I) HẾT TÀU ĐẾN XE

(Fune to kuruma)

Ảnh minh họa

Một tuần sau khi khởi hành từ New York, tôi đến Pháp lần đầu khi đặt chân lên hải cảng Le Havre, vào lúc 10 giờ rưỡi tối.

Sau bữa ăn chiều trên tàu khoảng 8 rưỡi tối, tôi và tất cả hành khách đã lên boong để ngắm những dải ánh sáng giống như đám tinh vân ở phía chân trời xa, giữa khi màn đêm xuống dần. Tôi thầm nhủ: “Cảng Le Havre kia rồi!”

Biển phẳng lặng và bầu trời trong lúc tàu tiến gần đến bến, nhưng cái lạnh ở đây vẫn không thua gì lúc chúng tôi còn ở ngoài khơi Đại Tây Dương đầy mưa và sương mù. Trên người, tôi vẫn khoác cái áo dạ không dày mấy mà tôi đã mang theo suốt cuộc lữ hành đường biển.

Trên mặt biển bao la không bờ bến, tôi thấy có nhiều thuyền đánh cá lớn với ba cánh buồm lênh đênh trong ánh hoàng hôn đang lịm dần và vô số cánh hải âu chao lượn trông chẳng khác gì những chiếc lá vừa mới lìa cành.

Ngoài khơi xa lại có vài vệt khói đen của một chiếc tàu thủy chạy bằng hơi nước kéo ra đằng sau như những cái đuôi dài....Không hiểu sao tôi lại có cảm tưởng là khi đến gần bờ, cùng lúc, nước biển cũng trở nên dễ thương và gần gũi với con người hơn.

Đến khi màn đêm dần bao trùm lên cảnh vật, ánh đèn ở phía xa, từng cái một, lại nhân lên thêm và cuối cùng tôi đã có thể nhận ra ánh sáng của ngọn hải đăng cũng như đèn đóm trong thành phố. Cảng Le Havre có vẻ nằm sát núi nên bên cạnh những ngọn đèn nhấp nháy khắp nơi, đột nhiên từ trên cao, chắc là đỉnh núi, có một luồng ánh sáng đèn pha cực mạnh quét xuống thăm dò.

Dĩ nhiên là phong cảnh trước mắt đã làm tôi nhớ lại những gì Guy de Maupassant miêu tả về hải cảng này trong các tác phẩm của ông như “Đam mê” (La Passion), Chú Jules của tôi” (Mon oncle Jules), “Pierre và Jean” (Pierre et Jean). Tôi nhìn thật kỹ chung quanh để so sánh cảnh vật hiện tại với những gì nhà văn đã dùng làm mẫu để viết ra tác phẩm.

Có lẽ vì trời tối nên tôi không nhận ra cảnh nào mình muốn tìm trong khi con tàu đang xáp lại  vào bờ. Một phần lớn của dải đất ven biển này đã được che chắn bởi một bờ thành xây dựng kiên cố, trên đó có những cột đèn xinh xắn đặt bên nhau bằng những khoảng cách đều đặn. Chắc hẳn nơi đó là một đại lộ. Nhìn từ xa, mấy căn nhà nằm dọc theo bờ nước được soi sáng bởi dãy cột đèn ấy gợi cho tôi hình ảnh một tấm phông sân khấu. ....Nhà của người Pháp thường nhỏ bé, xinh xắn và tự nhiên, trông rất ưa nhìn. Một phần khác cũng vì cho đến bây giờ, trong một thời gian dài, mắt tôi chỉ nhìn toàn những khối vuông, cao không có mái của các bin-đinh New York.

Chiếc tàu của chúng tôi giảm bớt tốc độ và hụ lên liên tiếp hai ba hồi còi. Âm hưởng kéo dài từ khu phố về phía ngọn núi.Tôi đã nghe được tiếng nói của người đang đứng trên bến. Cả âm nhạc của một buổi khiêu vũ đang vượt qua ngọn sóng để tìm đến chúng tôi....Rốt cuộc, tôi đã phân biệt được tất cả. Trên đại lộ chạy dọc theo bờ biển, tôi thấy có nhiều người, cả đàn ông lẫn đàn bà,  đang đi dạo để hưởng chút hơi mát giữa đêm hè. Ở lối vào một cửa tiệm giống như quán ăn, đèn đuốc sáng choang, và trong một ngôi nhà khá rộng nhô ra bờ biển, có nhiều người đang khiêu vũ dưới những ngọn đèn lấp lánh. Một ông đứng cạnh tôi nói với vẻ thích thú:

“Hay quá ta! Ở đây còn có cả sòng bài.”

