TTKh và những khám phá về thân thế tác giả

Lưu-An (Exryu Thụy Sĩ)

  (( Bài đă đăng trên tạp chí Phụ Nữ Diễn Đàn USA số 235 October, 2003))

Đă gần 7 thập niên, kể từ khi 4 bài thơ độc đáo của TTKh được phổ biến trên 2 tạp chí Tiểu thuyết thứ bẩy và Phụ nữ thời đàm ở Hà nội. Giới văn chương, báo chí cũng như những người yêu thích thơ văn tiền chiến đă tốn khá nhiều bút mực, công lao để t́m hiểu về thân thế và con người thật ngoài đời của bà, nhưng đến nay vẫn c̣n nhiều mù mờ ! Gần đây đă có vài khám phá đáng mừng, dù vậy văn học sử vẫn c̣n cần thời gian để kiểm chứng mức độ chính xác của nó .

Trong suốt thời gian dài vừa qua, biết bao nhiêu những dữ kiện được thêu dệt rất lăng mạn liên quan đến tác giả bởi những người yêu thơ của bà cũng như những nhà làm văn nghệ...Vài người c̣n tưởng tượng hay đưa ra những chứng minh tự nhận ḿnh là người yêu của bà !.

Trong bài này, chúng tôi thu gom một số tài liệu từ xưa đến nay viết về TTKh cũng như đề cập đến nguyên nhân mà những bài thơ của bà đă được xuất hiện trên thi đàn. Đây cũng chỉ là công việc sắp xếp những tài liệu đó cho có thứ tự với hy vọng cung ứng một vài kiến thức cho những người thích thơ văn tiền chiến và nhất là thơ của TTKh mà thôi.

1. Sự xuất hiện TTKh. trên thi đàn tiền chiến:

Vào khoảng giữ năm 1937, trên tạp chí '' Tiểu thuyết thứ bẩy '' xuất bản ở Hà Nội có đăng một truyện ngắn ''Hoa Ti-gôn '' của kư giả Thanh Châu. Đây là một truyện khá bi đát, trong đó mô tả truyện t́nh của một họa sĩ trẻ vừa ra trường tên Lê Chất. Trong một lần đạp xe đi t́m phong cảnh để vẽ ở một làng quê ven Hà Nội, ngẫu nhiên khi đi qua một căn biệt thự cổ Lê Chất nh́n thấy một cô gái rất đẹp, mặc áo ngắn tay bằng lụa đang đứng trên chiếc ghế cao níu lấy một cành hoa ti gôn mầu đỏ.

Sắc đẹp của người thiếu nữ nổi trội lên giữa giàn hoa ti gôn đỏ đă làm cho người hoạ sĩ mẩn mê đứng nh́n... Rồi từ hôm đó, ngày nào anh ta cũng t́m cách quanh quẩn gần căn biệt thự để được nh́n cô gái và ngược lại cô gái cũng thấy anh ta. Nhưng chỉ được vài lần, rồi không biết lư do ǵ người con gái không c̣n xuất hiện nữa.

Thời gian qua đi, mang thành công và danh vọng đến cho người hoạ sĩ, nhưng anh ta vẫn không bao giờ quên h́nh bóng người con gái đẹp dưới giàn hoa tigôn mầu đỏ mà anh ta đă gặp gỡ ngày c̣n nghèo khổ xa xưa .

 Rồi ngẫu nhiên, 9 năm sau, trong lần đi t́m đề tài sáng tác ở miền Nam Trung Quốc, anh ta được mời tham dự buổi dạ vũ trong toà lănh sự Pháp tại Vân Nam. Lê Chất gặp lại cô con gái ngày xưa, nhưng trong nhiều oái oăm, muộn màng. Chồng của cô gái là một viên chức cao cấp của toà lănh sự, người chồng mà cô ta không hề yêu thương . Trong lần tái ngộ đó, họ khiêu vũ, tâm sự với nhau, và tiếp theo mối t́nh của họ được tiếp nối trong vụng trộm . Đến một lần, họ dự tính bỏ lại đằng sau tất cả để t́m cách trốn đi Nhật sinh sống với nhau.

Nhưng đến giây phút cuối, người thiếu phụ gửi cho chàng họa sĩ một lá thư, kèm một chùm hoa tigôn mầu đỏ máu, nàng từ chối ra đi v́ không đủ can đảm từ bỏ danh dự và tai tiếng của gia đ́nh cũng như sự khinh bỉ của gia đ́nh chồng.

Buồn đau v́ ư định không thành, người họa sĩ vẫn ra đi Nhật bản một ḿnh trước khi trở về Hà nội. Rồi, ngẫu nhiên, bốn năm sau, anh ta nhận được lá thư từ người chồng của cô gái báo tin nàng đă mất ! Lê Chất sang Vân Nam viếng mộ người xưa với một chùm dây hoa tigôn, loại hoa kỉ niệm mối t́nh của họ. Cũng từ đó cho đến suốt cuộc đời, cứ vào mua hoa tigôn nở, Lê Chất không bao giờ quên mua những chùm hoa tigôn để trang hoàng trong pḥng làm việc như để tưởng nhớ đến người yêu xa xưa vắn số của ḿnh .

Mấy ngày sau khi câu truyện ngắn trữ t́nh đó xuất hiện trên báo, có một thiếu phụ khỏang 20 tuổi, dáng dấp nhỏ bé, thùy mị, nét mặt u buồn mang đến toà báo, đưa tận tay người chủ bút một phong thư dán kín. Trong đó có một bài thơ rất hay với đề tựa ''Hai sắc hoa tigôn''  được kư tên tác giả là T.T.Kh.

Bài thơ năo ḷng, lột tả được tất cả cái đau xót của người con gái đă phải xa người ḿnh yêu, người đă cùng ḿnh gắn bó thề ước dưới giàn hoa tigôn để đi lấy chồng, người mà ḿnh không hề yêu:

Người ấy thường hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui
Bảo rằng: hoa dáng như tim vỡ
Anh sợ t́nh ta cũng vỡ thôi !

Nỗi đau buồn đó đă theo hết cuộc đời của nàng trong sự hững hờ của gia đ́nh chồng v́ biết nàng vẫn c̣n tưởng nhớ đến t́nh nhân xa cũ :

Từ đấy thu rồi thu lại thu
Ḷng tôi c̣n gía đến bao giờ
Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ
Người ấy, cho nên vẫn hững hờ.

