Từ lâu, tôi đã muốn có trong tay tấm fumie[1] ấy. Bằng như không có, ít nhất cũng phải làm sao để nhìn thấy nó một lần. Tấm fumie vừa nói là vật sở hữu của ông Fukae Tokujirô, một cư dân thôn Daimyô, vùng Sonogi thuộc tỉnh Nagasaki. Tấm ấy bề ngang 20 cm, chiều dài 30cm, bên ngoài là một cái khung gỗ, có gắn ảnh Chúa Giê Su trên cây thập tự làm bằng đồng.

Tấm fumie này là một trong những bức ảnh được sử dụng trong cuộc bách hại người Kirishitan (tức con chiên Ki-Tô Giáo đang lẩn trốn) lần cuối cùng khi cuộc tảo thanh lần thứ tư ở Uragami được diễn ra. Trên nguyên tắc, việc sử dụng fumie đã phải được bãi bỏ từ ngày Hiệp ước Nhật Mỹ được ký kết vào năm An Chính thứ năm (Ansei 5, 1859)[2]. Tuy nhiên ngay cả sau ngày đó, những cuộc bố ráp vẫn còn xảy ra trong một thời gian. Sở dĩ tôi muốn có tấm fumie ấy vì có lần tôi được đọc một quyển sách nhỏ giải thích về đạo Công giáo trong đó họ nhắc tới một nhân vật tên Tôgorô, cư ngụ thôn Takashima, vùng Sonogi và câu chuyện “chuyển hướng” (tenkô, korobu)[3] của ông ta trong vụ tảo thanh ở Uragami. Kể từ đó, tôi thấy lý thú với nội dung của nó và muốn tìm hiểu thêm. Điều đặc biệt hơn nữa là trong quyển sách nhỏ này, Tôgorô không phải là nhân vật mà tác giả xem là quan trọng. Người viết chỉ đặt trọng tâm vào việc đi tìm sự thực về một sự kiện lịch sử,  đó là cuộc lùng bắt người Kirishitan ở Uragami. Riêng phần tôi thì chính là nhờ có nhân vật Tôgorô, tôi mới thấy quyển sách đó thú vị. 

Đúng vào dịp có đức cha N., người tôi quen từ thời sinh viên, đang ở Nagasaki, tôi đã gửi cho ông một bức thư bày tỏ cảm tưởng của mình về nhân vật Tôgorô thì vừa vặn, trong lá thư hồi âm, cha đã nói với tôi về câu chuyện của  tấm fumie. Thôn Daimyô là giáo phận mà cha N. cai quản và ông Fukae, người sống trong thôn, là sở hữu chủ tấm fumie được sử dụng đương thời. Tổ tiên ông Fukae ngày xưa vốn thuộc giới nha lại nghĩa là đứng về cánh đàn áp.

Thế nhưng, trước hôm phải được giải phẫu lần thứ ba, may mắn thay, tôi đã có cơ hội nhìn tấm fumie ấy. Một người bạn khác là Đức cha Inoue, nhân dịp xuống Nagasaki, đã được ủy thác việc mang nó về. Chính ra mục đích của ông không phải là đem nó về cho tôi nhưng là để nó được bảo quản trong văn khố về người Kirishitan (Christian Archives) của Đại học J. ở khu Yotsuya. Tôi tiếc cho phận mình nhưng đành chịu vì đây là một món đồ quí giá, cần phải được quản lý. Tuy nhiên, cha Inoue đã điện thoại cho vợ tôi để nhắn rằng, trước khi giao nó cho Văn khố giữ, ông vẫn còn có thể đem cho tôi xem trong chốc lát. 

Trong phòng bệnh, lúc đang nằm chờ linh mục Inoue tới,  tôi đâm ra ngủ  gật. Lễ Giáng Sinh sắp đến rồi nên từ trên sân thượng nhà thương, có tiếng hát vẳng tới, có lẽ các cô sinh viên Trường Khán Hộ đang tập ca hợp xướng. Đang lim dim, đôi khi tôi mở hé được đôi mắt thì lại nghe tiếng hát ấy nhưng càng lúc nó càng xa dần, rồi mắt tôi bắt đầu nhắm trở lại.

Tôi có cảm tưởng như có ai vừa mở cửa mọt cách nhẹ nhàng. Tưởng đó là vợ mình nhưng nếu là vợ tôi thì giờ này bà phải còn chạy đôn chạy đáo để chuẩn bị cho cuộc giải phẫu quan trọng ngày mai của tôi. Thế thì người ấy nhất định không thể nào là vợ tôi được.

-Ai đó?

Tôi thử nhìn vào mặt thì thấy đó là một người đàn ông trung niên, đầu đội thứ mũ của người leo núi, trên người mặc một bộ đồ rộng thùng thình (jumper) dành cho vận động viên hay dân lao động. Tôi không biết ông ta là ai. Trước tiên, tôi đưa mắt nhìn cái mũ leo núi bẩn thỉu và bộ đồ rộng thùng thình có đính lông thú rồi nhìn xuống đôi giày màu cánh dơi quá khổ và có thắt dây của anh ta. Tôi đồ chừng anh là người được cha Inoue gửi tới.

-Anh là người trong giáo hội à?

-Hả?

-Chắc anh do đức cha gửi tới?

Tôi mỉm cười với anh nhưng anh ta chỉ nheo nheo đôi mắt với một vẻ mặt trông khả nghi:

-Không phải. Nghe người ở văn phòng trực cho biết nên tui mới tới. Họ nói ông có thể mua giúp tôi. Đúng không?

