Một bài học trong đời tôi

Tùy bút Lưu An

  Ngày xưa, lúc mà tôi c̣n sống và làm việc ở VN, với sự xô bồ của xă hội và cuộc đời khá cực nhọc và đầy rẫy những thách đố đôi khi rất nguy hiểm của tôi, đă uốn nắn tôi thành một con người có tí đa năng, nhưng thành thật nó vẫn có cái ǵ của khôn ngoan pha ít nhiều xảo trá của một người lớn lên trong những khu ổ chuột của thành phố Sàig̣n xô bồ ngày đó! Nhưng nghĩ cho cùng th́ cũng b́nh thường mà thôi, ở một xă hội chiến tranh triền miên, sinh ra trong tiếng bom đạn và chết chóc, lớn lên trong loạn ly nghèo túng và hoàn cảnh gia đ́nh nghèo hèn...Những cái đó đă mang đến cho tôi cái văn hoá tạp nhạp của các khu lao động, bùn lầy nước đọng mà gia đ́nh tôi đă miễn cưỡng là cư dân !

  Rồi với những cố gắng vươn lên một phần lớn do sự hy sinh cùng tận của bố mẹ, thêm vào đó, thời ấu thơ đă từng thấm thía nỗi nhục nhă từ những câu chửi bới, thái độ khinh rẻ của những kẻ giàu có, quyền hành mà họ đă lấy chính tôi cũng như bố mẹ tôi làm những đối tượng để trút đổ những bực bội hay để tỏ lộ uy quyền mà họ đang may mắn có trong tay. Với những nỗi đau thấm con tim, cay đôi mắt đó đă làm cho tôi hiểu được rằng chỉ có cố gắng và khôn ngoan tôi mới có thể thoát khỏi được những nỗi bất hạnh của chính ḿnh và gia đ́nh mà thôi. Tôi đă ngạo mạn đi ra khỏi niềm bất hạnh của đời ḿnh bằng con đường đó. Nhưng dù với lời biện hộ thế nào th́ tôi cũng chẳng phủ nhận được một sự thật là tôi đă thu đạt được khá nhiều mà những người yêu quí tôi họ gọi là khôn ngoan, tháo vát, xứng đáng để cho tôi thành công! Ngược lại với những người thù ghét hay ganh tỵ với tôi, họ sẽ nói đó chỉ là kết quả của lưu manh, khôn lỏi... chẳng có ǵ gọi là tốt đẹp cả.

  Đúng hay sai ? tôi là người tốt hay kẻ xấu, đáng khinh ? Có lẽ đến ngày nay khi mà thời gian đă quá dài kể từ năm 1975 cái điểm mốc đă đem đến cho đời tôi một sự đổi dời. Từ đổi dời này đă dẫn tôi đến một đời sống mới, ở một xă hội mới mà tôi chắc chắn những cái mà tôi tích lũy được trong quá khứ, ngày c̣n sống và làm việc ở VN, những cái mà nhân gian gọi là kinh nhiệm sống (life experiences) có lẽ theo tôi nó cần phải loại bỏ, t́m quên không tất cả nhưng ít ra cũng rất nhiều. Những sự tính toán, lợi dụng người khác nhỏ nhoi, những tánh nói xạo, nói bốc quá lố nhắm vào mục đích chẳng đáng mấy đồng xu. Những lời xoi mói người khác hai ba nghĩa đầy ích kỷ hay ganh tỵ với những người tài giỏi hơn ḿnh. Những cảnh không muốn làm, không đóng góp nhưng lại đứng ngoài phe phán, chửi bới lung tung... Tất cả những tánh xấu đó đầy rẫy trong tôi ngày xưa và h́nh như cũng chẳng ít ǵ ở những người VN khác cũng sinh ra lớn lên như tôi trong cái trạng huống chiến tranh quá dài của đất nước vừa qua.