Đằng trước bến tàu, tôi thấy có rất nhiều chiếc tàu nhỏ chạy bằng hơi nước đang cắm neo. Xa hơn một chút, một chiếc tàu hơi nước khác đang trôi. Đang tưởng là chiếc tàu của mình sẽ dừng cạnh đó, nhưng không, nó lại nhẹ nhàng tiến thêm một đoạn dọc theo bờ tường nơi có một lũ con trai con gái đang nô đùa. Bọn chúng chạy hết tốc lực về phía chiếc tàu của chúng tôi và trả lời thật to cho những người đứng trên boong đang vẫy mùi soa và gọi chúng. Rốt cuộc thì, tuy tưởng là chậm, nhưng thật ra con tàu lướt rất nhanh và khác với điều tôi tiên liệu, đây là một nơi có vẻ nằm ở cuối khu phố. Nhà cửa bắt đầu thưa thớt và trên bờ bây giờ chỉ còn có những kho hàng xây bằng đá mọc nối tiếp bên nhau. Hai ba chiếc tàu lớn chạy bằng hơi nước giống như tàu chúng tôi đang đậu bên kè.

Cuối cùng, tàu chúng tôi đã vào ụ tàu của hãng “Xuyên Đại Tây Dương” (Transatlantique) và lần đầu tiên trong cuộc hành trình hải dương này, nó mới có dịp dừng lại. Ngay sau đó, một anh thủy thủ đã nhanh nhẹn hạ chiếc cầu thang và nói gì đấy bằng một cái giọng thật to. Sau khi xuống thang xong, chúng tôi đến trước nhà ga của bến tàu mà từ trên boong, chúng tôi đã nhìn thấy ở đó có một tấm áp-phích thật lớn đề mấy chữ:

CHUYẾN XE HỎA ĐẶC BIỆT ĐI PARIS

KHỞI HÀNH 7 GIỜ 55 SÁNG 

Trên boong, nhiều người bực mình đã than phiền nhưng họ không thể làm cách khác. Tất cả bắt buộc phải ngủ đêm nay trên tàu hay đi xuống mướn khách sạn.

Sáng hôm sau, từ lúc hừng đông, khi vừa thức dậy, chúng tôi đã nghe tiếng những người bán hàng đi bằng thuyền, chèo đến vây quanh tàu và rao bán: “Vang đây!”, “Bia đây!”

Sửa soạn hành lý để xuống tàu xong, tôi uống cà phê và lên trên boong. Trời mát mát, có thể nói là hơi lạnh, chẳng khác đêm hôm qua. Tôi không ngờ bên Pháp này lạnh đến thế. Bầu trời giăng mây và mặt đất ẩm ướt, hình như tối hôm qua vừa có một cơn mưa nhẹ. Hôm nay, tôi muốn được xem lại mấy ngôi nhà tối qua và vàm sông nổi tiếng nơi con sông Seine đổ ra biển ngay dưới ánh sáng ban ngày để coi chúng như thế nào. Thế nhưng mấy dãy nhà kho và vạt đất mắc đầy đường rầy xe lửa đã chắn ngang tầm mắt nhìn từ boong tàu của tôi. Cái mà tôi có thể nhìn được ở đằng xa là mấy quả đồi cao và xanh um, trên đó lác đác có vài nóc nhà.

Nhà ga ở ngay cầu tàu nên lên xe hỏa không khó khăn gì. Khi tôi mang chiếc va-li vào phòng đợi thì cái đập ngay vào mắt tôi là màu xanh bình dị và thanh nhã của bức tường, bởi vì nó khác với sở thích chuộng hai màu vàng kim và đỏ của người Mỹ. Cùng lúc, tôi không thể không dừng chân lại trước một tấm áp-phích in bằng màu phơn phớt, trình bày phong cảnh nước Thụy Sĩ và miền Nam Âu. Thực vậy, cảnh trí này đã làm cho tôi xúc động mạnh và khiến tôi thầm nhủ: “À, thì ra cuối cùng mình cũng đã đặt chân lên lục địa Âu châu!”