-Mua? Nhưng mua cái gì?

-Bốn tấm là 600 Yen. Cả sách tôi cũng có, nhưng hôm nay không mang theo

Rồi không đợi tôi trả lời, anh ta đã vặn người một cái để móc từ túi quần ra một cái túi giấy.Trong túi đó có đựng bốn tấm ảnh mà bên rìa đã ố.

Có lẽ nước rửa ảnh xấu nên trên vè mấy tấm ảnh này có mấy chỗ nhỏ bị ố vàng. Trong tấm ảnh, giữa bóng mờ, có cảnh một người đàn ông thân thể lờ mờ và một người đàn bà thân thể cũng lờ mờ giống thế, đang ôm ấp nhau. Bối cảnh của nó có lẽ là một căn phòng khách sạn lạnh lẽo nào đó ở vùng ngoại ô. Bên cạnh chiếc giường của họ chỉ thấy có một cái ghế gỗ đặt chơ vơ.

-Mai là ngày giải phẫu của tôi đấy nghe ông!

-Thì đã sao nào?

Người đàn ông không bảo là tội nghiệp cho tôi hay gì gì cả mà chỉ lấy tấm ảnh cào cào lên bàn tay tôi và nói:

-Thường thì trước khi mổ, người ta hay mua mấy tấm ảnh này để đuổi tà (mayoke). Nếu mua nó, thể nào ca mổ cũng thành công đó, đại ca ơi!

-Ông hay tới bệnh viện này lắm sao?

-Khu vực này là “giang sơn” của tôi mà!

Không biết ông ta mất trí hay là còn tỉnh táo, nhưng người đàn ông đội mũ leo núi này có vẻ mạnh bạo như một ông bác sĩ khi dám cho mình là người quản lý khu vực. Cách diễn tả ấy xem tôi như một con bệnh mà ông có nhiệm vụ chăm sóc. Tôi bỗng thấy mình có đôi chút cảm tình.

-Không được! Không được! Tấm hình này không hay ho gì đâu!

-Hả?

Gương mặt người đàn ông cho thấy ông không đồng ý. “Tấm hình này ông còn không vừa ý thì phải đưa cho ông xem ảnh của ai đây hả? Cái Sếp này!

Tôi bèn lấy hộp thuốc lá ra mời. Ông lấy một điếu hút và bắt đầu trò chuyện.

Bệnh viện là một nơi nhàm chán không đâu hơn cho nên bệnh nhân nằm đó thường muốn kiếm những tấm ảnh hay những sách vở kiểu này mà xem chơi. Cảnh sát để mặc họ làm ăn, ngoài ra, bệnh viện lại là một nơi không ai ngờ tới. Cho nên không chỗ nào lại dễ buôn bán như vậy. Ông bèn lựa những bệnh viện trong thành phố rồi cùng các đồng nghiệp chia vùng. Họ đi loanh quanh đó, rao bán tranh với luận điệu là nếu mua chúng, con bệnh sắp giải phẫu sẽ đuổi được vận rủi. Thành thử ông mới tự xem bệnh viện này là nơi mình phụ trách.

-Dạo trước, cái ông già nhập viện nằm ở khu Ho[4], được thấy mấy tấm ảnh này trước khi lên bàn mổ, đã nói rằng “Ôi, giờ thì có chết đi nữa, tôi cũng không còn gì để nuối tiếc!”

Tôi bật cười. Tôi thầm nghĩ có lẽ gã đàn ông này chứ không phải là những người ruột thịt với gương mặt sầu khổ mới là vị khách quí mà tôi mong đến thăm tôi giữa lúc này. Hút xong điếu thuốc tôi mời, người đàn ông kia bèn lấy thêm điếu khác vắt lỗ tai rồi bước ra khỏi phòng.

Sau khi ông ta ra khỏi phòng, không hiểu sao tôi lại thấy lòng mình vui vui. Một anh chàng không ra gì đã đến đây, thế vào chỗ ông cha xứ. Thay vì tấm fumie, ông ta đã đưa đến mấy bức ảnh khiêu dâm (Ero sashin). Hôm nay chính là ngày tôi phải suy nghĩ và chỉnh lý nhiều thứ trong đầu. Cuộc phẫu thuật lần thứ ba vào ngày mai không giống như hai lần trước bởi vì màng phổi của tôi đã dính vào be sườn nên được dự đoán là sẽ có một lượng xuất huyết đáng kể và sẽ rất nguy hiểm. Bác sĩ đã cho tôi tự do quyết định xem có chịu phẫu thuật hay chọn một cách chữa trị nào khác. Do đó, hôm nay tôi đã định sửa soạn một bộ mặt vô cảm như được dán bằng một lớp giấy nhựa mỏng bằng xê-lô-phan (cellophane) lên rồi, nhưng gã đàn ông kia đã khiến tôi bị nắm trúng thóp mũi. Dù vậy, tấm ảnh với cái rìa ngả vàng và hình ảnh u tối được in lên đó đã chứng minh cho tôi là Chúa thực sự hiện hữu!