  Đầu năm 1974, hơn một năm trước ngày cuộc chiến chấm dứt, tôi đến Nhật bản tu nghiệp với biết bao nhiêu may mắn ngỡ ngàng của tất cả mọi người trong gia đ́nh tôi. Đến Nhật bản mang tiếng học chuyên môn về kỹ thuật, nhưng thật ra tôi học ở Nhật bản không nhiều lắm về chuyên môn mà tôi học rất nhiều điều khác rất hữu ích cho tôi hơn từ xă hội Nhật, từ bạn bè Nhật, và nhất là từ những vị thầy học, những vị lănh đạo trong hăng xưởng mà tôi đă làm việc.

  Nhờ những người tốt này, tôi đă đổi thay khá nhiều con người của ḿnh, tôi đă cố quên những ǵ không c̣n cần thiết mà tôi đă tích lũy qua nhiều năm sống, làm việc, từng trải ở VN... Tôi đă khác, khác rất nhiều v́ những động lực, cơ duyên tốt hay xấu, vui vẻ hay đau buồn, ngượng ngùng hay hân hạnh.. Tất cả đă mang đến những đổi thay của con người tôi. Đến nay, ở tuổi xế chiều tôi vẫn c̣n nhớ rất nhiều những bài học đă in rất sâu vào trí năo, chẳng bao giờ quên. Tôi chỉ viết ra đây một cơ duyên của hành trăm điều khác đă làm cá tính tôi đổi thay rất nhiều, từ một con người ẩu tả, thiếu kiên nhẫn, tay chân khá hậu đậu làm ǵ cũng dễ vỡ đổ của tôi ngày xưa đă ít nhiều được chuyển đổi thành một người tạm gọi là khéo tay, chậm răi quyết chí làm cho xong việc mới thôi ! Viết về cơ nguyên đổi thay này ngoài mục đích nói về ḿnh tí chút và cũng để vinh danh cám ơn vị thầy học của tôi ở Nhật bản mà nhờ ông tôi đă có được sự thăng hoa.

  Khi từ Osaka xuống Đại học Kagoshima để tu nghiệp tôi vào làm việc trong một pḥng thí nhiệm của phân khoa về thực phẩm mà ông thầy đỡ đầu tôi là khoa trưởng. Nơi đây tôi đă được nh́n và thấm thía khá nhiều về bản tính chậm răi, chắc chắn và thận trọng của người Nhật qua mấy vị thầy học, bạn bè Nhật bản cùng pḥng khảo cứu. Nhưng nh́n thấy cái đúng của họ, nhận thấy cái sai của ḿnh, cảm phục đối tượng, có lẽ cũng mới chỉ là điều kiện đầu tiên mà thôi, vẫn chưa đủ để nói đến chữ hiểu biết đúng nghĩa trong thực hành. Nhất là với dạng người khá luộm thuộm và nhiều cá tánh hiếu động như tôi ngày đó, con người với quá nhiều khuyết điểm làm sao tôi có thể tiếp thu dễ dàng được ? ! Chính v́ vậy tôi đă phải chịu đựng những nhục nhă v́ những lỗi lầm của ḿnh để có được những đổi thay mà tôi nghĩ nó đă giúp tôi rất nhiều trong cuộc sống tha phương.

  Một lần thầy tôi bảo tôi xây lắp một hệ thống luân chuyển chất lỏng với nhiều dụng cụ khá tinh vi bằng thủy tinh để nối kết với một dàn máy quang phổ (Spectrophotometer) trong việc phân tích chất acid nucleotides... Tôi đă được một người bạn của thầy tôi từ pḥng khảo cứu của một hăng nào đó ở Tokyo xuống chỉ bảo, mọi việc đều trôi suốt và tôi chỉ việc cho máy chạy hàng ngày thu kết quá và thay đổi dụng cụ cũng như sửa chữa nếu máy bị trục trặc. 