Cái ray rứt, cái đau khổ v́ nghĩ ḿnh là kẻ phụ bạc vẫn theo dầy ṿ người thiếu phụ, làm cho nàng sợ những buổi chiều thu nhạt nắng, sợ bóng dáng ai kia vẫn c̣n nhớ đến chùm hoa kỷ niệm đỏ tựa máu hồng :

Tôi sợ chiều thu phớt nắng mờ
Chiều thu hoa đỏ rụng chiều thu
Gío về lạnh lẽo, chân mây vắng
Người ấy sang sông đứng ngóng đ̣
Nếu biết rằng tôi đă có chồng
Trời ơi, người ấy có buồn không?
Có thầm nghĩ tới loài hoa vỡ
Tựa trái tim phai, tựa máu hồng !

Khi bài thơ '' Hai sắc hoa tigôn '' vừa cho lên mặt báo đă gây xôn xao trong giới yêu văn chương. Nhiều nhà phê b́nh đă không ngần ngại cho rằng đây là một kiệt tác. Trong không khí sôi động đó, toà báo lại nhận thêm được một bài thơ khác cùng tác giả, qua đường bưu điện với đề tựa '' Bài thơ thứ nhất ''. Bài thơ này cũng với những câu thơ buồn đau đầy nước mắt, giải thích, mô tả kỹ lưỡng hơn về mối t́nh dang dở của cặp t́nh nhân gặp nhau rồi yêu nhau và cuối cùng không biết v́ lư do nào đó người đàn ông rời xa, người đàn bà ở lại yêu kỷ niệm cho đến ngày lấy chồng :

Ở lại vườn Thanh có một ḿnh
Tôi yêu gío rụng lúc tàn canh
Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo
Yêu bóng chim xa, nắng lướt mành
Và một ngày kia tôi phải yêu
Cả chồng tôi nữa , lúc đi theo
Những cô áo đỏ sang nhà khác !

Người con gái đă tưởng rằng, cuộc t́nh dang dở của ḿnh đă đi vào dĩ văng. Thời gian và ngăn cách cũng làm đổi thay nơi cố nhân để giúp nàng quên được mối t́nh xa xưa, lỡ dở đó. Nhưng oái oăm thay, người xưa vẫn c̣n nặng ḷng, tưởng nhớ đến nàng, đến cḥm hoa tigôn mầu đỏ h́nh tim kỷ niệm :

Đang lúc ḷng tôi muốn tạm yên
Bỗng ai mang lại cánh hoa tim
Cho tôi ép nốt ḍng dư lệ
Rỏ xuống thành thơ khóc chút duyên !
Đẹp ǵ một mảnh ḷng tan vỡ
Đă bọc hoa tàn dấu xác xơ !
Tóc úa giết lần đời thiếu phụ
Th́ ai trông ngóng chẳng nên chờ.

Khi bài thơ thứ nhất được đưa lên báo, có người thắc mắc tại sao bài thơ Hai sắc hoa Tigôn lại được gửi đăng báo trước bài Thơ thứ nhất ?

Người ta cho rằng, tác giả đă làm bài Thơ thứ nhất, than khóc cho mối t́nh lỡ dở của ḿnh từ lâu nhưng v́ một lư do nào đó không gửi đăng báo. Nhưng sau đó, ngẫu nhiên đọc câu truyện ngắn Hoa Tigôn cuả kư giả Thanh Châu, cảm động với câu truyện và nhất là t́m thấy nhiều dữ kiện tương đồng với mối t́nh ngang trái của chính ḿnh, tác giả đă làm bài thơ Hai sắc hoa Tigôn rồi gửi ngay cho toà báo. Chính v́ thế bài thơ thứ nhất được phổ biến sau bài Hai sắc hoa tigôn:

Buồn quá hôm qua xem tiểu thuyết
Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa
Nhưng hồng tựa trái tim tan vỡ
Và đỏ như mầu máu thắm pha 

Cũng ở tuổi ngây ngô lúc mới gặp nhau th́ làm sao hiểu được ư nghĩa của những tiếng thở dài của người yêu? !

Thủa đó nào tôi đă hiểu ǵ
Cánh hoa tan tác của sinh ly
Cho nên cười đáp mầu hoa trắng
Là chút ḷng trong chẳng biết suy ! 

Sau khi bài thơ thứ nhất được đăng trên báo Tiểu thuyết thứ bẩy, giới văn nghệ càng bàn tán nhiều hơn nữa. Bao nhiêu những tưởng tưộng,thêu dệt với những t́nh tiết lâm ly về h́nh dạng, thân thế và cả mối t́nh buồn đau lăng mạn của tác giả được đưa ra báo chí.

Vẫn trong cái không khí xao động, bàn tán lung tung v́ 2 bài thơ vừa đăng báo đó, tạp chí ''Phụ nữ thời đàm'' ở Hà nội lại nhận được bài thơ '' Đan áo cho chồng '' của cùng tác giả qua bưu điện. Bài thơ này cũng vẫn với giọng điệu buồn đau, nhưng có vẻ than van, oán trách thân phận ḿnh nhiều hơn. Nàng mô tả như bị tù tội trong cuộc sống với người chồng không yêu nhưng vẫn mong đợi bóng dáng người xưa :

Tháng ngày miễn cưỡng em đan
Kéo dài một chiếc áo len cho chồng
Như con chim hót trong lồng
Tháng ngày mong đợi ánh hồng năm nao !
Ngoài trời mưa gío xôn xao
Ai đem khóa chết chim vào lồng nghiêm ?
Ai đem lễ giáo giam em ?
Sống hờ trọn kiếp trong duyên trái đời... 

Bài thơ đan áo cho chồng vừa ra mắt th́ toà báo Tiểu thuyết thứ bẩy lại qua đường bưu điện nhận được bài thơ thứ tư với đề tựa : Bài thơ cuối cùng .

Đúng như đề tựa của nó, sau bài thơ này, làng thơ không bao giờ c̣n nhận được thêm bài nào nữa, TTKh hoàn toàn biến mất trên thi đàn! Cũng từ đó trong lịch sử văn thơ tiền chiến phải nhận lấy sự bí mật về một tác giả mà chỉ có vỏn vẹn 4 bài thơ nhưng đă tạo được chỗ đứng rất vững trăi trong nền văn học VN.