Le Havre với Paris đã được dùng làm bối cảnh cho nhiều xen trong cuốn “Con Thú Người” (La Bête Humaine) nổi tiếng của Emile Zola. Trong đó xuất hiện một tên sát nhân loạn trí. Trong số  những khung cảnh cạnh con đường sắt này, Zola đã chọn mấy địa điểm kinh hoàng và những vạt đất hoang vu, khô cằn sỏi đá, nơi không một bóng người lai vãng để tượng trưng cho ý định giết người của nhân vật chính. Tôi bèn nhìn ra ngoài toa xe thật kỹ, hơn cả đêm qua lúc chiếc tàu thủy đưa tôi vào bến. Tuy nhiên, tôi lại thất vọng thêm lần nữa, hoặc giả điều này đã xảy ra không đúng như tôi mong đợi.

Con tàu cứ chạy, dừng một lúc ở Rouen rồi tiếp tục để vào Paris. Mất tất cả bốn tiếng đồng hồ. Suốt khoảng thời gian đó, tôi chưa thấy một phong cảnh nào chán ngán đến vậy. Thực tế là chúng tôi đã phải chui qua năm sáu cái hầm khá dài và phong cảnh đồng quê ở Nomandie, tuy có trải ra như một bức tranh, nhưng đối với cặp mặt đã quen với những giải đất rộng bạt ngàn và thưa thớt dưới khung trời Bắc Mỹ thì nơi đây quá đẹp đẽ và ngăn nắp để tôi có thể gọi nó là một phong cảnh thiên nhiên.

Chẳng hạn, màu vàng của lúa mì trải ra đến ngút mắt và ôm lấy một con đường mòn nhỏ và những cánh hoa “Ngu mỹ nhân” (coquelicot)[2] đỏ sẫm như những giọt máu đọng lại sau khi mùa gặt đã đi qua, rồi đến những ngọn núi nhỏ hay đồi được cày xới lên tận đỉnh và được phân chia với màu sắc rõ ràng...một cánh đồng rau, một con đường rợp bóng cây bạch dương nơi có chiếc xe hai ngựa kéo và chất đầy rơm hay một bụi cây mùa hè mọc bên bờ nước và trong đó, một con bò đang dầm mình vv...là những nơi chốn và màu sắc gợi ra bởi những bức tranh mà tôi đã được xem từ mấy năm nay. Tôi nghĩ rằng phong cảnh thiên nhiên như thế mới là nguồn cảm hứng cho  nghệ thuật, nhưng chúng lại quá đẹp và quá cổ điển khiến tôi phải gạt ra ngoài trí tưởng tượng của mình.

Khi đoàn tàu đến gần Paris thì bầu trời xanh đã bắt đầu hiện ra thay vào chỗ những chòm mây nặng nước mưa và xám xịt của miền Tây nước Pháp, một màu xanh trong sáng mà tôi không bao giờ được thấy ở Mỹ, ngay vào những hôm trời đẹp nhất. Dĩ nhiên, dưới một bầu trời như vậy thì phong cảnh đồng quê ở đây cũng sáng sủa hơn nhờ được ánh sáng tô điểm. Mỗi lần thấy những căn nhà giống y nhau với mái ngói đỏ và khung tường xám nằm dưới bóng cây xanh, tôi lại buột miệng:”Ôi chao, dân cư sống ở vùng này quả là hạnh phúc!”

Đột nhiên, ở cuối chân trời xa nơi có những đám mây trắng mùa hè đang êm trôi, tôi nhận ra ngọn tháp Eiffel. Bên dưới cửa sổ toa tàu, một dòng nước xanh chảy lặng lờ. Hai bên bờ, những bụi cây mùa hè đang nghiêng mình xuống mặt nước như đã hết chịu nổi gánh nặng của khóm lá dày. Nhiều người đang câu. Có tiếng chim gù. Vài hòn đảo, có lẽ là đảo nổi, thay nhau làm đổi hướng dòng nước trôi. Theo tấm bản đồ đang treo trong toa tàu, tôi đoán đó là con sông Seine.