Đám nha lại phụ trách tuần tra của phiên tập kích thôn Takamura nhằm lúc dân chúng trong thôn đang cầu kinh buổi chiều. Tuy họ cũng có đặt người trông chừng nhưng khi kẻ cảnh giác gióng chuông báo động thì bọn nha lại đã tràn như tuyết lở vào ngôi nhà nông gia dùng làm nơi tụ tập thờ phượng. Đêm hôm đó, dưới ánh trăng, mười nông dân - gồm cả hai người đứng đầu đi đằng trước - đã bị bắt và giải gấp về Uragami. .Không biết may rủi thế nào cho nhóm mà cả Tôgorô cũng bị bắt cùng. Chuyện Tôgorô có khả năng “chuyển hướng” (tenkô, korobu) hay không thì từ đầu, bạn bè trong nhóm đều nơm nớp lo ngại và đã đoán già đoán non. Thực vậy, sự có mặt của người đàn ông đó đã khiến cho các giáo dân trong cái thôn có lòng tin tôn giáo sâu sắc này khốn đốn không ít. Bởi vì tuy to xác đấy nhưng anh ta lại là kẻ nhát như cáy.

Xưa kia đã có lần Tôgorô bị liên lụy vào một chuyện gây gổ với nhóm  trai tráng làng bên. Nói về thân xác thì anh ta to gấp đôi người đàn ông bình thường nhưng chiều hôm đó, khi trở về thôn Takashima, anh chỉ còn trên người mỗi cái khố vì đã bị địch thủ đạp xuống đất và lột hết mọi thứ trên người. Sở dĩ trong những lần tranh chấp như vậy, anh chưa hề dám chống lại ai là vì anh khiếp sợ địch thủ chứ không phải là anh nghe theo lời dạy của Chúa Ki-Tô “Ai tát ngươi bên má phải thì hãy chìa má trái ra cho họ!” vốn là câu nói biểu dương cái dũng của người Công giáo. Thế rồi cuối cùng, ngay dân chúng thôn Takashima cũng khinh bỉ anh luôn. Vì vậy mà dù tuổi đã ba mươi, vẫn chưa có cô gái nào chịu về làm vợ anh. Ở nhà chỉ có hai mẹ con sống hẩm hút bên nhau. 

*** 

Kashichi là người đầu tiên trong toán mười người, vừa có vai vế trong làng, vừa là người có nhân cách, trong đêm trước khi có cuộc xét xử (gimmi) ở Uragami đã đặc biệt động viên tinh thần Tôgorô. Kashichi đoan chắc với anh là Đức Chúa Trời (Deus) và Đức Mẹ (Santa Maria) nhất định sẽ tiếp sức và ban cho cả bọn sự can đảm. Những kẻ cùng khổ trong cuộc đời này sẽ lên Thiên quốc và được phục sinh. Trong khi đó, Tôgorô chỉ biết đưa cặp mắt hớt hải như một con chó đang sợ chủ vứt bỏ để nhìn người chung quanh nhưng dù sao, anh ta cũng đã nhập bọn khi họ rủ anh cùng đọc kinh Kính Mừng hay kinh Lạy Cha để vinh danh Thánh Chúa.

Tảng sáng hôm sau trong công thự của quan địa phương (Daikan)[5] ở Uragami, bọn nha lại đã bắt đầu cuộc xét xử (gimmi).Trên sân trải sỏi lạnh lẽo của sở điều tra, từng người một đang bị trói gô bằng thừng được kéo ra và đẩy xuống đất. Lúc ấy, bọn nha lại cũng đã sử dụng các tấm fumie. Những ai không chịu “chuyển hướng” (tenkô) sẽ bị họ dùng cây cung đánh đập túi bụi. Riêng có Tôgorô thì ngay khi người ta còn chưa nhá cây cung lên, anh ta đã vội vã đưa bàn chân lấm lem của mình đạp ngay lên mặt tấm fumie có chạm nổi hình Chúa Ki-Tô. Anh đưa cặp mắt buồn bã như mắt của một con thú nhìn về phía chín đồng bọn, từ Kashichi trở xuống, không ai là không có  mái tóc rũ rượi và khuôn mặt bê bết máu. Như thế, mỗi mình anh là được bọn nha lại xô vào lưng, tống ra khỏi công đường và phóng thích.

 

 

Quang cảnh một cuộc xét xử (gimmi)

 

*** 

-Sẽ cạo lông và lấy máu, đó ông! 

-Lần này, cô khán hộ đã bước vào phòng của tôi với một cái mâm bằng kim loại và ống chích. Họ phải cạo cho tôi mớ lông trên người (ubuge)[6] cũng như lấy máu. Cạo lông cho sạch chỗ sắp mổ, còn lấy máu là xem máu tôi thuộc loại nào, tất cả đều để chuẩn bị cho cuộc phẫu thuật dự định vào ngày mai.    

Sau khi họ cởi cái áo bộ đồ ngủ (pajama) ra, một luồng khí lạnh thấm ngay vào da thịt tôi. Nâng cánh tay trái lên, tôi phải ráng nhịn cười vì cảm xúc khi lưỡi lam của cô khán hộ lướt qua lướt lại trên làn da dưới nách:

-Nhột quá, cô ơi!

-Khi đi tắm, ông nhớ rửa cho sạch chỗ này nghen. Đầy cáu ghét đấy!

-Không được, cô ơi! Sau hai ca mổ, da tôi bây giờ hết sức nhạy cảm. Tôi không dám kỳ cọ nhiều đâu.

Đằng sau lưng của tôi có một vết sẹo thật to đến từ vết mổ, nó giống như một manh áo cà sa kéo từ vai xuống nách.Vì là một vết thương đã bị cắt đến hai lần nên chỉ có chỗ đó là bị phồng lên. Có lẽ ngày mai chỗ đó sẽ bị lưỡi dao bén và lạnh của y sĩ lướt qua lần nữa. Rồi da thịt tôi sẽ ràn rụa những máu!