Ư tứ của bài thơ cuối cùng hơi khác 3 bài thơ trước, nó than van, mô tả nhiều hơn về nỗi xót xa của mối t́nh dang dở nhưng lại đượm đầy giọng trách móc cố nhân, đă v́ hư danh mà rao bán bài thơ đan áo mà nàng đă tặng riêng cho chàng :

Chỉ có ba người được đọc riêng,
Bài thơ đan áo của chồng em
Bài thơ đan áo nay rao bán
Cho khắp người đời thóc mách xem ... 

Nàng hờn dỗi :

Từ đây, anh hăy bán thơ anh
C̣n để yên tôi vớI một ḿnh
Những cánh hoa ḷng, hừ ! đă ghét
Th́ đem mà đổi lấy hư vinh ! 

Nhưng giận thế nào được khi ḷng nàng vẫn c̣n đầy rẫy nhớ thương? Bóng dáng người xưa vẫn luẩn quẩn đâu đây trong tim và trí nhớ nàng ? :

Tôi biết làm sao được hỡi trời
Giận anh, không nỡ ! Nhớ không thôi!
Mưa buồn, mưa hắt trong ḷng ướt...
Sợ quá đi anh...Có một người !... 

Bài thơ cuối cùng xuất hiện vào giữa năm 1938, trong giới văn chương vẫn không giảm xút những lời bàn tán, thêu dệt về thân thế và cuộc t́nh buồn bă của tác giả, đă thế nhiều nhà báo, nhà thơ có tên tuổi đương thời đă đưa ra những chứng cớ để cố nhận người thi sĩ tài năng đầy bí ẩn đó là người yêu của ḿnh.

2. Những dữ kiện lên quan đến thân thế của TTKh.

Như trên đă đề cập đến cái độc đáo của bài thơ kèm theo ư tứ của một mối t́nh buồn bă, lăng mạn... thêm vào đó sự bí mật về thân thế thi nhân càng làm cho người ta ṭ ṃ muốn biết về tác giả. Đến nay đă gần 70 năm rồi, người ta vẫn phải nhận lấy những điều mù mờ về thân thế và cả những thêu dệt vô căn cứ về người nữ sĩ tài danh đó ! Sau đây là một vài sự kiện đă gây ra những xáo động dư luận trong giới thơ văn. Đúng hay sai, tưởng tượng hay là một lối t́m nguồn thi hứng của những người làm văn nghệ...Đến nay vẫn chỉ là những dấu hỏi mù mờ mà thôi 

a. Dư luận với kư giả Thanh Châu : Như phần trên đă viết, truyện ngắn Hoa Tigôn của Thanh Châu trên báo Tiểu thuyết thứ bẩy đă là nguyên nhân xuất hiện những bài thơ diễm t́nh, lăng mạn bất tử của TTKh trong làng thơ tiền chiến.

Nếu xét những diễn tiến cũng như tâm trạng buồn đau của người con gái trong truyện ngắn Hoa Tigôn và trong 4 bài thơ của TTKh, nhất là bài Hai sắc hoa Tigôn, người ta thấy nội dung hai bài gần như giống hệt nhau. Cũng vẻ ngây thơ của người con gái thủa ban đầu gặp gỡ người yêu, cũng bóng dáng người nghệ sĩ làm cho nàng nhớ măi không quên dưới giàn hoa Tigôn kỷ niệm :

Thủa trước hồn tôi phơi phới quá
Ḷng thơ nguyên vẹn một làn hương
Nhưng nhà nghệ sĩ từ đâu lại
Êm ái trao tôi một vết thương 

hay :

Người ấy thường hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui
Bảo rằng : hoa giống như tim vỡ
Anh sợ t́nh ta cũng vỡ thôi . 

Rồi những câu thơ tả người thiếu phụ luôn luôn tưởng nhớ đến cố nhân , phải miễn cưỡng kéo dài cuộc sống nhàm chán bên người chồng luống tuổi mà ḿnh không yêu... Tất cả những dữ kiện đó đă lột tả gần như ḥa hợp rất khắng khít với cốt truyện ngắn của Thanh Châu.

Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời
Ái ân lạnh lẽo của chồng tôi
Mà từng thu chết từng thu chết
Vẫn dấu trong tim bóng một người 

Chính v́ vậy ngay khi mấy bài thơ xuất hiện trên báo chí, kư giả Thanh Châu đă khẳng định với dư luận, TTKh chính là người con gái trong căn biệt thự ở ngoại ô Hà nội, là người yêu của ông.Sự xác định này đă quấy lên những xáo trộn ngh́ ngờ cũng có, tin tưởng cũng có trong làng thơ văn lúc bấy giờ.

b. Dư luận với Nguyễn Bính: Có lẽ Nguyễn Bính cũng bị chinh phục bởi những vần thơ trữ t́nh, lăng mạn pha cảm giác đau buồn v́ khắt khe của lễ giáo, danh dự gia đ́nh của người thiếu phụ hoa Tigôn. H́nh ảnh đau xót, lạnh lùng của người đàn bà đă phải chịu đựng suốt cuộc đời với người chồng mà nàng không yêu, nhưng vẫn giữ được tấm ḷng son sắt, chung t́nh với cố nhân làm cho ông cảm động. Nguyễn Bính cũng nhập cuộc với cái xôn xao của làng thơ, ông cho rằng TTKh là '' người t́nh vườn Thanh'' xưa cũ của ḿnh !

Theo thi sĩ th́ ngày ông c̣n trẻ, ở lứa tuổi c̣n thích giang hồ, đi Bắc, về Nam để t́m cảm hứng làm thơ. Có lần gặp buổi trời mưa lớn, ông ghé vào căn nhà trọ một vùng quê ở Thanh Hóa, căn nhà có một thửa vườn rất đẹp và ông gọi là vườn Thanh ( Thanh Hóa ). Cũng nơi đây ông đă gặp gỡ và yêu si một cô gái quay tơ xinh đẹp. Nhưng v́ biết ḿnh vẫn c̣n mang nặng kiếp giang hồ, thi sĩ đă không dám nghĩ đến việc nhân duyên, để rồi lại ra đi theo tiếng gọi của sông nước, t́m thi hứng cho thơ văn.