Rốt cuộc, xe lửa đã sắp đến nhà ga Saint Lazare ở Paris. Đây là vùng ngoại ô, nơi có những ngôi biệt thự nằm bên nhau. Không biết phải mô tả làm sao! Tất cả có lẽ đều là nhà của đám người có của. Bao lơn, của sổ cũng như vườn tược đều ngăn nắp và chia thành từng khu vực, muốn gọi chúng là gì thì phải biết một ít danh từ kỹ thuật. Nhưng tôi vốn là kẻ không rành rẽ mấy chuyện đó, tôi chỉ nhớ đến những nhân vật sân khấu hay tiểu thuyết mà tôi đã được đọc cho đến phút ấy khi nhìn những người đàn bà đang đứng cạnh cửa sổ hay trong vườn, họ quay lưng lại nhìn khi nghe tiếng xe lửa đến gần.

Chúng tôi tới ga Saint Lazare. Một ông người Pháp trên tàu thủy đã dặn dò tôi: “Vùng quanh ga là nơi xô bồ nhất Paris và tôi đã sợ hết vía khi nhận ra là ở đấy, bọn cướp giật đông kinh khủng. Đừng bao giờ để đồng hồ hay ví, nói chung là vật có giá trị, trong túi nha!”. Do đó khi xuống xe lửa, tôi đã chuẩn bị trước cả. Đúng là ở trên kè, người đông dễ sợ nhưng không giống như nhà ga Trung Ương (Central Station) của New York. Người ta đi đứng chậm rãi. Tôi không gặp một tia nhìn nào xoi mói như cảnh vẫn thường thấy bên Mỹ. Không có một kẻ khốn nạn nào xô đẩy anh du khách quê mùa từ sau lưng với bàn tay thô bạo. Trong số hành khách đi từ kè ga ra ngoài phố, có lẽ tôi là người bước nhanh nhẹn và hăng hái nhất dù chỉ mới tới cái thành phố rộng lớn này lần đầu tiên, không người hướng dẫn và chẳng có ai đưa đón.

Ngoài cửa ga đã thấy vài ba nhân viên khách sạn đang đi tìm đám khách đã giữ chỗ nơi họ, lại chìa danh thiếp cho tôi và gọi: “Ông ơi!”, “Ông à!” nhưng tôi không trả lời mà bước qua bãi đất trước ga đi về phía một con lộ nơi xe độc mã, song mã, xe điện đường đậu chen chúc. Tôi nghĩ nếu đi về hướng này, thế nào mình cũng tìm được một khách sạn giá không cao lắm.

Đúng như dự đoán, ở một góc đường, tôi đã thấy tấm biển đề “Phố Rome” (Rue de Rome) là tên của con đường và một cánh cửa để đi vào một khách sạn có vẻ nhỏ. Từ đây, chỉ cần quay đầu lại là tôi đã thấy nguyên cả mặt tiền của nhà ga, rộng và xám, nơi tôi vừa mới bước ra. Lời ghi chú “Giá phải chăng” (Prix modéré) cho biết họ nhắm vào đám du khách bình dân.

Khi tôi bước vào thì bà chủ khách sạn đi ra từ gian phòng bên cạnh và chào “Bonjour Monsieur !”. Bà cao to và béo giống như một cái thùng phuy, mái tóc tuy nhuộm đã trắng đi hết phân nửa. Tuy đôi má mỡ màng nhưng thân thể khỏe mạnh như quả táo chín, một sợi râu cằm dài đâm ra từ cái nốt ruồi lớn bên cằm. Đó là hình ảnh một bà chủ quán ở Paris như người ta vẫn thấy đăng trong các tập san hay nhật báo, những người đơn thân điều khiển một khách sạn: “Ông từ đâu đến thế? Ông khỏe chứ?” rồi bà khen ngợi tôi dăm câu để lấy lòng. Tôi giao mớ hành lý cho một ông người làm thọt chân rồi cùng leo với ông ta lên tầng hai bằng cái cầu thang rộng hình xoắn ốc và sau đó được đưa vào một căn phòng.

