Tác Giả: Akutagawa Ryunosuke (1892-1927)
Người dịch : Nguyễn Nam Trân
Lời Người Dịch:
Cũng như nhiều nhà văn Nhật Bản, Akutagawa Ryunosuke thường mượn bối cảnh và đề tài Trung Quốc cho tác phẩm của ông. Bức Họa Núi Thu (Thu Sơn Đồ) đă được đăng tải lần đâu tiên trên tờ Kaizô vào tháng giêng năm 1921, lúc ông 29 tuổi.
Các họa phổ của Trung Quốc thường nhắc đến bức Phỏng Họa Hoàng Đại Si Thu Sơn Đồ của Vương Thạch Cốc mà không thấy ghi chép về bản chính Thu Sơn Đồ do Đại Si sáng tác. Nếu Thu Sơn Đồ, bức danh họa mà nhà văn nói đến ở đây,không hề có thực th́ có quan trọng không? Vẻ đẹp tuyệt đối của một tác phẩm nghệ thuật phải chăng chỉ có trong tâm khảm của người thưởng thức nó ?
Hai lần nh́n một bức tranh, người ta có thể cảm nhận hai cách khác nhau nhưng có thể nào cùng một người xem mà một bức tranh được coi là đẹp khi treo trong ngôi nhà hoang phế của khách tài tử phong lưu lại đâm ra xuống sắc khi chưng trên tường phủ đệ một phú hào thiếu nghệ sĩ tính.
Người dịch sử dụng bản Nhật Ngữ của Tuyển Tập Văn Học Nhật Bản (quyển 29: Akutagawa Ryunosuke) do nhà Chuô Kôron ấn hành lần đầu tiên năm 1962 và tham khảo bản dịch qua Anh Ngữ nhan đề Autumn Mountain ( bị cắt xén nhiều chổ so với nguyên tác ) của nhà Nhật Bản Học Ivan Morris (Modern Japanese Short Stories, Charles E. Tuttle Co.,Tokyo, 1962).
*
|
- Nói đến Hoàng Đại Si (1) , thế cụ đă xem Thu Sơn Đồ của Đại Si chưa ạ? Một tối mùa thu, Vương Thạch Cốc (2) đến thăm Âu Hương Các và khi đang nhấp mấy ngụm trà với chủ nhân Uẩn Nam Điền (3) , câu chuyện đưa đẩy thế nào mà tự dưng khách đi vào câu hỏi đó. - Thưa không, tôi chưa được xem ạ. Thế cụ đă có dịp thưởng thức tranh ấy chưa ? Đại Si Lăo Nhân Hoàng Công Vọng tề danh với Mai Đạo Nhân (4) và Hoàng Hạc Sơn Tiều (5) , đời coi là ba thánh thủ hội họa dưới triều Nguyên. Uẩn Nam Điền vừa nói thế mà có cảm tưởng những bức danh họa của Đại Si ḿnh có dịp chiêm ngưỡng ngày xưa, nào Sa Tích Đồ, nào Phú Xuân Quyển như phảng phất hiện về trong kư ức. - Ấy, biết thưa thế nào đây, bảo là xem rồi th́ vẫn đúng mà bảo chưa xem cũng chẳng sai. Chuyện nói ra thật khó tin, bẩm cụ ... - Cái ǵ mà xem rồi lại như chưa xem, thế nhỉ ...? Uẩn Nam Điền lộ vẻ thắc mắc, nh́n Vương Thạch Cốc như ḍ hỏi. - Hay tranh cụ xem là bức họa mô phỏng thôi chứ ǵ ? - Thưa không, chẳng phải phỏng họa nào cả. Rơ ràng tôi được xem bản chính đấy. Nào phải một ḿnh tôi đâu., Cả Yên Khách tiên sinh (6)(Vương Th́ Mẫn) lẫn Liêm Châu tiên sinh (7) (Vương Giám) đếu có chút duyên