Rồi nhiều năm sau đó khi có dịp trở lại vườn Thanh, thi sĩ được người lăo bộc kể cho nghe một thiên t́nh hận ! Ngày nhà thơ bỏ ra đi đă làm lở dở mối t́nh của người thiếu nữ quay tơ, sau đó nàng phải bước sang ngang với một người chồng ǵa tuổI, không yêu :

Tơ duyên đến thế th́ thôi,
Thế là uổng cả một đời tài hoa
Đêm đêm bên cạnh chồng già
Và bên cạnh bóng người xa hiện về... 

Với thời gian, thi sĩ Nguyễn Bính tưởng rằng đă quên được mối t́nh hận năm xưa, nhưng khi đọc mấy bài thơ của TTKh đă kéo ông lại với quá khứ ! Nhà thơ t́m thấy mối t́nh của TTKh mô tả trong mấy bài thơ giống y hệt như mối t́nh vườn Thanh của ḿnh. Nhất là trong bài thơ thứ nhất tả cảnh cố nhân tiễn ông ra đi rồi trở về vườn Thanh để sống với nỗi cô đơn trong gió lạnh :

Thổi tan âm điệu du dương trước
Và tiễn người đi bến cát xa
Ở lại vườn Thanh có một ḿnh
Tôi yêu gío lạnh lúc tàn canh
Yêu bóng chim xa, nắng lướt mành. 

Với cái cảm xúc có được từ h́nh ảnh đầy thi tứ, buồn thương đó, Nguyễn Bính đă làm một bài thơ khá dài '' Gịng Dư Lệ '' ông đề tặng riêng cho TTKh, người mà ông chắc chắn là cô gái quay tơ đă một lần thi sĩ gặp gỡ, yêu si. Trong bài thơ này ông mô tả tất cả những diễn tiến của cuộc tao ngộ lần đầu gặp nhau cho đến lúc ông xót đau than khóc khi đọc những bài thơ tâm sự của TTKh.

Tuổi nàng năm ấy c̣n thơ
C̣n bao hứa hẹn đợi chờ một mai
Rồi đây bao gío bụi đời
Tôi quên sao được con người vườn Thanh. 

Để rồi thi sĩ chẳng ngại ngần ǵ xác quyết TTKh là người yêu vườn Thanh xa xưa của ḿnh :

Chuyện xưa hồ lăng quên rồi,
Bỗng đâu xem được thơ người vườn Thanh
Bao nhiêu oan khổ v́ t́nh
Cớ sao giống hệt chuyện ḿnh ngày xưa?
Phải chăng ḿnh có nên ngờ
Rằng người năm cũ bây giờ là đây ? 

c. Dư luận với thi sĩ Thâm Tâm: Với thi sĩ Thâm Tâm ( Nguyễn tuấn Tŕnh, 1917-1948) có những dữ kiện và chứng minh rất hấp dẫn nói đến sự liên hệ t́nh cảm của ông với TTKh có vẻ như vững trăi hơn và đáng tin tưởng hơn so với kư giả Thanh Châu và thi sĩ Nguyễn Bính. Tuy nhiên nếu suy nghĩ kỹ lưỡng ngườI ta cũng không thể coi là hoàn toàn xác thực để cho vào văn học mà không có những dấu chấm hỏi nghi ngờ được !

Dữ kiện đầu tiên từ bút hiệu TTKh đă là một dấu tích thuận lợi cho nhà thi sĩ Thâm Tâm tuyên bố với nhân gian là TTKh người yêu của ḿnh v́ đó là sự gán ghép hai tên Thâm Tâm và Khánh , tên của cô gái, người yêu của ông mà thành.

Nhưng Phạm Thanh tác giả cuốn Thi Nhân Việt Nam Hiện Đại lại cho rằng, đó chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên và tưởng tượng vu vơ của Thâm Tâm mà thôi. Thật ra TTKh chẳng phải là người yêu của ông nào cả. Nữ sĩ chính là Trần Thị Khánh (TTKh ), một nữ sinh ở phố Sinh Từ, Hà nội, cô ta yêu tha thiết một thanh niên, nhưng v́ bị ép buộc của gia đ́nh phải lấy một người đàn ông khác nhiều tuổi hơn, tên là Nghiêm.. Đơn giản chỉ có thế mà thôi !

Dư luận lúc đó cũng chẳng biết đúng sai ra sao v́ sau khi '' Bài thơ cuối cùng''' được đăng báo vào giữa năm 1938 , TTKh biệt tích trên thi đàn. Nhưng măi đến năm 1940 nhà thơ Thâm Tâm mới nhẩy vào để nhận là người yêu của nàng. Ông làm một bài thơ khá dài với đề tựa là ''Trả lời của người yêu '' dành tặng riêng cho TTKh, trong đó ông đă gọi tên nữ sĩ là Khánh, một bài thơ rất hay, rất năo nùng bằng những câu thơ có tí phiền giận tác giả TTKh, người yêu của ông :

Khánh ơi, c̣n hỏi ǵ anh
Ái t́nh đă vỡ, ái t́nh lại nguyên
Em về đan nốt tơ duyên
Vào tà áo mới đừng t́m mối xưa
Bao nhiêu hạt lệ c̣n thừa
Dành ngày sau khóc những giờ vị vong ! 

Hay:

Giờ h́nh như gió thổi nhiều
Những loài hoa máu đă gieo nốt đời
Tâm hồn nghệ sĩ nổi trôi
Sá chi cái đẹp dưới trời mong manh
Sá chi những chuyện tâm t́nh
Ḷng đau, đau chứa trong b́nh rượu cay ! 

Sau đó Thâm Tâm c̣n viết hai bài thơ khác nữa tặng riêng cho TTKh, bài ''Mầu máu Tigôn'' và bài '' Dang dở '' , đây là những bài thơ rất hay và rất cảm động của Thâm Tâm trong năm 1940.