Nói cho cùng, tôi không thể ở lại Paris quá hai hôm. Lần này, tôi phải đi ngay Lyon, thành phố ở gần phía Nam nước Pháp bởi vì mới đây, tôi đã nhận việc ở một xí nghiệp dưới đó để có tiền sinh sống. Tuy tôi vẫn có thể trở lại viếng thăm Paris nhưng tôi muốn khám phá nó ngay và càng nhiều càng tốt. Sau khi tôi ngỏ lời với bà chủ khách sạn về chuyến lữ hành cập rập của mình, bà đã khuyên nên làm một vòng thành phố và gọi dùm một chiếc xe ngựa để đưa đi.

Ôi! Paris! Tôi không biết nói sao về cảm tưởng tôi có về nó! Không chỉ với cái Quảng trường Concorde nổi tiếng và Đại lộ Champs Elysées, Khải Hoàn Môn (L’Arc de Triomphe) cũng như khu rừng Boulogne (Bois de Boulogne). Nó còn là con đường Rivoli nhộn nhịp, Đại lộ Italiens (Boulevard des Italiens) người qua kẻ lại, cũng như những cái kè bên bờ sông Seine, ngay cả những con phố mà tôi chưa từng nghe đến tên. Nói chung là những gì tôi nhìn thấy và những nơi tôi thăm viếng đều cho tôi cảm giác thực sự về sinh khí của thành phố lớn này, đúng y với những gì đã được mô tả với từng chi tiết trong những tiểu thuyết của trường phái tả chân (Réalisme) và các vần thơ của nhóm Thi Sơn (Parnasse)[3].

Nước Pháp không thể nào tồn tại nếu nó thiếu vắng nghệ thuật. Trong xe, tôi lẩn thẩn nghĩ về quê hương tôi với nền nghệ thuật của nó. Không hiểu những nhà văn tả chân Nhật Bản của thời đại Minh Trị đã nghiên cứu được đến đâu về thành phố Tôkyô? Trường phái của chúng tôi đã đủ chín muồi để tiến về phía chủ nghĩa tự nhiên và chủ nghĩa tượng trưng hay chưa?

Trong hai ngày trời, tôi đã dạo một vòng chung quanh thành phố. Thế rồi, buổi tối sau cùng thì sau khi dùng bữa trong một quán cà phê góc phố, tôi trở về khách sạn thanh toán tiền để đi Lyon. Sau khi mọi việc đã xong xuôi, bà chủ to béo bèn mời tôi ngồi lại trên một cái trường kỷ (sofa) đằng sau quầy két, đợi một chiếc xe đã được gọi đến đưa tôi ra ga. Tôi vào ngồi sau quầy với bà và được chỉ dẫn kỹ càng về đoạn đường: chuyến tàu, nhà ga, chỗ mua vé...Bà còn dặn dò tôi phải đề phòng tiền giả hiện đang lưu hành nhiều chỗ trên đất Pháp. Cuối cùng, chiếc xe ngựa đã tới và ngay trước khi tôi lên đường, bà còn trao tận tay tôi một bông hồng bạch lấy từ cái bình hoa đặt trên lò sưởi, nói là để cho tôi đỡ buồn trong chuyến đi. Có thể đấy chỉ là một hành động tự phát của bà trong lúc ấy nhưng tôi thấy hết sức dễ thương.

Đó là loại hoa hồng màu trắng của Pháp, nó to chẳng khác nào một đóa mẫu đơn và đã làm tôi cảm động một cách dễ dàng. Thực thế, bà chủ quán là người duy nhất tôi vừa được quen biết trong thành phố Paris, kinh đô lớn của một nước Pháp còn rộng bao la hơn nó nữa. Thế nhưng hôm nay, khi rời khỏi kinh đô này, tất cả sẽ chấm hết, cả hai chúng tôi sẽ không còn nhớ gì về nhau. Đối với tôi thì bà sẽ chết theo lúc tim tôi ngừng đập và tôi cũng có thể chết bất đắc kỳ tử trên xứ người vì một cơn bạo bệnh nào đó. Nhưng dù tôi có chết, sẽ chẳng có ma nào biết đến sự hiện hữu của tôi. Cái chết của tôi cũng như đóa hoa hồng bạch bà chủ ấy tặng cho tôi, cả hai đều chẳng liên quan gì đến hướng đi của lịch sử vì thế giới sẽ cứ như thế mà tiến không ngơi nghỉ về phía vô tận.