  Một lần tôi thay đổi một bộ phận trong hệ thống với những ống bằng thủy tinh rất mong manh, những cái nút rất yếu ớt, tôi đă vặn quá mạnh, làm gẫy chiếc ố rất nhỏ bằng thủy tinh trong giàn máy! Buồn quá tôi đến gặp ông thầy để xin đặt mua cái khác, tôi phải chờ đến 2 ngày chờ đợi cho việc đặt hàng ! Tôi ngỏ lời xin lỗi v́ bất cẩn gây ra tốn phí, thầy tôi cười vỗ vai tôi tỏ vẻ an ủi, ông nói :

-  Có ǵ đâu mà xin lỗi ! người ta có làm mới có lỗi chứ ! không làm th́ làm sao có lỗi được !

Hai ngày sau dụng cụ được người cung cấp mang lại, nhờ họ giúp đỡ láp ráp, máy lại chạy ngon lành. Nhưng sau đó không lâu lại trục trặc và tôi lại sửa chữa, lại một tiếng '' cắc'' khô khan nhưng làm tôi tái mặt ! Biết làm sao hơn, tôi ngượng ngùng đến gặp ông thầy để xin lỗi và xin ông đặt mua đồ thay thế ! Ông Thầy nh́n tôi có vẻ không vui lắm nhưng vẫn không đến nỗi quá bực ḿnh với câu nói :

-  Thôi đành vậy chứ sao ! nhớ lần sau thận trọng nhe !

Và người cung cấp lại đến sau 2 ngày chờ đợi, máy lại chạy ngon lành, nhưng cũng chẳng lâu lại có vấn đề và tôi lại sửa. Lần này dù rất thận trọng những cũng lại vặn quá tay để cái núm thủy tinh mong manh cũng gẫy ! Ngẩn ngơ nh́n chiếc núm thủy tinh gẫy, mồ hôi trên trán chảy nhễ nhại chảy xuống mờ mặt kính trắng... Tôi đứng lịm người buông những tiếng thở dài chán nản v́ cảm giác xấu hổ với tánh hậu đậu, thiếu thận trọng của ḿnh ! Tôi không c̣n can đảm báo tin cho ông thầy nữa, ư tưởng bỏ học, rời xa nghề nghiệp chợt đến với tôi !

H́nh như ông giảng nghiệm viên cùng làm việc trong pḥng đă nh́n thấy sắc thái đổi khác của tôi, ông đến gần, nh́n rơ vấn đề khổ sở của tôi ! Ông lắc đầu nh́n tôi với đầy vẻ thương hại, chính ông cũng chẳng biết khuyên tôi ra sao! nói với tôi vào báo tin cho thầy biết th́ cũng không phải dễ v́ đây là lần thứ ba tôi phạm lỗi rồi ! Tôi nói nhỏ với ông là muốn nhờ ông liên hệ với người cung cấp vật liệu để mua riêng, không cho ông thầy biết. Ông giảng nhiệm viên lắc đầu cho tôi biết, hăng cung cấp ở tỉnh Fukuoka cách xa Kagoshima khoảng 400km v́ vậy cần đến 2 ngày hàng mới đến được, mà mỗi ngày tôi phải đưa kết quá cho ông thầy kiểm điểm th́ làm sao mà dấu được ? ! Ngoài ra ở Nhật bản không có chuyện tư nhân đặt mua những hàng dùng cho thí nhiệm dù không phải là hoá chất nguy hiểm! việc đặt hàng cho đại học đă theo một qui định trả bằng ngân qũi đại học, không có chuyện trả tiền theo lối riêng tư ! Khi người cung cấp mang đến đại học lắp ráp cả nửa buổi chắc chắn không thể dấu ông thầy được !... Tóm lại chẳng c̣n đường nào hơn là phải tôi phải t́m cách nói thật nói thật với ông thầy mà thôi !