Suốt mấy mươi năm sau đó nhiều người làm văn hóa vẫn cố t́m ṭi thân thế thực của TTKh để xóa đi bóng tối bí mật của người nử sĩ tài năng đó, nhưng những cố gắng đó cũng chẳng đến đâu ! Măi sau này tờ báo Nhân Dân ra ngày chủ nhật 23 tháng 7 năm 1989, kư giả Hoàng Tiến đă đưa ra một dữ kiện khác, trong đó ông ta cùng với hai thi sĩ đương thời là Trần Lê Văn và Tú Sót, cả ba người cho biết đă trực diện nghe nhà thơ Lương Trúc (tên thật là Phạm Quang Hoà, thuộc thế hệ cùng thời và là bạn thân của Thâm Tâm, Nguyễn Bính và Trần Huyền Trân. ) nói về sự liên hệ t́nh cảm giữa Thâm Tâm và TTKh.

Nhà thơ Lương Trúc cho biết cách đây 4 năm ( 1985 ) ông có gặp TTKh, bà tên thật là Trần thị Khánh, người yêu của Thâm Tâm. Theo ông, Thâm Tâm và cô Khánh yêu nhau nhưng không lấy được nhau, v́ danh dự của gia đ́nh cho nên họ hứa với nhau giữ kín mối t́nh đó. Rồi ngẫu nhiên cô Khánh đọc được truyện ngắn Hoa Tigôn của Thanh Châu trên Tiểu thuyết thứ bẩy số báo tháng 9 năm 1937, cô ta xúc động với t́nh tiết của câu truyện và làm ra bài thơ Hai sắc hoa tigôn gửi đi đăng báo. Bài thơ đă làm xáo động trong làng thi văn, rồi nàng gửi thêm Bài thơ thứ nhất với mục đính giải thích cho bài thơ Hai sắc hoa Tigôn.

Ngoài ra TTKh c̣n viết tặng riêng cho Thâm Tâm bài thơ Đan áo cho chồng. Thâm Tâm cảm động với ư tứ bài thơ và nhất là muốn chứng minh với dư luận đang ồn ào, TTKh chính là người yêu của ḿnh, ông đă gửi bài thơ '' Đan áo'' đến tâp san Phụ nữ thời đàm để phổ biến.

TTKh không vừa ư với hành động đó của Thâm Tâm, v́ thế cô ta viết một bài thơ khác lấy tên là Bài thơ cuối cùng, nói lên sự hờn trách người yêu đă v́ hư danh mà đem quảng bá bài thơ mà nàng tặng riêng cho ông ra cho nhân gian biết. Nhưng trong những câu thơ hờn trách đó nàng vẫn không dấu được ḷng yêu thương cố nhân :

Tôi biết làm sao được hỡi trời
Giận anh không nỡ ! Nhớ không thôi
Mưa buồn, mưa hắt trong ḷng uớt...
Sợ quá đi anh...Có một người ! 

Dù với lời xác nhận của nhà thơ lăo thành Lương Trúc nhưng vẫn chưa thật sự làm thỏa măn dư luận được v́ trong đó vẫn c̣n rất nhiều điểm mù mờ về thân thế, tên tuổi... của người nữ thi sĩ bí mật đó !

d. Khám phá mới nhất về TTKh:

Gần đây nhất, vào năm 1994 trong một tài liệu không lưu tên tác giả đă tiết lộ một tin tức mới nhất, được coi là đầy đủ nhất về thân thế của TTKh. Nhưng có lẽ người ta vẫn cần thời gian để xác nhận mức độ xác thực của tiết lộ này. Theo tài liệu cho biết một người đàn bà dấu tên D.T.L. đă cho nhà văn Thế Nhật biết như sau:

Bốn chữ TTKh có ư nghĩa như sau :

- Chữ T đầu tiên là TRẦN, là tên họ của nữ thi sĩ Trần thị Chung tác giả của bốn bài thơ bất tử đó, nhưng thường gọi là Trần thị Vân Chung, bà sinh ngày 25 tháng 8 năm 1919 tại thị xă Thanh Hóa, nhưng trưởng thành ở Hà nội trong một gia đ́nh quan lại. Bà Vân Chung hay là TTKh có một người anh cả, hai người em gái và một người em trai út. Năm 1934 qua mối mai của gia đ́nh bà kết hôn với luật sư Lê Ngọc Chấn của VNCH, sau năm 1975 ông Chấn bị chết trong trại cải tạo.

Hiện nay bà cùng con cái sống ở một thị xă nhỏ miền nam nước Pháp, bà vẫn tiếp tục viết văn làm thơ với nhiều bút hiệu khác nhau như Vân Nương, Tơ Sương..v..v..

- Chữ T thứ hai, có nghĩa là Thanh, để chỉ tên kư giả Thanh Châu, tác giả truyện ngắn ''Hoa Tigôn''. Cốt truyện đă mang đến cho bà sự cảm xúc tột cùng với mối t́nh đầy lăng mạn, chung thủy, đă cho bà thi hứng để làm được những bài thơ tuyệt vời mang đầy cảm giác giận hờn, thương đau và cao thượng .

- Chữ Kh có nghĩa là khóc! Bà khóc thay cho mối t́nh dang dở với những trái ngang làm cho người thiếu phụ phải sống trọn cuộc đời với người chồng mà ḿnh không yêu nhưng cũng không thể quên được người t́nh xưa cũ của ḿnh.

Nếu tiết lộ trong tài liệu này là đúng th́ tất cả những sự kiện liên quan đến tên tuổi, thân thế của TTKh trong nhiều thập niên qua, cũng như những thêu dệt lâm ly, trữ t́nh của kư giả Thanh Châu, thi sĩ Nguyễn Bính, Thanh Tâm và cả thi sĩ J. Leiba chỉ c̣n là những tưởng tượng vu vơ, mà những người làm văn nghệ cần đến nó để d́m ḿnh vào thế giới mộng ảo cho việc t́m cảm hứng để sáng tác mà thôi.

3. Kết luận:

 Bản chất của thơ văn là tưởng tượng và hư cấu. Khi bước vào thơ văn để thưởng thức cái hay, cái cảm của một áng văn, một bài thơ... Người ta phải biết trải rộng tâm hồn ḿnh ra tiếp nhận những cảm xúc đưa đến từ bài thơ, bản văn đó. Điều đó có nghĩa là người ta phải sống và hoà nhập vào nội dung của tác phẩm, phải biết vui buồn, đau khổ hay hoan lạc, giận hờn với những hoàn cảnh éo le của nhân vật trong tác phẩm. Có được những cái đó trong khi thưởng thức th́ coi là '' Đạt'' vậy ! Người ta cần biết thân thế hay cuộc đời riêng tư của tác giả để làm ǵ ?Đôi khi sự t́m ṭi, ṭ ṃ đó chẳng có lợi ích ǵ cho cái thú thưởng lăm của người đọc mà c̣n mang đến cho người đọc có cái nh́n sai lệch v́ chủ quan, thành kiến với cá nhân tác giả nữa.