may với bức Thu Sơn Đồ nầy cả đấy, cụ ạ ! Vương Thạch Cốc mới nhấp thêm ngụm trà, ra vẻ nghĩ ngợi lung lắm, rồi mới mỉm cười. - Nếu không nhàm tai cụ th́ tôi xin được phép kể lại đầu đuôi câu chuyện. - Vâng, cụ tự nhiên cho. Uẩn Nam Điền khêu lại ngọn lửa trên giá đuốc đồng, vừa ân cần thôi thúc khách. * Chuyện xảy ra hồi Nguyên Tể tiên sinh (8) (Đổng Kỳ Xương) c̣n sinh tiền cơ. Mùa thu năm ấy, có hôm đang cùng Yên Khách Ông luận về hội họa, bất chợt tiên sinh hỏi Ông đă được xem Thu Sơn Đồ của Hoàng Nhất Phong chưa. Như cụ thừa biết, trong ngành họa, Ông là môn hạ họa phái Đại Si, nên có thể bảo đă là tác phẩm của Đại Si lưu lại trên cơi đời nầy, Ông đều xem không sót. Thế mà mỗi một bức gọi là Thu Sơn Đồ, rốt cục ông chưa hề được xem. - Không ạ, tên c̣n chưa nghe tới, nói chi đến xem ! Yên Khách Ông vừa trả lời như thế vừa không khỏi thẹn thùa. -Thế th́ khi nào có dịp, xin ông xem một lần cho biết. So với Hạ Sơn Đồ và Phù Băng Đồ, tranh ấy c̣n nổi hơn một bậc. Có lẽ trong số họa phẩm của Hoàng Đại Si lăo nhân, Thu Sơn Đồ chính là bạch mi ( 9 ) đấy ạ ! - Kiệt tác như thế hở cụ. Tôi phải t́m xem mới được. Thế cụ có biết hiện nay ai là chủ bức tranh ấy không? - Nó nằm ở nhà họ Trương xứ Nhuận Châu. Trên đường văng cảnh Kim Các Tự chẳng hạn, ông nhớ tạt qua gơ cửa hỏi thăm chủ nhân xem. Tôi sẽ xin v́ ông mà thảo một phong thư giới thiệu. Yên Khách Ông lănh thư của tiên sinh, tức thời lên đường đi Nhuận Châu. Nghĩ thầm nếu nhà họ Trương là nơi sở tàng một bức danh họa như vậy th́ đến đó, ngoài tranh Hoàng Nhất Phong chắc c̣n có cơ chiêm ngưỡng được những bức họa tuyệt vời khác, nên Yên Khách Ông bồn chồn bứt rứt không thể nào nán lại thư pḥng Tây Viên (10) thêm một khắc nào nữa. Thế nhưng khi tới Nhuận Châu, Ông mới vỡ lẽ. Ngôi nhà họ Trương mà ông thèm thuồng đến viếng kia, cơ ngơi đồ sộ th́ có đấy nhưng sao hoang phế tiêu điều quá. Giây trường xuân leo đầy tường dậu, cỏ dại um tùm trên sân, một đàn gà vịt nhớn nhác nh́n khách lạ. Cảnh tượng như thế làm cho một người trung hậu như Ông cũng bất giác nghi ngờ lời nói của Nguyên Tể tiên sinh v́ không nghĩ ra cớ ǵ mà tranh Đại Si lạc loài đến chốn hoang vu thế nầy. Nhưng đă cất công đến lại chưa ch́a danh thiếp mà đă bỏ về th́ sao gọi là sở nguyện b́nh sinh. Vừa vặn lúc ấy người canh cửa bước ra, Ông đành phải tŕnh bày việc làm khách viễn phương ghé xem tranh Hoàng Nhất Phong, rồi trao phong thư giới thiệu của Tư Bạch Tiên Sinh. Chỉ trông chốc lát, Yên Khách Ông đă được mời lên đại