao giờ mới hết.

Từ bên ngoài nhìn vô nên không tưởng tượng được, nhưng tiếng giày của đám đàn ông to lớn, bình thản không do dự, vang vội lên trong động, khiến tôi nghĩ có lẽ có một sự kiện nào khác đang chuyển sang hướng ngoài dự đoán. Dẫu dự đoán đó hoàn toàn không biết được, tôi cũng không thấy sợ lắm.

Tiếng giày dứt, tôi gấp rút dừng chân. Có ánh sáng rọi vô yếu ớt. Tên đàn ông to lớn phía trước nói.

-Đây nè. Đây nè. Cầu thang thẳng đứng đó, phải coi chừng nhen.

Cầu thang dài quá. Thấy có ánh sáng thẳng dưới, nhưng mắt bị xây xẩm nên tôi không dám nhìn xuống. Nhìn lên trên thì gặp bụi giày của đám đàn ông vô mắt nên tôi cũng không dám nhìn lên. Sắp mỏi tay, tôi muốn nghỉ, thì ra chung quanh đã trở nên sáng sủa, tôi đã xuống tận đáy rồi. Đây là một phòng lớn, trần thấp, không cửa sổ, chỉ có một cửa ra vào. Bàn được sắp theo hình móng ngựa, giống như phòng hội nghị. Phòng đầy ánh sáng, nhưng ánh sáng đó từ đâu, không biết. Đây chắc là chỗ họ muốn đến nên ai nấy đều thở phào.

Tôi bị bắt đứng ở ngoài những bàn hình móng ngựa, hai tên đàn ông to lớn kéo ghế ngồi hai bên tôi. Tôi lấy hết can đảm hỏi tên đàn ông bên phải.

Danh từ lạ lùng nầy tôi nghe rồi hay chưa nghe cũng không rõ lắm.Tôi tiếp tục hỏi.

-Khi nào bắt đầu thì biết. Im lặng đi chứ. Ngoài những điều cần thiết, những phát ngôn không cần, ở chỗ nầy, việc nói chính thức bị cấm cho đến khi được cho phép nói chính thức.

-Ai cho quyền các anh quyết định chuyện nào cần chuyện nào không cần.

Tôi nói từng tiếng mạnh mẽ như để xác nhận là mình còn có tự do, nhưng không nghe được câu trả lời nào. Tiếng cửa kẻo kẹt mở ra như tiếng ngựa đực nghiến răng hi hí. Hai tên đàn ông vội đứng thẳng lên không nhúc nhích.

Đám người vô, toàn là những bộ mặt tôi đã biết. Những người vô đầu tiên có cái mũi của ai, mắt của ai, môi của ai, đầu của ai, tôi có thể nhớ ra từng cái, nhưng toàn thể là ai thì chẳng rõ, một bọn người giống như miếng cây cẩn đủ loại hình. Bọn người đó toàn mặc đồng phục màu lục, cho nên tôi biết ngay họ là những người trực tiếp liên quan đến việc điều hành cuộc hội họp nầy. Ngoài 2 người bên cạnh tôi, có tất cả 5 người mặc đồng phục màu lục. Một đặc trưng nữa của họ là tất cả đều mang mắt kính. Mắt kính có 3 loại, vành vàng 2 người, không vành 2 người, còn một người nữa mang vành sắt. Vành vàng là luật gia, không vành là triết gia, vành sắt là toán học gia. Không hiểu tại sao tôi lại biết liền như vậy.

Trong đám người vô kế đó, có thiếu nữ ở phòng ăn, cô đánh máy Y.ko, ông đốc tờ đen thui, anh chủ nhiệm văn phòng, họa sĩ ở dưới gốc cây platanus, thằng bé bụi đời là những người tôi biết được ngay, ngoài ra còn có đám người tôi biết là đã gặp nhưng không thể nào nhớ ra được. Hầu như những người biết tôi đều tập hợp đến đây. Trong đám người nầy tôi thoáng thấy gương mặt mẹ tôi và em gái tôi, cả hai đều mất cả rồi. Trong khoảnh khắc, phòng lớn đã đầy người. Dẫu vậy người ta vẫn tiếp tục vô, nên lão già cặp chổi phải ra sức đóng cửa lại. Trong một lúc khá lâu, đám quần chúng không vô được chửi rủa om sòm, có tiếng đập cửa, cào cửa nhưng rồi cũng trở nên im lặng.

Năm người mặc đồng phục màu lục vừa đến ngồi ở giữa, những người còn lại tranh nhau ngồi ở ghế 2 bên cánh. Đượng nhiên không đủ ghế nên phần đông phải đứng xung quanh. Có tiếng vươn mình để được cao hơn người phía trước, có tiếng kêu dỡ nón, bầu không khí dần dần giống đúng như buổi họp.

1 Whatman: hảng giấy nước Anh, sản xuất giấy trắng dầy, thật tốt.

2 Vienna: Cà phê theo cách thức Vienna, thủ đô nước Áo.

3Kazak dance: kiểu nhảy múa linh hoạt của dân Kazak miền nam nước Nga.

[2] Croquette: món chiên dầu, nhưn khoai tây (cộng với thịt heo bằm nhuyễn v.v…)

[3] Salvador Dali (1904-1989): Họa sĩ ngườI Tây Ban Nha, phái siêu hiện thực, biểu hiện những ảo tưởng dị thường bằng cách vẽ cổ điển tỉ mỉ.

5 Raymond Radiguet (1903-1923): tiểu thuyết gia ngườI Pháp.

6 Gross Caverne: động lớn.