Với cái quan niệm đó, người ta nên nghĩ rằng bốn bài thơ của TTKh đă quá đủ để làm cho người đọc ngẩn ngơ v́ cái hay, cái xúc tích biết bao nhiêu cảm giác đau buồn, thương nhớ, giận hờn... đôi lúc đă làm người đọc phải lịm người mà nước mắt ướt mi...Như vậy là đủ rồi ! Chúng ta cần ǵ phải thắc mắc TTKh là ai làm ǵ nhỉ ? Nàng là cô nữ sinh Trần thị Khánh ở phố Sinh Từ, Hà Nội. Nàng là Trần vân Chung hay Trần thị Vân Chung cô gái đất Thanh Hoá... Nàng là ai cũng thế mà thôi! Điều quan trọng mà chúng ta biết rất rơ, những bài thơ của TTKh là những bài thơ rất hay, sẽ măi măi bất tử trong thi đàn VN. Thế là đủ rồi !

Cũng nhân tiện trong bài viết có lẽ chúng ta cũng nên biết sơ qua về loài hoa Tigôn mà nó đă là đề tựa cho bốn bài thơ của TTKh ra đời. Hoa Tigôn là một loại hoa leo, có hai loại, loại cho ra hoa mầu trắng và loại cho ra hoa mầu đỏ hay hồng tươi, có thể mọc ở toàn cơi VN. Lá Tigôn mầu xanh, h́nh tim như lá trầu nhưng nhỏ cỡ 3 ngón tay. Hoa Tigôn nhỏ bằng đầu chiếc đũa ăn cơm, mọc thành chùm, hoa tigôn có 5 cánh h́nh trái tim, hai cánh nhỏ ở trong và 3 cánh lớn hơn chụm vào nhau bao ở ngoài. Khi gặp gió hay mưa hoa rụng từ cuống hoa, rơi xuống đất nhưng vẫn c̣n nguyên cả bông hoa chứ cánh hoa không tách rời ra tơi tả như TTKh mô tả trong thơ của bà:

Thủa đó nào tôi đă hiểu ǵ
Cánh hoa tan tác của sinh ly !

Lưu An

( Thụy Sĩ, August 2003 )

Thông tin mới nhất : Khi bài viết này được phổ biến trên báo Phụ Nữ Diễn Đàn USA số tháng 10 /2003 Tôi được một độc giả cho biết bà Trần thị Vân Chung đă đính chính trên một tờ báo nào đó là bà ta không phải là TTKh. Tôi không biết nguồn tin đó đúng hay sai và nếu có thật như vậy , theo tôi nghi bà Vân Chung phủ nhận vẫn là thái độ khôn khéo nhất.

.........................................

Phụ Bản

Hai Sắc Hoa Tigôn    (TTKh.)

Bài thơ thứ nhất  (TTKh.)

Đan áo cho chồng  (TTKh.)

Bài Thơ Cuối cùng (TTKh.)

Gịng Dư Lệ    (Nguyễn Bính )  Tặng T.T.Kh.

Trả lời người yêu    (Thâm Tâm)   Trả lời TTKh 

 ''Hoa Ti-gôn '' truyện ngắn của kư giả Thanh Châu

T.T.KH là ai?   Hoàn Tiến - Nhân Dân chủ nhật 23 tháng 7 năm 1989

 

Hai Sắc Hoa Tigôn

(TTKh.)

Một mùa thu trước, mỗi hoàng hôn
Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn
Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc
Tôi chờ người đến với yêu đương

Người ấy thường hay ngắm lạnh lùng
Dải đường xa vút bóng chiều phong
Và phương trời thẳm mờ sương cát
Tay vít dây hoa trắng chạnh ḷng 

Người ấy thường hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui
Bản rằng : Hoa dáng như tim vỡ
Anh sợ t́nh ta cũng vỡ thôi 

Thủa đó nào tôi đă hiểu ǵ
Cánh hoa tan tác của sinh ly
Cho nên cười đáp: Mầu hoa trắng
Là chút ḷng trong chẳng biết suy 

Đâu biết lần đi một lỡ làng
Dưới trời đau khổ chết yêu đương
Người xa xăm quá tôi buồn lắm
Trong một ngày vui pháo nhuộm đường 

Từ đây thu rồi, thu lại thu
Ḷng tôi c̣n gíả đến bao giờ
Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ
Người ấy, cho nên vẫn hững hờ

Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời
Ái ân lạnh lẽo của chồng tôi
Mà từng thu chết, từng thu chết
Vẫn dấu trong tim bóng một người 

Buồn quá ! Hôm qua xem tiểu thuyết
Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa
Nhưng hồng, tựa trái tim tan vỡ
Và đỏ như mầu máu thắm pha 

Tôi nhớ lời người đă bảo tôi
Một mùa thu trước rất xa xôi
Đến nay tôi hiểu th́ tôi đă
Làm lỡ t́nh duyên cũ mất rồi 

Tôi sợ chiều thu phớt nắng mờ
Chiều thu, hoa đỏ rụng chiều thu
Gíó về lạnh lẽo, chân mây trắng
Người ấy sang sông đứng ngóng đ̣ 

Nếu biết rằng tôi đă lấy chồng
Trời ơi, người ấy có buồn không?
Có thầm nghĩ tới loài hoa vỡ
Tựa trái tim phai, tựa máu hồng. 

&&

 

Bài thơ thứ nhất

(TTKh.)

Thuở trước hồn tôi phơi phới quá
Ḷng thơ nguyên vẹn một làn hương
Nhưng mà nghệ sĩ từ đâu lại
Êm ái trao tôi một vết thương.