sảnh. Ở đây cũng vậy, tuy có đặt bộ trường kỷ bạch đàn nom rất trang nhă nhưng thoang thoảng mốc meo, như thể mùi hoang phế bốc lên cả từ nền gạch. May thay, khi chủ nhân bước ra th́ dầu nh́n mặt thấy như người mang bệnh nhưng tướng mạo nom ra cũng hiền lành. Không những thế, khuôn mặt xanh xao và bàn tay thanh tú kia cho ta cảm tưởng người ấy có cái phong thái con nhà ḍng dơi. Sau khi hai bên phân chia ngôi thứ theo đúng lễ sơ kiến, Ông bèn thưa với chủ nhân xin được chiêm bái tác phẩm cao diệu của Hoàng Nhất Phong. Nghe giọng khẩn khoản mới thấy Ông có vẻ đang bị ám ảnh bởi nỗi lo sợ nếu không t́m xem cho được bức họa bây giờ, e nó sẽ biến thành sương thành khói mất. Chủ nhân vui vẻ nhận lời và cho treo ngay lên tường của sảnh đường một bức họa : - Xin thưa đây là Thu Sơn Đồ mà quí khách hằng ao ước. Yên Khách Ông mới nh́n bức tranh trên tường một lượt thôi đă bất giác thốt ra tiếng kêu kinh ngạc. Nền họa tuyền một màu xanh lục.Chỗ ḍng khe uốn ḿnh như rắn lượn, lác đác xóm làng và mấy nhịp tiểu kiều. Bên sườn ngọn núi vút lên cao nhất, cḥm mây thu nhàn nhă được điểm đậm nhạt bằng mấy lớp phấn trắng. Núi xếp giăng hàng theo phép hoành điểm (11) của Cao Pḥng Sơn (12) , tươi tắn sau cơn mưa như một nét mày xanh, lại ánh lên nét đẹp của màu son rắc đó đây trên những khóm cây lá đỏ. Không biết dùng lời nào để diễn tả cho hết ư, và c̣n lo đ̣i hỏi đó vượt cả khả năng của ngôn ngữ nữa. Chỉ thấy bức họa vừa diễm lệ, vừa hùng tráng, bút mực lại rất đổi nồng đượm. Có thể nói màu sắc rực rỡ như thế mà vẫn toát ra một cái ǵ xa xưa, hư không lăng đăng. Yên Khách Ông để thần hồn bay bổng, mắt mải mê không rời bức họa. Càng nh́n càng ngắm, Ông khám phá hết chỗ ảo diệu nầy đến chỗ ảo diệu khác. - Thế nào, quí khách có hài ḷng không ạ ? Chủ nhân miệng hơi mỉm cười, nghiêng nh́n ông ḍ hỏi. - Quả là thần phẩm ! Lời tán tụng của Nguyên Tể tiên sinh chẳng những không quá đáng tị nào mà c̣n như là chưa đủ đấy ạ. Đem những danh họa tôi xem được cho đến nay mà so với bức tranh nầy th́ chúng đều ở thế hạ phong cả. Miệng th́ nói nhưng mắt Yên Khách Ông vẫn không rời khỏi bức họa. - Thế cơ, bức tranh nầy là kiệt tác đến mức đó sao, thưa quí khách ? Yên Khách Ông lúc đó mới đảo mắt nh́n chủ nhân, ra dáng ngạc nhiên : - Tại sao bây giờ ngài lại tỏ ra mất tin tưởng như thế. - Không ạ, tôi nào có mất tin tưởng ǵ đâu. Chẳng qua là........ Lúc đó, chủ nhân bỗng đâm ra bẽn lẽn như cậu thư sinh, mặt đỏ lên v́ lúng túng. Măi sau mới nở một nụ cười buồn bă, tần ngần nh́n bức họa và tiếp lời : - Thực t́nh, mỗi lần nh́n bức họa nầy, dù mắt đang mở trao tráo, tôi vẫn thấy ḿnh như đang ở trong cơi mộng.Thu Sơn đẹp đến thế nầy ư ? Vẻ đẹp ấy chỉ có ḿnh tôi cảm nhận được thôi sao ? Ngoài tôi ra, dưới mắt người khác nó chỉ là một bức họa tầm thường chăng ? Không hiểu tại sao sự ngờ vực đó cứ dằn vặt tôi. Đâu là nguyên nhân ? Một là tâm trí tôi bấn loạn v́ nó hoặc giả bức tranh kia quá đẹp để có thực ở trên đời ? Mang một tâm trạng lạ lùng như vậy nên lời tán thưởng mới đây của quí khách chỉ làm tôi dao động thêm thôi. Thật t́nh lúc đó Yên Khách Ông chẳng có vẻ để ư ǵ lời biện bạch của chủ nhân. Đang bị Thu Sơn Đồ hớp hồn, ngoài nó Ông không thấy ǵ khác. Ông chỉ có cảm tưởng từ đầu chí cuối, chủ nhân toàn ăn nói lung tung nhằm che dấu sự yếu kém về khả năng thưởng thức hội họa của ḿnh. Sau khi tṛ chuyện một đỗi, Yên Khách Ông cáo từ họ Trương và rời ngôi nhà hầu như hoang phế ấy để lên đường. Thế nhưng làm sao th́ làm, từ khi bức Thu Sơn Đồ mở bừng con mắt cho Ông th́ nó không rời khỏi tâm trí Ông nữa. Thực sự nếu ta đặt ḿnh vào địa vị Yên Khách Ông, người truyền thừa họa phong của Đại Si, th́ chắc chắn sẽ sẵn sàng ĺa bỏ mọi thứ miễn sao bức họa kia lọt vào tay ḿnh cho được. Ngoài lư do t́nh cảm đó, cá nhân ông c̣n là nhà sưu tập tranh. Những bức danh họa gia bảo trong đó kể cả Sơn Âm Phiếm Tuyết Đồ của Lư Doanh Khâu (13) mà ông đă phải trả bằng hai mươi dật hoàng kim, so với Thu Sơn Đồ th́ vẫn c̣n thua sút về mặt thần diệu. V́ thế, ở cương vị một người chơi tranh sành sơi, ông càng thèm thuồng bức họa hi hữu của đại sư Hoàng Nhất Phong. Trong thời gian ở Nhuận Châu, bao lần Ông cho người đến thương lượng với họ Trương để nài Thu Sơn Đồ nhưng Trương thị trước sau không khứng. Theo lời kể của người nhà được Ông phái đi, chủ nhân có khuôn mặt xanh xao kia đă nhắn lại : " Nếu quí khách có ḷng yêu bức tranh ngần ấy th́ tôi xin cho ngài mượn nhưng xin thứ cho việc bắt tôi phải xa ĺa nó vĩnh viễn". Đối với người hiếu thắng như Yên Khách Ông, lời từ chối đó như chạm mạnh đến tự ái. Được rồi, thèm ǵ mà mượn, một ngày nào đó bức tranh sẽ vào tay ta cho xem. Ông định bụng như vậy rồi, cuối cùng tạm xa Thu Sơn Đồ và rời khỏi Nhuận Châu. Vừa vặn một năm sau, Yên Khách Ông đă trở lại chốn cũ. Tới nơi, Ông liền đến ngay nhà họ Trương. Cảnh vẫn chẳng có ǵ thay đổi , giây trường xuân ḅ lan tường dậu và cỏ dại mọc đầy sân, màu sắc cứ như xưa. Tuy nhiên khi hỏi thăm người giúp việc, mới hay chủ nhân đi vắng. Không