Đến ga Lyon, tôi lấy chuyến tàu tốc hành về hướng Marseille. Chọn một chỗ ngồi cạnh cửa sổ, tôi nhìn những khu phố Paris dần dần lướt qua, thế rồi theo nhịp bánh xe lăn, sau đó là những cánh đồng lúa mì tắm trong ánh hoàng hôn và trải dài đến ngút mắt. Mấy bụi cây xanh nằm rải rác đó đây đã đổi thành một màu xanh thẫm và đồng lúa vàng bao quanh chúng hiện ra trong cái ánh tim tím mơ hồ cuối ngày. Hiện ra rõ nét hơn họa chăng là những bóng đàn ông đàn bà đang vội vã trở lại nhà cũng như bóng mấy con bò ở tít phía chân trời khi ánh nắng chiều lịm dần...Một buổi hoàng hôn thanh vắng của vùng đồng quê nước Pháp khiến tôi nhớ đến những câu thơ của Jules Breton[4], người đã vẽ nên bức tranh đó: 

Voici l’ombre qui tombe, et l’ardente fournaise
S’éteint tout doucement dans les flots de la nuit,
Au rideau sourd du bois attachant une braise
Comme un suprême adieu. Tout se voile et s’apaise,
Tout devient idéal, forme, couleur et bruit. 

(Này, bóng tối đang buông. Cái lò nóng bỏng...
Sẽ nguội dần trong từng đợt sóng trời đêm.
Ánh sáng tàn dư trên bức màn im lặng của khu rừng
Giống như lời giã biệt cuối cùng trước khi tấm màn trùm lên
Hình thức, màu sắc, âm thanh đều sẽ không còn có thực). 

Et la lumière avare aux details se refuse,
Le dessin s’ennoblit, et, dans le brun puissant.
Majestueusement le grand accent s’accuse;
La teinte est plus suave en sa gamme diffuse,
Et la sourdine rend le son plus ravissant.
Miracle d’un instant, heure immatérielle. 

Khi ánh sáng keo kiệt không cho ta nhìn chi tiết,
Bức họa sẽ dấu mình trong sắc nâu đen.
Nếu nét huy hoàng trở nên mạnh mẽ
Thì màu sắc tinh vi sẽ giảm mất sự ngọt ngào.
Dù sự chói tai khiến cho âm thanh tươi sáng hơn
Chỉ là phép mầu thoáng qua như không hề có) 

Où l’air est un parfum et le vent un soupir!
Au crépuscule ému la laideur même est belle,
Car le mystère est l’art: l’éclat ni l’etincelle
Ne valent un rayon tout prêt à s’assoupir.[5] 

(Lúc đó, không khí tựa như làn hương và gió là tiếng thở dài.
Xúc động trước cảnh chiều tà, cái xấu xí cũng trở nên đẹp đẽ..
Bởi vì nghệ thuật chính là sự huyền bí.
Ngọn lửa sáng chói hay vầng ánh sáng rực rỡ,
Đều không có giá trị bằng một tia nắng sắp tàn) 

Vâng, đây là một buổi hoàng hôn tối tăm mơ hồ, lúc không còn phân biệt được vật này với vật  khác. Trong khi ấy đường viền chung quanh chúng lại lộ rõ ra trong cái nửa sáng nửa tối bình lặng ấy. Vào một buổi hoàng hôn như vậy, giữa đất và trời, tất cả màu sắc, bóng hình và tiếng động sẽ hòa lẫn vào nhau. Đó là một khoảnh khắc kỳ diệu, bí ẩn và đẹp lạ thường giúp người ta tiếp nhận tức khắc...cả những cái xấu xí và chúng cũng được xem như một phần của cái đẹp.