*** 

Ngoại trừ Tôgorô, bọn chín người kia không ai chịu bỏ đạo (kaishuu) cho nên họ đã bị tống giam vào ngục đường Nagasaki. Đến năm sau, tức là năm Khánh Ứng thứ tư (Keiô 4, 1868), bọn họ đã bị đẩy lên thuyền để được chuyển từ Nagasaki ra Tsuyama, một địa điểm gần thị trấn Onomichi. Đó là một tối trời mua mà thuyền tù lại không có mái che nên họ bị ướt cả. Trên người chỉ có mỗi manh áo đang mặc, bọn tù nhân đều phải chà xát lên người nhau cho bớt lạnh. Khi con thuyền vừa rời bến Nagasaki thì Bunji, một trong số tù nhân đã nhận ra là ở một góc bến, đang có bóng người nào trông như khách bộ hành đang đứng:

-Ô kìa! Đằng kia có phải là Tôgorô đó không?

Người trên thuyền ngay từ xa cũng đã nhận ra người đó là Tôgorô với cặp mắt buồn bã như hồi anh ta chối Chúa. Cả bọn đều ngó lơ đi như thể họ vừa thấy một vật gì bẩn thỉu rồi không ai mở miệng hỏi thêm câu nào.

Đề lao nơi giam chín người nằm trên một ngọn núi cách Tsuyama độ mười dặm (ri). Từ đề lao, tù nhân có thể nhìn thấy khu nhà ở của bọn nha lại vốn chỉ cách họ một cái ao con. Lúc đầu, bọn nha lại có vẻ khoan dung và họ chẳng bị tra hỏi gì cả. Mỗi ngày lại còn dọn cho hai bữa cơm. Đối với những anh nông dân nghèo khổ như họ thì chừng đó đã đủ để họ bằng lòng. Nha lại thì tươi cười, thường bảo mấy chú chỉ cần hồi tâm, bỏ tà đạo đi thì thức ăn ngon ngọt muốn bao nhiêu cũng có, ngoài ra các chú còn được cấp cho quần áo ấm mà mặc.

Mùa thu năm đó, bỗng nhiên có mười bốn, mười lăm tù nhân mới được đưa tới. Đó là bọn trẻ con đến từ thôn Takashima, quê nhà của họ. Cả bọn tù đều ngạc nhiên trước hành động hết sức khó hiểu của bọn nha lại. Tuy có vui mừng vì gặp lại bà con ruột thịt nhưng chẳng bao lâu, họ đã hiểu rằng đó chẳng qua là một ngón đòn tra khảo mới bằng tâm lý gọi là “hành con phạt cha” (ko no seme).

Nhà giam đám con nít nằm bên cạnh nhà tù của họ nên đôi khi họ vẫn nghe có tiếng kêu khóc. Một buổi xế trưa, có anh tù tên Fujifusa khi áp mặt vào cánh cửa sổ nhỏ xíu của buồng giam, đã thấy hai đứa bé gầy gò đi bắt chuồn chuồn, rồi cứ thế mà chúng cho ngay vào mồm. Nhìn cảnh đó, anh mới biết rằng bọn con nít đã không nhận được một món ăn nào đáng gọi là thức ăn. Nghe tin ấy, tất cả chín người dàn ông đều khóc.

Họ bèn thỉnh nguyện giám ngục hãy san sớt phân nửa phần ăn - có thể gọi là tươm tất - của họ cho đám trẻ con, nhưng đã bị từ khước. Họ lại còn bị bọn nha lại khuyên nhủ là tại sao tụi bay không “cải tà qui chánh” để đám con nít ấy được nuôi nấng tròn trịa, béo mập và cả nhà còn được trả về quê hương yêu dấu nữa.

*** 

-Thôi, xong rồi!

Cô khán hộ rút mũi kim và trong khi tôi đang xát nhẹ lên vết chích, cô nâng mấy ống máu vừa lấy xong lên ngang tầm mắt và soi trước ánh sáng.để nhìn cho rõ.

-Máu ông đen đó nghe!

-Đen thì không tốt sao cô?

-Có gì mà không tốt. Tôi chỉ nói nó đen thôi mà.

Khi cô vừa bước ra, lần này lại có một bóng áo trắng đi ngược chiều vào. Đó là một bác sĩ trẻ mà tôi chưa từng gặp. Đang nằm trên giường, tôi dợm nhỏm người dậy, nhưng ông đã nói:

-Không, không sao! Cứ nằm nguyên thế đi! Tôi là Okuyama, phụ trách gây mê.

Thế là tôi đang đối mặt với ông bác sĩ chuyên môn gây mê (masui) cho cuộc giải phẫu ngày mai. Như thông lệ, ông hỏi tính danh trước khi đặt ống nghe lên ngực con bệnh

-Lần giải phẫu trước đây, thuốc mê có hết hiệu quả sớm hay không, ông?

Lần đó, tôi đã bị cắt 5 cái xương. Ca mổ vừa xong thì cùng lúc, thuốc mê cũng hết hiệu lực nên tôi vẫn còn nhớ cảm giác đau đau như thể có cây kéo đang cắt đâu đó trong lồng ngực. Tôi mới nói cho ông biết:

-Lần này xin phép bác sĩ cho tôi ngủ một lèo nửa ngày đi. Kỳ đó đau quá trời..

-Để tôi cố gắng xem.

Bác sĩ lại cười hì.”Mình làm như thế nhá!”