gặp được chủ nhân nhưng Ông cũng xin phép ngắm lại Thu Sơn Đồ. Có điều dầu khẩn khoản bao lần, mượn cớ chủ không có nhà, gia nhân quyết ngăn Ông vào. Cuối cùng, họ c̣n sập cửa, không thèm cả ừ hử. Ông chỉ c̣n cách tơ tưởng đến cái bức danh họa hiện đang được cất giấu một xó nào trong căn nhà điêu tàn ấy, bồi hồi trở gót quay về. Sau lần đó, lúc Ông có dịp gặp Nguyên Tể tiên sinh th́ cụ lại báo cho biết ở nhà họ Trương, ngoài Thu Sơn Đồ của Đại Si, c̣n có cả những kiệt tác khác như Vũ Dạ Chỉ Túc Đồ và Tự Thọ Đồ của Thẩm Thạch Điền (14) nữa. - Lần trước định nhắn ông rồi lại quên khuấy. Hai bức tranh tôi vừa kể ra phải nói là những kỳ quan của họa đàn cũng như Thu Sơn Đồ đấy ạ. Thế nào cũng phải t́m xem cho được, ông nhé. Yên Khách Ông tức tốc phái người nhà đến Nhuận Châu gặp họ Trương. Ngoài tờ thư với thủ bút của Nguyên Tể tiên sinh, người nhà c̣n được soạn sẵn cho cả một đăy bạc để dùng vào mua tranh. Thế nhưng họ Trương vẫn khăng khăng không chịu nhượng lại tác phẩm của Hoàng Nhất Phong. Ông đành bấm bụng bỏ rơi chuyện Thu Sơn Đồ. * Vương Thạch Cốc chợt ngừng bặt trong giây lát. - Những điều tôi kể đế đến đoạn này là nghe từ chính miệng Yên Khách Ông đấy, thưa cụ. - Thế th́ chỉ có mỗi ḿnh Yên Khách tiên sinh được chiêm ngưỡng Thu Sơn Đồ thôi phỏng ? Uẩn Nam Điền vừa mân mê cḥm râu, vừa hỏi lại Vương Thạch Cốc cho chắc. -Tiên sinh bảo với tôi người đă xem rồi. C̣n việc tiên sinh có thực thấy nó chưa th́ chẳng ai dám quả quyết. - Nhưng qua nội dung câu chuyện dường như ... ... ... ... .... - Ậy, để tôi kể thêm cái đă. Nếu mà nghe cho đến cuối th́ e rằng cụ sẽ đưa ra kết luận khác tôi cũng không chừng. Lần này, Vương Thạch Cốc, trà cũng chẳng nhấp, kể luôn một mạch. * |
| Yên Khách
Ông cho tôi nghe câu chuyện trên, tính ra
từ hồi cụ được xem Thu Sơn
Đồ lần đầu tiên là gần năm
mươi năm sau, trải qua biết
mấy tinh sương rồi. Lúc đó Nguyên
Tể tiên sinh ra người thiên cổ
từ lâu mà cơ nghiệp họ Trương
cũng đă truyền đến đời
thứ ba. Cho nên bấy giờ tôi chẳng
những không biết ai là người
giữ bức Thu Sơn Đồ mà c̣n ngay
ngáy nỗi bức danh họa kia đă
ngọc nát vàng phai. Lúc Yên Khách Ông tả
cho tôi xong cái thần diệu của bức
tranh mà cụ như đang cầm chắc
trên tay, bèn ngậm ngùi than : " Cái
bức Hoàng Nhất Phong ấy giống như
đường kiếm của Công Tôn Đại
Nương (15)
anh ạ. Bút mực có đó mà không
thấy bút mực. Cái thần khí của
bức tranh như ụp lên trái tim ḿnh. Như
thể nh́n rồng bay trong mây, không sao phân
biệt đâu là người đâu là
kiếm ".