Sao Hôm trông khác nào một viên hồng ngọc đã mọc trên nền trời và bắt đầu chiếu lấp lánh. Ánh đèn từ những ngôi nhà bên bờ đường chiếu xuống dòng nước của một con sông đang chảy qua cánh đồng rồi hắt lên trở lại. Mắt tôi nhìn đăm đăm cái màu xanh mỗi khắc mỗi tối dần khi màn đêm buông rủ trên những cánh đồng lúa mì rộng bạt ngàn. Từ khi ra khỏi thành phố Paris, tôi không còn thấy nơi nào có thể gọi là một thành phố nữa. Chuyến tàu tốc hành lao nhanh như gió, không dừng lại ở nhà ga nhỏ các làng, trong khi đó, những cánh đồng lúa mì bằng phẳng, bụi cây rậm rạp và giòng suối chảy nhè nhẹ vẫn nối nhau lướt qua, tưởng chừng không bao giờ chấm dứt. Nhưng dù sao, phong cảnh như thế này không hề giống cảnh các dải bình nguyên của miền Trung đại lục Bắc Mỹ vốn đơn điệu và rộng vô biên. Những cánh đồng cỏ dành cho súc vật ở Kansas , đồng ngô ở Missouri và Illinois đem đến cho lữ khách một bầu không khí thê lương quạnh vắng,  gợi cho họ một nỗi buồn mạnh mẽ và lớn lao, nói cách khác là đầy nam tính, dù tôi thấy nó cũng bình yên như cánh đồng ở Pháp. Tuy giống nhau nhưng ngược lại, cảnh tôi đang nhìn bây giờ có một cái gì rất nữ tính. Những khu rừng đêm đang hiện ra trước mắt tôi tuy bình yên nhưng có một cái gì ấm cúng và không buồn bã, cánh đồng và dòng nước lặng lẽ như đang nói lên những lời an ủi dịu dàng. Thiên nhiên ở Mỹ tượng trưng cho tình yêu của một người cha, vô cùng nghiêm khắc, trong khi đó tình yêu của thiên nhiên nước Pháp đúng là tình ái của một người con gái đang yêu chứ không chỉ là cái từ tâm của một bà mẹ.

Phong cảnh gợi cảm này càng lúc càng đẹp khi nó hiện ra dưới ánh sáng của một vầng trăng hãy còn khuyết nửa chừng và vừa mới mọc. Ôi chao! Tôi chưa bao giờ được nhìn thấy một cảnh tượng đẹp đến vậy trong vòng bốn năm trời từ khi rời cố quốc để cất bước ra đi. Tôi mở cửa sổ và hít lấy đến say sưa mùi thơm của cỏ khô trên suốt cánh đồng. Tôi lim dim, gật gà gật gù với cơn buồn ngủ đến từ cái mệt mỏi của chuyến lữ hành dài xuyên Đại Tây Dương. Mỗi lần chợt thức dậy, tôi lại nhìn ra bên ngoài của sổ để thấy ánh trăng giờ đây đã sáng rõ ra và bầu trời đêm càng ngày càng đen kịt. Rốt cuộc, tôi không còn phân biệt cõi mộng với cảnh thực nữa.

Lúc ấy, có lẽ đã quá nửa đêm. Xe lửa dừng lại ở một nhà ga và nhân viên đứng trên ga rao cho chúng tôi biết tên ga vừa mới đến: “Dijon! Dijon!”. Dưới khung cửa sổ, tôi nghe tiếng ba bốn người đàn bà lên tiếng hỏi ông ta thật rõ xem họ phải lấy chuyến xe nào ở đây để đi về phía một cái hồ bên Thụy Sĩ. Tôi không hiểu vì cớ nào mà tôi thấy giọng nói các bà có vẻ bí ẩn đối với cái lỗ tai của một người mới vừa tỉnh ngủ. Ồ! Phải chăng họ là những cô gái trẻ đang muốn đi từ Pháp qua một cái hồ bên Thụy Sĩ dưới ánh trăng vào một cái giờ khuya khoắt. Và quần áo của họ mặc lại tuyền trắng, một cái màu sao mà thần bí đến thế!. Rồi họ bước đi khỏi nơi đó. Đoàn tàu chỉ dừng lại ga này 5 phút và tiếp tục lăn bánh rất nhanh.