 *** 

Đến mức đó mà đám đàn ông kia vẫn không chịu bỏ đạo, bọn nha lại mới bắt đầu tra khảo. Mỗi người trong đám chín tù nhân đều bị chia ra riêng và nhốt trong cũi bịt kín. Đó là những cái thùng như hộp (hako) mà khi đã vào đó, đương sự chỉ có thể ngồi nguyên một chỗ chứ không thể nào xoay trở chân tay. Để họ thở được, người ta chỉ đục một cái lỗ thật nhỏ ngang tầm cái mặt. Ngoại trừ lúc đi nhà xí, họ không được phép ra khỏi cái hộp đó.

Lúc đó, mùa đông đang đến gần. Cái rét và lao khổ đã bắt đầu làm cho họ yếu sức. Thay vào đó, ở nhà giam bên cạnh, tiếng cười của lũ trẻ con lại bắt đầu nghe vẳng tới. Bọn nha lại dù sao cũng là cha mẹ nên đã cho bọn con nít ăn uống trở lại. Chín người nằm trong những cái hộp bít kín chỉ biết nghe những tiếng cười nói đó trong câm lặng.

Cuối tháng 11 thì người tù tên Kumekichi đã chết. Trong số chín tù nhân, Kumekichi là người cao tuổi hơn cả cho nên ông đã không chịu đựng nổi cái lạnh và sự lao khổ. Kashichi là người rất kính yêu Kumekichi, có chuyện gì trong nhà tù, lúc nào ông cũng hội ý với Kumekichi trước. Do đó, cái chết của ông bạn già này là một ngón đòn giáng mạnh lên ông. Từ trong hộp kín bít bùng, Kashichi thò đầu qua cái lỗ nhỏ, cảm thấy lòng mình cũng đã sờn đi. Thế rồi, đây lần đầu tiên, ông đâm ra oán ghét Tôgorô, người mà ông nghĩ là một kẻ phản bội.

 *** 

Cánh cửa lại mở nhẹ. Linh mục đấy à? Nhưng không phải. Một lần nữa, đó là người đàn ông bán dạo đội cái mũ leo núi và mặc bộ quần áo đính lông và  rộng thùng thình.

-Sếp ơi!

-Gì đó? Lại ông à?

-Thật ra cái này mới là đồ trừ tà.

-Tôi đã nói là không mua mà!

-Không. Đây không phải là ảnh. Cái này tôi biếu không cho Sếp đó. Bù lại, khi Sếp mổ thành công đâu vào đấy, xin Sếp mua hộ ảnh và sách tôi sẽ mang đến nha.

Thế rồi, ông ta hạ giọng thì thầm:

-Sếp muốn đàn bà tôi cũng kiếm được. Đây là nơi cấm cửa mọi người. Lại có khóa nữa. Không ai biết được đâu.

-Vâng, vâng (hai, hai)[7].

Ông ta đặt lên giường tôi một vật rồi bỏ đi ra. Nhìn lại, tôi mới thấy vật mà ông đã nắm trong tay nãy giờ là một con búp bê bằng gỗ (kokeshi ningyô[8]) bé tí, nhơm nhớp mồ hôi và hơi bẩn vì bám ghét.

 *** 

Đến mùa đông, bọn tù rồi cũng được cho ra khỏi hộp nhưng thay vào đấy, họ lại bị trúng lạnh.Từ ngọn núi đằng sau nhà giam, có tiếng gì nghe như là bục vỡ. Đó là tiếng vỏ cây bị hơi lạnh làm cho nứt gãy. Cái ao con nằm giữa nhà giam và khu gia cư của bọn nha lại đã bắt đầu được phủ lên bằng một lớp băng mỏng.

Khi chiều sắp xuống, bọn nha lại đã đến để bắt hai trong đám tám tù nhân còn lại là Seiichi và Shingorô rồi giải đi. Họ dìm hai người xuống nước ao đang đóng băng, mỗi lần trồi đầu lên, họ lại dùng sào để nhận xuống. Lối tra khảo nầy rất khổ sở cho nạn nhân. Sau khi cả hai ngất xỉu, bọn nha lại mới xách lấy cánh tay dìu họ trả về ngục thất. Trong lúc đó, bọn sáu người còn lại mỗi khi Kashichi niệm kinh “Kính mừng Maria”(Ave Maria), họ cũng niệm theo nhiều lần nhưng đến đoạn dài nhất là”Cúi xin Maria Đức Mẹ Chúa Trời cứu giúp chúng con từ bây giờ cho đến giờ lâm tử. Amen” thì hầu hết họ đều nức nở đến nghẹn lời.  ..

Lúc đó, Kashichi bỗng để ý là từ bên kia cửa sổ nhà giam có một bóng người đàn ông cao lớn nhưng gầy guộc như một kẻ khất thực đang dáo dác nhìn  quanh. Khi cái đầu tóc như người chết trôi và hàm râu để mọc tua tủa của người đó quay về hướng này, Kashichi đã không khỏi buột miệng:

-Có phải Tôgorô đấy không nào?

Bị một sai nha đến đuổi đi, Tôgorô đã lắc đầu quầy quậy rồi nói với ông ta như muốn trần tình điều gì đấy. Rốt cuộc là người đó phải đi gọi một sai nha khác, rồi sau khi có vẻ như đã bàn bạc gì với nhau, hai sai nha bèn đẩy Tôgorô và cái phòng duy nhất còn bỏ trống trong ngục thất.

-Này, đồng đảng của chúng bay đây!

Sai nha ấy nói với gương mặt của một kẻ còn đang không biết cách giải quyết nhưng sau khi hai người ấy đi ra thì nghe tiếng tám người đang ông ấy, tuy vẫn không nói gì, nhưng có vẻ họ đang theo dõi động tĩnh của Tôgorô ở phòng bên kia. Cuối cùng mới thấy Kashichi thay mặt mọi người lên tiếng hỏi:

-Tại sao mi lại quay về đây?