Chừng một tháng sau lần gặp gỡ nói trên, gặp lúc gió xuân sắp nổi, tôi định một ḿnh thăm thú phương nam. Đem chuyện đó thưa với Ông, Ông mới bàn : -Thế th́ c̣n ǵ bằng. Anh cũng nhân cơ hội nầy t́m gặp Thu Sơn thử xem. Nếu bức danh họa xuất hiện với đời lần nữa th́ đúng là một tin vui cho làng họa đấy. Dĩ nhiên tôi chỉ mong chừng đó, liền phiền Ông thảo hộ phong thư. Thế nhưng trên bước đường du lịch, hết xem chỗ nầy đến chỗ nọ, không t́m ra thời giờ đến nhà họ Trương xứ Nhuận Châu. Tôi để lá thư giới thiệu của Ông trong tay áo, măi khi cuốc gọi vào hè vẫn quên bẵng việc viếng Thu Sơn. Chợt lúc ấy có tin đồn một vị quí thích họ Vương mới là người hiện giữ Thu Sơn Đồ lọt vào tai tôi. Nếu thế th́ là trong khi du lịch, tôi có lần đem thư Yên Khách Ông cho một người quen xem và họ cũng là chỗ đi lại với một tân khách của Vương. Chắc Vương thị nghe tin từ đó mới biết bức tranh đang nằm ở nhà họ Trương Nhuận Châu. Theo lời thiên hạ kể th́ nào là khi cháu Trương thị tiếp người của vị họ Vương kia phái tới đă mang hết đỉnh vạc thư tịch tổ tiên truyền lại, kể cả Thu Sơn Đồ của Hoàng Đại Si, mà hiến dâng ngay. Rồi nào là Vương thị quá đỗi mừng rỡ, mời cháu nhà họ Trương ngồi ghế trên, hết sai ca kỹ trong nhà ra tấu nhạc thù tiếp, yến ẩm linh đ́nh, lại c̣n tặng ngh́n vàng làm lễ thọ...Tôi mừng muốn nhảy tưng tưng v́ trải qua năm mươi năm dâu bể Thu Sơn Đồ vẫn b́nh yên vô sự ! Hơn nữa, nó đang nằm trong tay Vương thị, người mà tôi có chút quen biết. Ngày xưa Yên Khách Ông lao khổ là thế, lại không được nh́n lấy bức họa được lần thứ hai, hẳn là bị quỉ thần ghét bỏ để cuối cùng đành nuốt hận. Trong khi họ Vương kia cứ đủng đỉnh chẳng phải chờ mà bức họa lộ ra ngay trước mặt như lâu đài tiên xây cho. Chỉ có thể ví với cái may sung chín rụng nhằm mồm. Tôi vội thu nhanh vén gọn t́m đến ngay phủ đệ nguy nga của họ Vương để hội kiến Thu Sơn. Đến nay tôi vẫn nhớ rơ như in mấy cành mẫu đơn khoe sắc thắm giữa một buổi xế trưa đầu hè lặng gió ngoài hàng lan can đẹp như ngọc của viên đ́nh nhà họ Vương. Mới nh́n Vương thị, chưa chào hỏi xong xuôi mà tôi đă không nén được tiếng reo vui : - Giờ đây Thu Sơn là báu vật của quí phủ rồi. Yên Khách tiên sinh mất ăn mất ngủ bao nhiêu v́ nó nhưng chắc lần nầy cụ ấy đă an tâm. Chỉ nghĩ chừng đó thôi đă đủ sung sướng. Mặt Vương thị lộ vẻ măn nguyện. - Hôm nay cả Yên Khách tiên sinh và Liêm Châu tiên sinh cũng ghé chơi. Thế nhưng ta cứ theo thứ tự, ông đă đến xin mời ông vào xem trước cho. Vương thị mới sai người treo bức Thu Sơn Đồ ấy lên trên tường bên cạnh. Vẫn thôn làng trong rừng lá đỏ nh́n xuống gịng nước, vẫn cḥm mây trắng che khuất thung lũng, cả những ngọn núi gần xa vút lên như mấy tấm b́nh phong, những ǵ Đại Si lăo nhân tô vẽ đă hiện ra lồ lộ trước mắt tôi. Quả thật là một cơi tiểu thiên địa mà xem c̣n thần diệu hơn cả đại tự nhiên. Ḷng rộn ràng, mắt tôi đăm đăm