Rốt cuộc, tôi cảm thấy quá mệt để có thể ngồi trên chiếc ghế dài bọc nhung trong toa. Hai mi mắt nặng trĩu nhắm lại lúc nào không biết. Dù vậy, tôi vẫn không muốn bỏ qua phong cảnh đêm trăng sáng đáng nhớ này, có gật lên gật xuống đi nữa, tôi vẫn nhìn ra ngoài của sổ để thấy bên ngoài giờ đã bắt đầu thay đổi một cách rõ ràng. Một cánh đồng bằng phẳng đang trải ra ngút ngàn, trên đó bụi rậm bắt đầu thưa thớt và chẳng còn thấy nhà cửa nữa, họa chăng là một lối đi dưới hàng cây bạch dương, phong cảnh tiêu biểu của xứ Pháp, kéo dài dọc theo đường rầy xe lửa. Hàng trăm, hàng nhìn cây bạch dương cùng một chiều cao, dàn hàng bên nhau, nhiều không sao đếm hết...Có một lúc, bất chợt từ bốn phía, sương mù sa xuống như giăng một tấm màn trắng và từ những khe hở của nó, hiện ra một vùng giống như hòn đảo nổi cũng màu trắng nốt, trông chẳng khác nào một truông cát. Cả một vùng đất ấy có vẻ phẳng phiu và thấp một cách lạ lùng. Tôi đồ chừng đoàn tàu đã đến bên bờ một con sông lớn. Bây giờ, nói gì thì nói, tôi đã nhận ra là nước sông đang chảy nhưng đôi mắt mệt mỏi của tôi vẫn còn bàng hoàng trong một cõi mộng có màu xanh của ánh trăng thanh và bao bọc bởi những lớp sương mù trắng đục đang trôi trên mặt đất. Tôi muốn nhìn tấm bản đồ đang treo trên tường toa tàu nhưng không sao nhón khỏi ghế ngồi để đứng dậy. Tôi muốn nhìn cho được tấm bản đồ đó nhưng đã gục đầu xuống ngủ không biết tự hồi nào.

Bất chợt tôi bị đánh thức vì tiếng động lúc đoàn tàu đang băng qua cây cầu của đường xe lửa và nhìn thấy vách tường trắng của những ngôi nhà viền theo hai bờ sông nằm trên một con đê cao bằng đá và trời lúc đó rất sáng. Có phải ánh sáng từ mặt sông hắt lên hay là ánh trăng?

Cuối cùng chúng tôi đã đến được Lyon. Tôi vội vàng nhặt cái mũ rơi dưới đất và đội lên đầu, sửa quần áo cho ngay ngắn rồi bước xuống xe. Lúc ấy đồng hồ của nhà ga đang chỉ ba giờ rưỡi sáng.

Trên bầu trời mùa hè, tôi không còn thấy trăng và cũng chẳng thấy sao. Ánh sáng hừng đông đã làm trắng cả chân trời.

Tôi gọi xe để vào trong cái thành phố hãy còn đang say ngủ rồi kiếm phòng ở một khách sạn nằm bên bờ sông. Tôi vào phòng và mở cánh cửa sổ nhìn ra bao lơn để, trước khi đi ngủ, xem cho được bầu trời một buổi sáng sớm ở Âu châu vào mùa hè. Tôi nghe có tiếng chim kêu ríu rít ở ngoài xa hay chỉ gần bên cạnh. Thật không thể tưởng tượng được là đôi tai của người đến từ New York lại có thể nghe được tiếng chim như thế ở giữa thành phố.

Sau khi thức dậy, tôi chợt nhớ đến đóa hoa hồng bạch mà bà chủ khách sạn ở Paris đã tặng cho. Tôi quên bẵng là mình đã bỏ quên nó bên cánh cửa sổ toa tàu vì hấp tấp rời xe. Đóa hoa ấy lúc đó vẫn còn thơm ngát giờ đây đã đi đến Marseille rồi cũng không chừng! Hay là, có khi ở giữa đường, nó đã bị bàn chân của hành khách, khi đi lên đi xuống, vô tình dẫm nát.

Dịch ngày 25 tháng 6 năm 2021

* Nguyễn Nam Trân :

Một trong những bút hiệu của anh Đào Hữu Dũng, sinh năm 1945 gần Đà Lạt. Nguyên quán Hương Sơn, Hà Tĩnh. Theo học Chu Văn An (1960~1963) và Đại Học Sư Phạm Sài Gòn trước khi đến Nhật năm 1965. Tốt nghiệp Đại Học Đông Kinh (University of Tokyo) và Đại Học Paris (Pantheon-Sorbonne). Tiến sĩ khoa học truyền thông. Giáo sư đại học. Hiện sống ở Tokyo và Paris. E-mail: dhdungjp@yahoo.com

.........................

® "Khi phát hành lại bài viết của trang này cần phải có sự đồng ý của tác giả (dhdungjp@yahoo.com)
và ghi rõ nguồn lấy từ www.erct.com