Cuối cùng tôi đă nhờ ông giảng nghiệm viên cùng vào pḥng làm việc của ông thầy để giúp tôi can đảm nói sự thật ! Có lẽ lần đó là một trong vài lần xấu hổ nhục nhă nhất trong đời tôi ! Ông thầy nh́n tôi, chẳng nói ǵ hơn là lắc đầu với tiếng thở dài bực bội. Cuối cùng ông quay sang người giảng nghiệm viên nhờ ông ta đặt hàng cho tôi rồi quay sang tôi ông nói rất chậm và thẳng thắn :

-  Lần này tôi hy vọng anh không phạm lỗi nữa ! bất cứ khi nào bị vấn đề anh không được sửa chữa mà phải gọi tôi ra hiểu chưa ? Nếu không có tôi thi dừng lại không làm việc nữa chờ tôi về tính sau !

Lần thứ ba, máy lại được sửa chữa trong ngượng ngùng của tôi với người cung cấp dụng cụ và ông giảng nghiệm viên cũng như với hơn 10 người sinh viên thực tập trong phân khoa !Tôi tự nói với ḿnh là nếu lần này lộn xộn nữa chắc tôi không c̣n ǵ để nh́n mặt ông thầy và mọi người trong pḥng thí nhiệm nữa !

Nhưng mấy ngày sau, máy lại hư và đúng như ông thầy dặn, tôi tắt máy, sang báo tin cho ông biết. Ông chẳng nói ǵ cả, thủng thẳng đứng dậy và đi với tôi ra xem xét giàn máy. Ông quan sát rất kỹ lưỡng, hỏi kỹ tôi về cách vận hành và sửa chữa... Chắc chắn hơn nữa ông điện thoại đến hăng sản xuất nói chuyện trực tiếp với người cung cấp hàng ! Tóm lại ông hỏi kỹ lưỡng để chắc chắn sự hiểu biết của tôi chính xác sau đó mới để tôi sửa chữa và ông cũng không quên nhắc nhở tôi rất rất thận trọng và đừng làm hư nữa ! Rồi ông đứng ngay bên cạnh để quan sát tôi làm việc!    Tôi làm cũng rất thận trọng v́ biết rằng ngoài ông thầy đứng bên cạnh c̣n thêm ông giảng nghiệm viên cùng với vài người sinh viên khác cũng đang đứng xa xa theo dơi việc làm của tôi. Công việc tưởng là đâu vào đó, nhưng đến khi vặn những cái ốc bằng thủy tinh, điều khốn khổ lại đến với tôi ! lại một tiếng '' cắc '' rất nhẹ nhưng âm thanh dội vào tai tôi như tiếng nổ của một trái bom cho tôi cái cảm giác như bị ngộp thở ! Tiếng gẫy dù nhỏ nhưng cũng đập vào tai thầy tôi ! Tôi xanh mặt và xấu hổ muốn độn thổ c̣n ông thầy giận run lên, ông giơ tay lên tát vào tay tôi một cái, thêm cái thứ hai vào khuôn mặt tái xanh như tàu lá của tôi rồi ông nói với tôi như hét lên :

-  Đem chặt cái tay của mày đi ! Dân VN của mày tất cả như vậy hay sao ? Mày phải biết cái ốc nó mong manh, nhỏ bé như vậy mà mày mang cái sức lực của bắp thịt giết trâu ḅ của mày mà vặn hết cỡ th́ làm sao nó không gẫy ! thằng cà chớn !

Sau khi tát tôi 2 cái và chửi như hét vào mặt tôi, ông giận run lên, bỏ đi thẳng vào pḥng làm việc, không một lần ngoái lại ! C̣n tôi th́ đứng như trời trồng ! đưa mắt mắt nh́n ra ngoài khung cửa sổ rộng lớn của pḥng thí nghiệm. Bầu trời xanh thoáng đăng, những áng mây trắng nhè nhẹ lững lờ trôi như muốn nói với tôi rằng, thiên nhiên chẳng có ǵ khác lạ v́ nỗi chán chường, đau đớn của tôi cả... Tôi chẳng c̣n cảm giác ǵ để xấu hổ nữa bởi v́ nó đă xấu, đă ngượng đến cái mức tối đa, làm tôi đứng lặng ngẩn ngơ như cái xác không hồn rồi ! Tôi tự nghĩ phải ĺa xa nơi đây ! sẽ rời bỏ nghề nghiệp với hoá chất trong pḥng thí nghiệm, cái nghề mà tôi đă từng ước mơ và định hướng cho tương lại suốt đời ḿnh từ ngày c̣n ở VN ! Tôi cũng đă nhiều tuổi khi rời nước ra đi tu nghiệp, ở quê hương dù chẳng có ǵ là danh vọng cao sang nhưng tôi cũng đă có một tí để không ai phủ nhận được là tôi đă thành một người chín chắn có chức vị. Tôi không thể nham nhở với những lỗi lầm ấu trĩ như vậy được nữa.