Tai ác ngờ đâu gió lạ qua
Làm kinh giấc mộng những ngày hoa
Thổi tan âm điệu du dương trước
Và tiễn người đi bến cát xa

Ở lại vườn Thanh có một ḿnh
Tôi yêu gío rụng lúc tàn canh
Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo
Yêu bóng chim xa, nắng lướt mành.

Và một ngày kia tôi phải yêu
Cả chồng tôi nữa lúc đi theo
Những cô áo đỏ sang nhà khác
Gío hỡi làm sao lạnh rất nhiều?

Từ đăy không mong, không dám hẹn
Một lần gặp nữa dưới trăng nghiêm
Nhưng tôi vẫn biết nơi trời lạ
Người ấy ghi ḷng :Vẫn nhớ em !

Đang lúc ḷng tôi muốn tạm yên,
Bỗng ai mang lại cánh hoa tim
Cho tôi ép nốt gịng dư lệ
Rỏ xuống thành thơ khóc chút duyên !

Đẹp ǵ một mảnh ḷng tan vỡ
Đă bọc hoa tàn dấu xác xơ !
Tóc úa giết dần đời thiếu phụ
Th́ ai trông ngóng chẳng nên chờ !

Viết đoạn thơ đầu lo ngại quá
V́ tôi c̣n nhớ hẹn ngày xưa:
'' Cố quên đi nhé câm và nín
Đừng thở than bằng những giọng thơ !''

Tôi run sợ viết, lặng im nghe
Tiếng lá thu khô siết mặt hè
Như tiếng chân người len lén đến
Song đời nào dám gặp ai về !

Tuy thế, tôi tin vẫn có người
Thiết tha, đeo đuổi nữa than ôi
Biết đâu, tôi một tâm hồn héo
Bên cạnh chồng nghiêm luống tuổi rồi 

&&

 

 

Đan áo cho chồng

(TTKh.)

Chị ơi nếu chị đă yêu
Đă từng lỡ hát ít nhiều đau thương
Đă xa hẳng quăng đường hương,
Đă đem ḷng gửi gío sương mịt mùng. 

Biết chăng chị ? Mỗi mùa đông
Đáng thương những kẻ có chồng như em
Vẫn c̣n thấy lạnh trong tim
Đan đi đan lại áo lên cho chồng. 

Như con chim hót trong lồng
Hạt mưa nó rụng bên song bơ thờ
Tháng ngày nổi tiếng tiêu sơ
Than ôi ! Gío đă sang bờ ly tan...

Tháng ngày miễn cưỡng em đan
Kéo dài một chiếc áo len cho chồng
Như con chim nhốt trong lồng
Tháng ngày mong đợi ánh hồng năm nao ! 

Ngoài trời mưa gío xôn xao,
Ai đem khóa chết chim vào lồng nghiêm ?
Ai đem lễ giáo giam em ?
Sống hờ trọn kiếp trong duyên trái đời... 

Ḷng em khổ lắm chị ơi !
Trong bao tủi cực với lời mỉa mai
Quang cảnh lạ, tháng năm dài,
Đêm nghĩ tới ngày mai giật ḿnh ! 

        &&

 

Bài Thơ Cuối cùng

(TTKh.)

Anh hỡi tháng ngày xa quá nhỉ ?
Một mùa thu cũ, một ḷng đau
Ba năm ví biết anh c̣n nhớ
Em đă câm lời, có nói đâu ! 

Đă lỡ, thôi rồi ! Chuyện biệt ly,
Càng khơi càng thấy lụy từng khi
Trách ai mang cánh Tigôn ấy,
Mà viết t́nh em, được ích ǵ ? 

Chỉ có ba người được đọc riêng,
Bài thơ'' đan áo'' của chồng em
Bài thơ ''đan áo '' nay rao bán,
Cho khắp người đời thóc mách xem...

Là giết đời nhau đăy biết không ?
Dười dàn hoa máu tiếng mưa rung
Giận anh, em viết ḍng dư lệ,
Là chút dư hương, điệu cuối cùng ! 

Từ đây, anh hăy bán thơ anh
C̣n để riêng tôi với một ḿnh
Những cánh hoa ḷng, hừ ! đă ghét,
Th́ đem mà đổi lây hư vinh.

Ngang trái đời hoa đă úa rồi
Từng mùa gío lạnh, sắc hương rơi
Buồng nghiêm thơ thẩn hồn eo hẹp
Đi nhớ người không muốn nhớ lời ! 

Tôi oán hờn anh, mỗi phút giây
Tôi run sợ viết bởi rồi đây
Nếu không im được th́ tôi chết,
Đêm hỡi ! làm sao tối thế này ? 

Năm lại năm qua cứ muốn yên
Mà phương ngoài gío chẳng làm quên
Và người vỡ lỡ duyên thầm kín,
Lại chính là anh, anh của em ! 

Tôi biết làm sao được hỡi trời ?
Giận anh, không nỡ, nhớ không thôi !
Mưa buồn, mưa hắt trong ḷng ướt
Sợ quá đi anh, có một người ! 

        &&

 

Gịng Dư Lệ

   (Nguyễn Bính )  Tặng T.T.Kh.

Cho tôi ép nốt gịng dư lệ
Rỏ xuống thành thơ khóc chút duyên

TTKh. 