Nghi vấn của Kashichi cũng là nghi vấn của tất cả bọn họ, thế nhưng riêng đối với cá nhân Kashichi thì ông ta cảm thấy có một nỗi lo âu bàng bạc đang dậy lên trong lòng. Bởi vì ông đang nghi Tôgorô có thể là tên nội gián của bọn nha lại. Ông lại nghĩ dù không phải là nội gián đi nữa nhưng sự có mặt của hắn ta ở đấy sẽ làm suy yếu sức đề kháng của đồng bọn vốn đã đã chịu nhiều thử thách trước đó? Bởi vì ông từng nghe các thủ đoạn xảo quyệt như thế của bọn nha lại từ miệng Kumekichi, người đồng bọn đã chết.

Thế nhưng điều không tưởng tượng nổi là Tôgorô đã trả lời nghi vấn đó của Kashichi. Bằng một giọng nho nhỏ, anh cho biết mình đến đây là để tự thú (jishu, jiso).

-Đến mi mà cũng...

Khi mấy người tù khác cất tiếng chế nhạo anh, bằng một giọng điệu mềm mỏng, Tôgorô đã chực biện hộ cho mình. Để ngăn cả hai bên, Kashichi bèn giải thích cho Tôgorô:

-Mi có biết là nếu mi ở đây, người ta sẽ đánh đập mi không? Thôi, để chúng ta khỏi bận lòng, mi hãy về đi cho rảnh.

Lời nói ấy khiến cho Tôgorô không biết cách trả lời.

-Mi không sợ ư?

-Sợ chứ ạ!

Tôgorô lẩm bẩm.

Hay chưa kìa!.....Một đằng anh ta bảo là mình sợ bị tra tấn, một đằng lại vác mặt bò về. Lời Tôgorô thật tình khó hiểu. Anh ta bảo anh tìm tới đây vì có nghe một tiếng nói. Anh quả quyết là tiếng nói đó đã vọng đến bên tai mình.Tiếng nói ấy khuyến khích Tôgorô trở lại với mọi người và chỉ cần một lần này nữa thôi. Hãy đi đến Tsuyama nơi đồng đạo của ngươi đang có mặt, còn như khi có điều gì làm cho ngươi sợ hãi hay đau khổ thì cứ việc bỏ trốn mà về, không sao hết. Vì vậy, hãy tới Tsuyama thêm một lần nữa cho ta. Tiếng nói ấy như một lời van lơn, một lời cầu khẩn, và vì thế, Tôgorô đã tìm cách đến đây. 

Chỉ có tiếng cành cây khô gãy bên trong núi mới làm mất đi sự yên tĩnh của trời đêm, nhưng hôm đó, đám tù nhân đã ngồi yên lặng, lắng tai nghe câu chuyện Tôgorô đang kể cho họ.

Một người đàn ông thì thầm:

-Coi bộ câu chuyện Tôgorô đang kể chỉ có lợi cho hắn thôi!

Có lẽ ông ta nghĩ rằng Tôgorô vì muốn đồng bọn và người trong thôn tha thứ hành động phản bội của hắn hai năm về trước nên đã bịa ra câu chuyện này. Thêm nữa, cái câu “Nếu sợ có chuyện gì gây ra đau khổ cho ngươi thì cứ bỏ về!” trong trường hợp này cũng có thể hiểu là câu nói khéo léo, giúp hắn thoát hiểm. Thế nhưng, người như ông Kashichi thì tuy cũng có suy nghĩ kiểu đó đến độ phân nửa, nhưng phân nửa còn lại, ông có cảm tưởng sự thể không phải là như vậy. Trằn trọc cả đêm không ngủ, ông nằm trong bóng tối, nghe tiếng trở mình của Tôgorô mà miên man suy nghĩ.

Sáng hôm sau, Tôgorô đã bị bọn sai nha đưa ra ngoài ao, thả xuống đó trấn nước. Lúc đầu, Kashichi và những tù nhân khác, khi nghe tiếng hét như trẻ con của Tôgorô lọt vào tai, chỉ biết đọc kinh Kính Mừng để xin Chúa thêm sức cho anh đàn ông nhát nhúa này. Nhưng cuối cùng, cái tiếng họ đang nghe là một âm thanh ngược lại. Thì ra, Tôgorô vừa nói với bọn sai nha là anh ta sẽ “chuyển hướng”. Sau khi thề thốt với chúng xong, bọn sai nha đã kéo anh lên khỏi ao.

Tuy nhiên, lúc ấy mới thấy những gì ông hoài nghi về anh chàng này là lầm lẫn và cảm thấy an tâm trở lại. Ông lại nghĩ:”Như vậy cũng được! Như vậy cũng được!”. Sau khi được bọn nha lại phóng thích, Tôgorô đã đi về đâu thì không ai hay. Rồi đến năm Minh Trị thứ tư (Meiji 4, 1871) thì tám người tù kia cũng đã được chính phủ mới (Duy Tân) thả ra.

 *** 

Đức cha Inoue đến nơi. Giống như anh chàng bán dạo ảnh khiêu dâm hồi nãy, anh cũng đã mở cánh cửa một cách nhẹ nhàng rồi bước vào trong. Bên ngoài trời đang lạnh, thế mà trên khuôn mặt sắc máu hơi xấu của anh lại  lấm tấm mồ hôi. Chúng tôi là bạn cũ từ thời sinh viên, đã từng vượt biển sang Pháp trong một chiếc tàu chở hàng và ăn ngủ chung đụng với đám cu-li và lính tráng dưới khoang[9].

-Tôi có chuyện phải xin lỗi anh.

-Tấm fumie bị gì à?

-Ừ.

Vì mệnh lệnh của bề trên nên việc xuống Nagasaki kiếm tấm fumie đem về bảo quản ở Văn khó Kirishitan ở Đại học J, đã được giao cho một linh mục khác. Tôi thấy trên trán anh Inoue có một cái bớt nhỏ bẩm sinh màu đỏ thâm. Anh hiện là một phó tế ở một giáo hội nhỏ nằm ở một khu nhộn nhịp (downtown) trong thành phố. Ống tay áo khoác của anh đã sờn rách, còn màu đen của cái quần thì đã bạc thếch ở ngang tầm đầu gối. Giống như điều tôi đã tưởng tượng, giữa dáng dấp của anh và của ông bán dạo đội cái mũ  leo núi kia, không hiểu sao mà tôi thấy có cái gì giông giống. Thế nhưng tôi đã không nói cho anh nghe điều đó.  

Inoue cho biết anh đã đi xem tấm funie đó và vừa mới về. Cái khung bằng gỗ của nó đã mục, bên vè tấm tượng nổi bằng đồng hình Chúa Ki-Tô đã bị han rỉ. Có lẽ đấy là tác phẩm của một ông thợ nhà quê nào đó ở vùng Uragami. Những vết vẽ bậy nguệch ngoạc như từ tay con nít lên bên trên đã làm cho mặt mũi mòn gần hết, không tài nào nhận ra nữa. Trong bao nhiêu năm, nó đã bị để lăn lóc, không ai đoái hoài, trong ngôi nhà của ông Fukae ở thôn Daimyô.   

Vừa hút thuốc lá, chúng tôi lại bắt đầu bước qua chuyện khác.Tôi đặt câu hỏi cho cha Inoue về cảnh bữa ăn tối cuối cùng (saigo no bansan)[10] của Chúa được chép trong sách Giăng (Johanes) của Phúc âm Tân Ước. Đây là một điều từ lâu đã khiến tôi trăn trở. Đó là nghi vấn về câu nói trong đoạn Chúa Ki-tô bẻ bánh ra ban một miếng cho Judas, kẻ phản bộ tiềm ẩn: “Sau khi đã nhúng miếng bánh vào rượu nho, Ngài bèn đưa nó cho Judas Iscariot, con trai của Simon....Thế rồi Ki-Tô (Christ) đã nói với hắn: Nếu ngươi muốn làm thì hãy làm nhanh lên”

Nếu muốn làm thì hãy làm nhanh lên! Rõ ràng là Chúa đang đề cập đến âm mưu phản bội, bán Chúa của Judas, Nhưng cớ sao Ngài không ngăn cản Judas? Có lúc tôi đã nghĩ rằng khi thốt ra một câu như vậy, Ngài đã quá lạnh lùng, tàn nhẫn. Và đó là câu hỏi mà tôi muốn đặt ra. Thế nhưng Đức cha Inoue đã trả lời tôi rằng câu nói trên đã biểu lộ cái tính cách con người (ningen no men) của Chúa. Tuy Chúa có yêu Judas nhưng điều đó không cấm Ngài cảm thấy khó chịu khi ngồi chung bàn với gã đàn ông này. Tâm lý này cũng giống như tình cảm của một người đàn ông đối với một người đàn bà đã phản bội mình. Ở tận đáy lòng, anh vẫn giữ tình yêu dành cho nàng nhưng trên mặt nỗi thì tình yêu đó vẫn bị pha lẫn với sự thù ghét. Đức cha Inoue đã giải thích cho tôi rằng, tình yêu của Chúa lúc đó là như vậy. Thế nhưng tôi lại không đồng ý với lối suy nghĩ của anh.

-Tôi không nghĩ ở đây, Chúa đang ban một mệnh lệnh đâu! Tôi e rằng khi nhiều lần được dịch, nó đã dần dần biến dạng so với nguyên tác. ....Có lẽ   bề gì ngươi cũng làm như thế. Nhưng nếu người làm thời ta cũng cam đành! Thế thì ngươi cứ làm đi! Vì vậy mà thập tự giá kia mới dành cho ta và việc ta vác thập tự giá trên lưng mới chứa một ý nghĩa. Có đúng không nào? Bởi vì Chúa đã thấu hiểu cái số phận chẳng ra gì của loài người.

Hình như buổi tập dượt mà tôi nghe tiếng hát từ trên sân thượng đã chấm dứt. Nó đã trả lại sự yên tĩnh của một buổi xế trưa về cho bệnh viện. Bây giờ thì dù Đức cha Inoue có phản bác lại những ý kiến dị đoan kia của tôi chắc tôi vẫn giữ một thái độ cố chấp. Lúc ấy, bất chợt hình ảnh của tấm fumie mà tôi không có dịp nhìn thấy lại thoáng hiện trong đầu. Tuy tôi vẫn muốn nhìn được nó một lần trước khi đi mổ, nhưng nếu không thực hiện được thì tôi cũng cam đành. Theo lời kể của anh Inoue thì bức ảnh nổi bằng đồng có in hình Chúa Ki-Tô đặt trên miếng gỗ mục, giờ đây cũng sắp tiêu ma. Bao bàn chân người dẫm lên trên, lần hồi đã gây ra những vết thương trên khuôn mặt của Chúa và bào mòn nó đi rồi. Thế nhưng cái bị thương tổn không phải chỉ là Chúa Ki-Tô trên mảnh đồng đó thôi đâu. Khi Tô go rô đưa chân ra dẫm lên nó, chân anh ta cũng đau đấy chứ, và tôi có cảm tưởng mình đã hiểu đước nỗi đau ấy của anh ta. Và nỗi đau của con người ấy thế nào cũng đã truyền tới thanh đồng có Chúa Ki-Tô. Thế rồi, vì không chịu nỗi lâu hơn nữa sự đau khổ của loài người, Ngài mới động lòng trắc ẩn để nhỏ nhẹ mà nói ra câu: “Nếu ngươi làm thì hãy làm nhanh lên!”. Giữa người có khuôn mặt bị người ta dẫm và kẻ đang dẫm lên trên, đã có một tư thế cùng một liên hệ như thế và nó vẫn tồn tại mãi cho đến ngày nay.