H́nh ảnh người lao công đào đất, khuân vác trong công ty xây cất, bóng dáng ông già đẩy xe đổ rác, thu gom những thùng carton trong khu kỹ nghệ mà hàng ngày tôi nh́n thấy trên đường đi từ nhà trọ đến đại học Trong sự mườn tượng đó tôi thấy những người lao động đó là tôi, họ rất giống tôi, cái tôi của hậu đậu, tôi của thiếu thận trọng và xấu hổ !

Cũng lúc đó, h́nh ảnh bố tôi, một ông già ít học đang hầu hạ kẻ giàu sang mà tôi đă từng chứng kiến khi tôi c̣n bé nhỏ ! Mẹ tôi người mẹ ốm gầy đang ngồi bên lề đường Tô Hiến Thành bán buôn với 5, 7 nải chuối vàng đen, kiếm từng đồng tiên cắc... Bố mẹ tôi đă chấp nhận nhục nhă cả đời để t́m ra những đồng tiền cáu bẩn mồ hôi. đất cát, bụi đường nhưng lại là những đồng tiền thấm ướt t́nh thương con cái, chứa đựng đầy ắp ước mơ và chỉ mong đánh đổi những ǵ nặng nhọc, nhục nhă của ḿnh để lấy được cái nhàn nhă xác thân cho 7 anh em chúng tôi ! H́nh ảnh khốn cùng nhọc nhằn của bố mẹ tôi hiện ra lộ lộ trong kư ức cùng với nỗi buồn đau, ân hận mang đến cho tôi cái cảm giác tôi đă phản bội ḷng thương, hy sinh của cha mẹ tôi, cảm giác đó phủ trùm lấy tôi với tất cả đay nghiến ! Tôi nghĩ tôi không c̣n đủ điều kiện để sống nữa, tôi đă phản bội tất cả, tôi đă làm mất ḷng tin quá nhiều người thân thương của tôi! Tôi phải ra đi và từ giă nơi đây để chết hay để chui vào một thân phận thấp hèn nào đó của nhân gian hợp với con người đày khiếm khuyết của tôi mà thôi !

Tôi đứng măi như vậy trong cái không gian im lặng của pḥng thí nhiệm, trong cái im ĺm của cánh cửa pḥng làm việc của thầy tôi. Tôi chẳng biết ông đang làm ǵ, tôi không thể tưởng tượng ra được nét mặt và dáng dấp của ông lúc này ra sao? Buổi trưa hôm đó tôi cũng chẳng muốn ra mensa ăn cơm. Tôi buồn bă ngồi trong pḥng đưa mắt nh́n ra cửa sổ suy tư về con người ḿnh với đầy rẫy lầm lỗi và khiếm khuyết ! Tôi dự định buổi chiều, vào khoảng sau 5 giờ, là giờ thầy tôi sắp sửa rời pḥng làm việc về nhà, tôi sẽ gặp ông để báo tin từ giă ông và sẽ rời xa thành phố Kagoshima đi nơi khác để t́m một hướng đi nghề nghiệp phù hợp với bản chất thiếu cẩn trọng và bàn tay quá hậu đậu của tôi hơn. Tôi sẽ cám ơn những ǵ mà ông đă giúp đỡ và đặc biệt về những giấy tờ hành chánh cần thiết ông đă cấp cho tôi để hợp lệ cho hồ sơ tu nghiệp của tôi sau ngày 30 tháng 4 năm 1975 khi mà chính quyền VNCH không c̣n đại diện ở Nhật bản nữa. 