ngắm bức họa trên tường. Cái cảnh khói mây g̣ trũng này, phân vân ǵ nữa, Hoàng Nhất Phong đây rồi. Ngoài Si Ông ra, hỏi có mấy ai thành công được khi vừa gia phép tuấn điểm (16) mà vẫn làm dậy nét mực, tô màu đậm đến thế mà không dấu ngọn bút. Tuy nhiên, vâng, tuy nhiên bức Thu Sơn Đồ này so với bức tranh mà ngày xưa Yên Khách tiên sinh đă được xem ở nhà họ Trương là một Hoàng Nhất Phong khác mất. Bức này nếu đem ra mà so sánh với Thu Sơn Đồ mà ông đă tả cho nghe, hẳn c̣n thua một bậc. Từ họ Vương cho đến đám thực khách đang ngồi vây chung quanh đều nh́n vẻ mặt tôi như chờ đợi. Chính v́ vậy tôi cảm thấy cần giữ ư không để một chút thất vọng nào lộ ra cả. Cố gắng được có bấy nhiêu, rốt cuộc vẫn không tài nào dấu nỗi vẻ không phục. Vương thị mới từ từ quay lại phía tôi, lo lắng cất tiếng hỏi : - Thấy thế nào hở ông ? Tôi mới làm bộ trả lời: - Thần phẩm ! Bức tranh nầy xưa có làm điêu đứng Yên Khách tiên sinh th́ cũng chẳng lấy làm lạ. Mặt Vương thị mới tươi lên được một chút. Dù sao giữa khoảng đôi mày vẫn thấy có ǵ không được hài ḷng về lời tán thưởng của tôi. Vừa lúc đó, Yên Khách tiên sinh, người từng đem cái cao diệu của Thu Sơn Đồ ra thuyết tôi nghe, đến nơi. Trong lúc chào hỏi họ Vương, tôi thấy Ông tủm tỉm cười ra dáng vui mừng. - Năm mươi năm trước được xem Thu Sơn Đồ trong ngôi nhà đổ nát của Trương thị, ngày nay lại diện kiến Thu Sơn giữa khung cảnh dinh thự phú quí như thế này, thật là một mối nhân duyên kỳ lạ. Vừa nói thế, Yên Khách Ông ngước nh́n bức họa trên tường. Thu Sơn này có đúng là Thu Sơn ông nh́n thấy năm xưa hay không, chuyện đó ngoài ông ra không ai có thể rơ hơn. Biết vậy, cả họ Vương lẫn tôi đều đổ dồn con mắt theo dơơi nét mặt Ông lúc xem tranh. Quả nhiên, tôi bỗng nhận ra ngay khuôn mặt Ông như vương vướng chút mây mờ. Sau một hồi im lặng trầm tư, Vương thị càng thêm lo lắng, nh́n về hướng Ông, giọng run run: - Sao hở cụ? Mới đây Thạch Cốc tiên sinh vừa không tiếc lời khen. Lúc đó, bụng tôi sợ hết vía, không khéo một người thẳng thắn như Yên Khách Ông sẽ trả lời bộc trực quá chăng. Nhưng chắc Ông chẳng đành ḷng để Vương thị chuốc lấy thất vọng. Mắt nh́n Thu Sơn xong, ông mới nghiêm trang trả lời họ Vương: - Ngài thật may mắn mới thu nạp được bức tranh nầy. Từ đây, kho tàng gia bảo của quí phủ sẽ thêm mười phần hương sắc. Thế nhưng nghe được lời nầy, nét mặt của Vương thị chỉ đắm ch́m trong u ẩn. Nếu lúc đó không có Liêm Châu tiên sinh v́ trễ hẹn hộc tốc chạy vào th́ bầu không khí giữa chúng tôi sẽ c̣n nặng nề hơn. May quá, lời b́nh phẩm của Yên Khách Ông vừa đến chỗ ngúc ngắc th́ tiên sinh đă khoái hoạt nhập đám: - Ủa, Thu Sơn Đồ vẫn được truyền tụng là đây à? Chào hỏi vội vàng xong, tiên sinh đến đứng trước mặt bức tranh của Hoàng Nhất Phong. Im lặng hồi lâu, tiên sinh chỉ cắn râu không thốt ra một tiếng. - Yên Khách tiên sinh cho biết năm mươi năm về trước cụ đă được xem tranh nầy một lần rồi. Vương thị ra chiều lo lắng, giải thích thêm. Thật ra, Liêm Châu tiên sinh chưa hề được Yên Khách Ông b́nh phẩm cho nghe cái thần diệu của Thu Sơn Đồ. - Thế nào ? Cụ giám định ra sao ? Tiên sinh chỉ khẻ thở hắt ra, mắt vẫn không rời bức họa. - Xin cụ chớ ngại ngùng, cứ bảo ban cho chúng tôi biết. Vương thị gượng cười, dục tiên sinh thêm lần nữa. - Bức nầy đấy à, bức nầy nó ... ..... Mồm Liêm Châu tiên sinh mím lại. - Bức nầy nó ... ... ... ... ... ... ... ... ....? - Nó là danh tác số một của Si Ông đấy. Ngài cứ xem chỗ mây khói đậm nhạt ḱa ! Không tràn trề sức sống là ǵ. Cách cho màu rừng cây phải gọi là thiên tạo mới đúng ! Nh́n cái đỉnh núi xa xa kia thử đi ! Toàn thể bố cục hài hoà với nó, không có ǵ sinh động hơn được. Sau một hồi im lặng mới thấy Liêm Châu tiên sinh quay về hướng Vương thị không ngớt lời ca tụng và giảng giải từng chút cái cao diệu của bức họa. Tôi không thưa chắc cụ cũng đoán được là nghe đến đâu, mặt mày Vương thị rạng rỡ ra đến đấy. Trong khi đó tôi và Yên Khách Ông ngầm đưa mắt nh́n nhau. - Thưa thầy, đây là Thu Sơn Đồ thật sao ? Thấy tôi hạ giọng hỏi, Ông khẻ lắc đầu, vừa nháy mắt một cái thật khó hiểu : - Tóm lại mọi sự ở đời chỉ là thoáng chiêm bao. Xem sự thểxảy ra mới nghĩ thầm biết đâu chủ nhân họ Trương kia lại chẳng là một thứ tiên chồn! * - Chuyện Thu Sơn Đồ chỉ có thế thôi, thưa cụ ! Vương Thạch Cốc kể xong, mới chiêu trọn một chung trà. - Thế à, câu chuyện quái lạ đấy chứ nhỉ ! Từ năy giờ, Uẩn Nam Điền vẫn lặng ngắm ngọn lửa trên giá đuốc đồng. -Về sau, dường như Vương thị cũng hết ḷng thăm hỏi nhiều nơi nhưng nếu nói đến Thu Sơn Đồ của Si Ông th́ ngoài bức ấy, ngay nhà họ Trương chắc cũng chẳng biết ǵ khác. Do đó, Thu Sơn Đồ mà Yên Khách Ông có lần được xem, một là có ai dấu biệt đâu đâu, hai là không ǵ khác hơn một điều lầm lẫn trong trí nhớ của cụ ta thôi. Sự thật thế nào, tôi không dám quyết. Có khi việc cụ khăn gói đến nhà họ Trương để t́m xem Thu Sơn Đồ cũng chỉ là một câu chuyện hoàn toàn huyễn hoặc ... ... ... ... .... - Thế nhưng trong tâm trí Yên Khách Ông vẫn ghi khắc rành rành h́nh ảnh bức Thu Sơn Đồ kỳ quái kia chứ hở cụ ? Và trong tâm trí của cụ cũng thế phải không ? - Màu lục đậm của đá núi và màu son đỏ của rừng phong cho đến bây giờ vẫn rơ mồn một trong đầu tôi. - Nếu thế th́ cho dù Thu Sơn Đồ không có thực chăng nữa, cụ có điều ǵ để tiếc hận đâu nào ! Đến đây, Uẩn, Vương hai bậc đại gia một lượt vỗ tay, cùng cười ha hả.
(Tháng
12 năm Taishô thứ 9)
Akutagawa Ryunosuke Người dịch : Nguyễn Nam Trân |
| Chú
thích
(1)
- Hoàng Đại Si tức Hoàng Công Vọng
(1269-1354) hiệu Nhất Phong, họa gia
đời Nguyên, nổi tiếng về tranh
sơn thủy. Một trong Tứ Đại
Gia khoảng Tống mạt Nguyên sơ. |
®
"Khi phát hành lại thông tin từ trang này cần phải có sự đồng ư
của dịch giả
và ghi rơ nguồn lấy từ www.erct.com"
..........