Tôi lại nghĩ lan man về ông bán dạo chiếc đội mũ leo núi hồi nãy và tấm ảnh nhỏ đã ố vàng ở bên rìa. Trong bóng mờ, cái thân xác đàn ông và thân xác đàn bà lờ mờ kia đang ghì siết lấy nhau và phát ra những tiếng rên rỉ. Nó có khác gì cảnh khuôn mặt của Chúa Ki-Tô trên tấm ảnh đồng và xác thịt của loài người đang giao tiếp với nhau đâu? Hai tình huống này sao mà giống nhau một cách đáng kinh ngạc. Cái liên hệ này đã được ghi chép lại ở một chỗ nào đó trong quyển sách dạy về giáo lý (Công Giáo Yếu Lý) mà bọn trẻ con vẫn được học với các bà phước vào buổi chiều Chủ nhật trong mấy khu vườn bao quanh nhà thờ, nơi dậy lên mùi thơm của mứt hoa quả (jam) mà ai đang nấu. Ấy thế mà trong một thời gian dài, tôi đã khinh thường loại sách vở này. Để rồi ngày nay, phải mất đến ba mươi năm, tôi dám nói là đôi điều mà tôi học được vốn đã đến từ nó.

Sau khi Đức cha đã ra về, tôi lại chui vào giường và đợi giờ vợ tôi đến thăm. Trên khung trời giăng mây xám tro, đôi lúc vẫn có vài tia nắng yếu len vào bên trong phòng của người bệnh. Trên lò điện, bình thuốc đang nấu bốc lên hơi nước. Tôi mở mắt ra và nhìn lên giường thì thấy cái món quà giúp tôi đuổi tà mà ông bán dạo đội mũ leo núi đã cho đang nằm ra đó. Con búp bê kokeshi bé nhỏ, mỏng manh và bẩn thỉu kia nào có khác chi cái kiếp con người.  

 

Dịch ngày 24/02/2023 

 

Bên lề tác phẩm: 

Trong truyện này, Endo Shusaku như muốn trình bày về sự phân biệt giữa  “can đảm và hèn nhát” cũng như “trung thành và phản bội”, một chủ đề lớn của thời hiện đại. Nó không chỉ liên quan đến lòng tin tôn giáo nhưng cả trong mọi khía cạnh của cuộc sống con người. Tôi chợt nhớ triết gia Maruyama Masao (1914-1996) cũng đã viết cuốn sách nổi tiếng nhan đề “Trung thành và phản nghịch” (Chuusei to hangyaku, 1992) và lần này, đề cập đến chính trị Nhật Bản buổi giao thời.

Đừng nói chi đến Judas Icariot mà sự phản bội đã được nhắc đến nhiều lần (xin xem truyện ngắn “Judas đi tố cáo” của nhà văn Dazai Osamu, bản dịch Lê Ngọc Thảo) mà cả ông Pierre (Peter), một thánh tông đồ mà Chúa Jesus hết sức tin cậy, cũng đã chối Ngài ba lần trước khi gà gáy. Thế thì làm sao trách được một thường dân nhút nhát, yêu hòa bình như Tôgorô trước bạo lực và sự xảo quyệt của bọn sai nha.

Không phải là tín hữu Ki-Tô, tôi chưa hân hạnh học giáo lý bao giờ nên không hiểu cho lắm lối ví von của nhà văn ở cuối truyện, nhưng nhớ mình đã đọc đâu đó trong Kinh Thánh sự so sánh tình nghĩa vợ chồng với tình yêu của Chúa đối với Hội thánh, cho nên cũng có thể đồng cảm với ông ở một chừng mực nào đó. Thế nhưng đem ảnh khiêu dâm so sánh với fumie, ông bán dạo đạo đức lơ mơ với linh mục Inoue, thì phải nói Endo có hơi phạm thượng, ít nhất là quá táo bạo.

Thôi thì, Endo chỉ là một nhà văn chứ không phải nhà đạo đức, xin cho ông tấm kim bài miễn tử. Nếu có cái gì đáng để trách móc, tôi chỉ trách ông là một ngày trước lên bàn mổ để mổ phổi, Endo Shusaku vẫn hút thuốc lá và còn đem bao thuốc trong túi ra mời khách.

 

Tư liệu tham khảo: 

1-Endo Shusaku, Sono zenjitsu trong Toàn tập 15 quyển Endo Shusaku, Nxb Shinchô, Tôkyô, 1999, (quyển7, trang 79 đến 90). Nguyên tác Nhật ngữ.

2-Endo Shusaku, Sono zenjitsu (The Day Before), do Van C.Gessel dịch sang tiếng Anh, trong Tuyển tập Stained Glass Elegies, Stories by Endo, A Directions Book xuất bản, USA, trang 70-80. Bản ngoại văn tham chiếu.

---