Vài sinh viên trong pḥng thí nhiệm và cả ông giảng nghiệm viên h́nh như mọi người nh́n rơ sự đau khổ và khó xử của tôi, họ cũng im lặng làm việc, không một tiếng động quá to, không có những tiếng cười đùa pha tṛ như thường lệ... Tất cả đều lặng thinh như để chia buồn hay dành cho tôi cái không gian rộng răi thả ḿnh vào suy tư khả dĩ t́m ra một lối thoát mà họ cũng chẳng biết nó sẽ ra sao ?!

Buổi chiều hôm đó, khoảng gần 5 giờ khi mà phần lớn sinh viên đă về nhà, tôi cũng vẫn ngồi im lặng ở bên chiếc bàn viết, vẫn để mắt ra ngoài bầu trời suy nghĩ lung tung...một sinh viên với tí rụt rè đến nói nhẹ với tôi :

-  Ruan san (1), khoảng 5:30 trước khi về, anh vào pḥng thầy Ohta, thầy muốn nói chuyện với anh.

Tôi gật đầu cám ơn người sinh viên và tự nói với ḿnh, thế cũng xong ! cũng là một giải quyết rất hợp lư mà thôi. Tôi tự ư đến gặp ông để xin bỏ ngang việc học, rời xa ông hay ông sai người kêu tôi đến gặp để nói cho tôi biết khả năng và con người tôi có quá nhiều khuyết điểm không xứng đáng để học hành và làm việc trong phân khoa của ông. Với cách thức nào th́ tôi cũng phải buồn bă, hợp lư, không oan ức để ra đi mà thôi. Nghĩ như vậy, tôi b́nh thản hơn bởi v́ ít ra tôi cũng đă nh́n thấy trước một giải quyết rơ ràng cho đời tôi rồi mặc dù sự giải quyết đó có những đau xót trộn pha với ngượng ngùng xấu hổ.

Trong khoảng nửa tiếng chờ đợi, tôi chẳng mang cảm giác oán hận hay thù ghét nào khi nghĩ rằng ông muốn gặp tôi chỉ để nói với tôi lời chấm dứt ! Tôi cũng chẳng mang trí tưởng tượng để h́nh dung ra khuôn mặt ngượng ngùng của ḿnh ra sao khi vào pḥng đối mặt với ông! Tôi cũng không ước đoán mức độ nóng giận của ông c̣n bao nhiêu sau cả 4, 5 tiếng đồng hồ để cho ông suy nghĩ và để cho tôi chán nản về chính con người ḿnh! Nét mặt ông ra sao? giọng nói ông lạnh lùng và cương quyết thế nào khi đưa ra những câu nói xếp đặt cho số phận của tôi... Tất cả đă được tôi dẹp qua một bên, tôi nghĩ rằng đó chỉ là những điểm rất phụ, không quan trọng lắm cho tôi lúc này khi mà tôi phải ra đi ! Điều tôi nghĩ suy và lo lắng nhiều nhất là chiều nay phải điện thoại cấp tốc cho bà chủ nhà để trả căn gác trọ vào tuần tới, nếu chậm trễ tôi sẽ phải trả bù cho thêm một tháng nữa, trong khi vấn đề tài chánh của tôi đang eo hẹp ! Thêm vào đó tôi đang cố t́m trong trí nhớ ḿnh về một vài người bạn VN quen biết ở các thành phố lớn, ai có thể giúp đỡ, cho tôi tạm trú vài ba tuần lễ đầu tiên trong khi t́m việc làm lao động kiếm tiền sinh sống ! 