Gíó đưa xác pháo về đường
Thu sang nhuộm cả sầu thương một trời
Sầu thương quện lấy hốn tôi
Đêm qua ngồi đọc thơ người xa xăm
Một ngàn năm, một vạn năm
Con tằm vẫn kiếp, con tằm vương tơ
Tặng người gọi một gịng thơ
Hay là gịng nước mắt thừa đêm qua
Đường về Thanh Hoá bao xa
Bao giờ ra nhớ rủ ta với chàng,
Bảo rằng quan chẳng cho sang,
Ai đời quan cấm đ̣ ngang bao giờ ! 
Vườn Thanh qua đấy năm xưa
Trọ nhờ đêm ấy giời mưa tối giời
Quanh ḷ sưởi ấm, bên tôi
Bên người lăo bộc, đương ngồi quay tơ.
Tuổi nàng năm ấy c̣n thơ
C̣n bao hứa hẹn đợi chờ một mai
Rồi đây bao gío bụi đời
Tôi quên sao được con người vườn Thanh
Lạnh lùng canh lại sang canh,
Ḷng tôi thao thức với t́nh bâng quơ,
Bởi sinh làm kiếp giang hồ,
Dám đâu toan tính se tơ giữa đàng. 
Thu sang, rồi lại thu sang
Cúc bao lần nở, lá vàng bao rơi,
Bao nhiêu vật đổi sao dời,
Đường bao dặm thắm, hỡi người bốn phương ?
Trọ bao nhiêu quán bên đường
Nhưng không lần nữa qua vườn Thanh xưa
Cô nàng đêm ấy quay tơ
Tôi quên sao được, hẳn chưa lấy chồng
Một hôm ḷng lại nhủ ḷng:
Nơi đây giáp với cánh đồng vườn Thanh
Rồi tôi len lén một ḿnh,
Ra đi với một tấm t́nh hay hay
Đường ṃn tràn ngập bông may
Gío heo báo trước một ngày thu sang
Dừng chân trước cửa nhà nàng
Thấy hoa vàng với bướm vàng hôn nhau,
T́m nàng chẳng thấy nàng đâu
Lá rơi lả tả trên đầu như mưa...
Chợt ngườI lăo bộc năm xưa,
Từ đâu mang mảnh guồng tơ lại nhà. 
Một hai xin phép ông già
Trọ nhờ đêm ấy nữa là hai đêm
Ông ǵa nể khách người quen
Ngậm ngùi kể lại một thiên '' Hận t́nh ''
Ṛi ông kết : giọng bất b́nh:
Trời cay nghiệt thế cho đành, thưa ông
Cô tôi nhạt cả môi hồng
Cô tôi chết cả, tấm ḷng ngây thơ,
Đâu c̣n sống lại trong mơ
Đâu c̣n sống lại bên bờ sông yêu
Buồng the sầu sớm, thương chiều
Khóc thầm biết có bao nhiêu lệ rồi
Tơ duyên đến thế th́ thôi,
Thế là uổng cả một đờI tài hoa
Đêm đêm bên cạnh chồng ǵa
Và bên cạnh bóng người xa hiện về...
Rùng ḿnh tôi vội gạt đi :
Già ơi ! Thảm lắm ! kể chi dài gịng
Cháu từ mắc số long đong,
Yêu thương ch́m tận đáy ḷng đă lâu.
Đau thương qua mấy mươi cầu,
Cạn gịng nước mắt, c̣n đâu khóc người ! 
Dối già một chút mà thôi,
Nghe lời ǵa kể, cháu mười đêm luôn
Chợt thương, chợt khóc, chợt buồn,
Cháu như một kẻ mất hồn ǵa ơi ! 
Chuyện xưa hồ lăng quên rồi,
Bỗng đâu xem được thơ người vườn Thanh.
Bao nhiêu oan khổ v́ t́nh,
Cớ sao giống hệt chuyện ḿnh gặp xưa ?
Phải chăng, ḿnh có nên ngờ,
Rằng người năm cũ, bây giờ là đây ?   

 

Trả lời người yêu

 Thâm Tâm  -  Trả lời TTKh 

         

Các anh hăy chuốc thật say,
Cho tôi những cốc rượu đầy rồi im !
Giờ h́nh như quá nửa đêm,
Ḷng đau, đau lại cái tin cuối mùa .
Hơi đàn buồn như trời mưa
Các anh tắt nốt hương thừa đi thôi !
Giờ h́nh như đă tối rồi
Bánh xe đă nghiến, đă rời ră đi... ! 
Hồn tôi lờ mờ sương khuya,
Bởi chưng tôi viết bài thơ trả lời
Vâng tôi vẫn biết có người
Một đêm cố tưởng rằng tôi là chồng
Để hôm sau khóc trong ḷng
Vâng, tôi vẫn biết cánh đồng thời gian
Hôm qua rụng hết lá vàng,
Và tôi lỡ chuyến chiều tàn về không.
Tiếng xe trong vết bụi hồng
Nàng đi thủa ấy nhưng trong khói mờ
Tiếng xe trong xác pháo xưa
Nàng đi có mấy bài thơ trở về.
Tiếng xe mở lối vu qui
Hay là tiếng cắt nàng chia cuộc đời
Miệng chồng Khánh gắn trên môi,
H́nh như mắt Khánh sáng ngời c̣n mơ.
Đàn xưa từ chia đường tơ,
Sao tôi không biết hững hờ nàng đan
Kéo dài một chiếc áo len,
Tơ càng đứt mối, nàng càng kéo dây.
Nàng c̣n gỡ măi trên tay,
Th́ tơ duyên mới đă thay hẳn mầu
Chung hai thứ tóc trên đàu,
Bao giờ đan nổi những câu ân t́nh.
Khánh ơi, c̣n hỏi ǵ anh ?
Lá rơi đă hết mầu xanh, mầu vàng.
Chỉ kêu những tiếng thu tàn,
T́nh ta đă chết anh càng muốn xa.
Chiều tan, chiều tắt, chiều tà,
Ngày mai, ngày mốt, vẫn là ngày nay.
Em quen mất lối chim bay,
Và em sẽ chán trông mây trông mờ.
Đoàn viên từng phút, từng giờ,
Sóng yên lặng thế, em chờ ǵ hơn ?
Từng năm, từng đứa con son,
Mím môi vá kín vết thương lại lành.
Khánh đi c̣n hỏi ǵ anh,
Ái t́nh đă vỡ, ái t́nh lại nguyên.
Em về đan nốt tơ duyên,
Vào tà áo mới, đừng t́m mối xưa.
Bao nhiêu hạt lệ c̣n thừa,
Dành ngày sau khóc những giờ vị vong.
Bao nhiêu những cánh hoa ḷng,
Hăy dâng cho trọn nghĩa chồng, hồn cha.
Nhắc làm chi chuyện đôi ta,
Bản năng anh đă phong ba dập vùi
Hăy vui lên các anh ơi !
Nàng đi tôi gọi hồn tôi trở về
Tâm hồn lạnh nhạt đê mê,
Tiếng mùa lá chết đă xê dịch chiều.
Giờ h́nh như gío thổi nhiều,
Những loài hoa máu đă gieo nốt đời.
Tâm hồn nghệ sĩ nổi trôi,
Sá chi cái đẹp dưới trời mong manh.
Sá chi những chuyện tâm t́nh,
Ḷng đau, đau chứa trong b́nh rượu cay 

& &