Đúng 5giờ 30, tôi uể oải đứng dậy, lúc đứng trước cánh cửa đóng im ĺm của căn pḥng làm việc của thầy, dù trước đó tôi không hề h́nh dung ra nét mặt dáng điệu của ông, nhưng thành thật trong ḷng tôi dấy lên cảm giác run nhè nhẹ và h́nh ảnh ông thầy với vẻ mặt lạnh lùng, đôi mắt xoi mói tức giận nh́n tôi, đưa bàn tay chỉ vào chiếc ghế của bộ sa lông với những câu nói nhát gừng vô t́nh cảm ! Rồi có lẽ cũng chỉ cần 5 hay 10 phút đồng hồ đủ để tôi hiểu rơ quyết định của ông để từ giă ông với cái cúi đầu kính cẩn của lối chào Nhật bản mà tôi vẫn dành cho ông mỗi buổi sáng khi ông đến đại học trong khoảng gần 1 năm vừa qua !

Khi tôi vừa ngần ngừ gơ nhẹ vào cánh cửa mấy tiếng, có lẽ ông đă đoán biết là tôi, đă chờ đợi tôi th́ phải, ông nói vọng ra :

-  Ruan kun (2) đó hả ? vào đi !

Tôi mở cánh cửa ra, hiện trạng không như tôi tưởng tượng. Thầy tôi đẩy chiếc ghế, đứng dậy với dáng điệu vội vă đi ra khỏi chiếc bàn đi đến bên tôi với nụ cười dễ dăi trên môi. Ông nắm nhẹ lấy vai tôi rất thân thiện kéo tôi ngồi xuống ghế rồi ông ngồi ngay bên cạnh tôi, đưa mắt nh́n tôi, đôi mắt không c̣n tí ǵ của nóng giận, bực bội nữa mà dấy lên sự hiền hoà, hơi khác lạ của cảm giác ăn năn ! Ông vỗ vai tôi, xuống giọng rất nhẹ hỏi tôi :

-  Ruan kun, xin anh tha lỗi cho tôi, tôi đă quá nóng giận và đă làm những hành động không tốt, bạo lực ! đă nói những câu thiếu suy nghĩ, sai lầm đáng trách ! tôi chân thành xin anh bỏ qua cho tôi !

Tôi gần như chết lịm người, v́ tất cả sự kiện lă lật ngược một cách ngỡ ngàng, không như tôi nghị ! Tôi không tin vào thính giác của ḿnh, giương mắt nh́n ông, tôi chẳng biết nói ǵ hơn với vài tiếng thầy ! thầy !... lắp bắp trên môi !

Qua một khoảng khác, khi tôi đă lấy lại cân bằng nhờ những câu phân trần của ông, tôi mới hiểu là ông đă ân hận suốt cả ngày sau khi tát tôi 2 cái và nhất là ông đă lỡ lầm nói đến dân tộc tôi trong câu chửi nóng giận ! ông cho biết, nhiều lần ông định ra gặp tôi ở pḥng thí nhiệm, nói với tôi vài lời cảm thông nhưng lại ngại ngần không tiện trước mặt người khác cho nên đă nhờ người sinh viên mời tôi vào pḥng riêng !

Tôi nghe ông tŕnh bầy, vẻ ngẩn ngơ v́ cảm động hiện rơ trên nét mặt của tôi, nước mắt tôi trào ra không phải sung sướng v́ ông đă tha lỗi cho tôi, cũng không phải biết ḿnh sẽ không bị mất chỗ học hành và đời tôi sẽ không bị vướng vào gió băo khi phải rời xa ông nữa! Nhưng v́ tôi không ngờ được một vị giáo sư đại học với danh vọng rất xa tầm tay của tôi như ông, già hơn bố tôi 5, 6 tuổi đă dám hạ ḿnh xuống ân cần xin lỗi tôi với một lỗi lầm quá nhỏ bé, nhỏ bé đến nỗi tôi chẳng cảm thấy ǵ gọi là đụng tự ái như ông đă nghĩ ! C̣n nh́n về lỗi lầm của chính ḿnh, tôi h́nh dung ra nếu ở VN, có lẽ chỉ cần lập lại 2 lần với bất cứ vị thầy nào trong đại học, tôi cũng quá đủ để ra đi, huống chi tôi đă sai phạm cả 4 lần chỉ v́ cái tánh cẩu thả cố hữu của ḿnh!

Trong sự cảm động vô cùng đó tôi đă nói rất nhiều với thầy về bản chất ẩu tả, thiếu thận trọng của ḿnh và tôi chẳng có ǵ để ân hận hay giận dỗi khi ông tát tôi hay chửi mắng bởi v́ tôi thấy rơ những lỗi lầm khó tha thứ của ḿnh. Ông nghe tôi phân trần, h́nh như cũng có vài dấu tích ngạc nhiên với lối suy nghĩ rất chân thành của tôi. Ông tỏ vẻ hoà hoăn và rất từ tốn khuyên răn tôi, giải thích những nguyên tắc làm việc, dậy tôi phải nh́n vào công việc để dự đoán nỗ lực của ḿnh và nhất là không bao giờ làm cố lấy được. Ông đưa ra cho tôi những thí dụ rất thực tế bằng những công việc hàng ngày để tôi hiểu rơ hơn. Ông nói sự chậm răi không có nghĩa là chậm trễ mà nó c̣n bao gồm chữ thận trọng và chắc chắn nữa...

Đó là một trong nhiều bài học mà tôi đă thâu nhận được trong cuộc sống tha phương, đă giúp đỡ tôi rất nhiều trong việc làm. Dần dần với bài học đó tôi đă khéo tay hơn, tôi đă làm được những cái mà ngày xưa tôi chỉ nghĩ phải dành cho những người thợ chuyên môn như đóng bàn ghế, sửa chữa nhà cửa, cả đến những công việc cần đến sự tỉ mỉ khéo tay... Ngày nay mỗi khi tôi cầm một cái ḱm vặn một viên ốc hay làm một việc ǵ nhỏ bé cần sự thận trọng, lời chỉ dậy và cái tát tai nhớ đời của ông thầy học lại hiện lên trong trí nhớ khiến tôi thận trọng và xác định ngay gíá trị của sức mạnh của ḿnh trước khi đưa vào công việc !

Gần 6 năm làm việc, học hỏi ở Nhật bản, nh́n và sống cũng như chơi đùa với bạn bè Nhật bản đă làm tôi suy nghĩ rất nhiều về ḿnh về mọi khía cạnh trong cuộc sống của tôi trong quá khứ. Kiến thức chuyên môn mà tôi thu thập được ở Nhật có lẽ không đủ cho tôi mạnh miệng nói ḿnh là một chuyên viên đúng nghĩa nếu tôi không có những may mắn tiếp theo khi tôi sang Thụy Sĩ định cư. Nhưng nếu nói về bản chất con người, làm việc với tinh thần tự trọng và tín cẩn là những điều mà tôi đă học hỏi rất nhiều từ xă hội Nhật. Tôi không muốn mang tiếng tôn sùng người Nhật hay xă hội Nhật bản bởi v́ tôi cũng như bất cứ ai sống lâu năm, đi làm kiếm sống ở Nhật đều nh́n thấy rất rơ những cái đáng ghét đày rẫy ở xă hội Nhật. Nhưng theo tôi nghĩ, nếu ai biết lựa chọn và phân biệt với một tí khách quan kèm theo sự phục thiện,muốn học hỏi, sửa sai những lỗi lầm của ḿnh tôi nghĩ rằng xă hội và con người Nhật bản có những điều mà chúng ta cần nên thâu nhận và suy ngẫm.

&&& Chú thích:

(1)               San : giống như tiếng Mrs, Mr... Trong Anh ngữ

(2)               Kun: tiếng gọi người trên dành cho dưới có tính thân t́nh.

Switzerland, July 2004 Lưu An