Câu Chuyện Thầy Lang: Để Dùng Vi Tính An Toàn

Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức

Kể từ khi được phát minh và sản xuất từng loạt, máy vi tính đã trở thành một dụng cụ điện tử gắn liền với nhu cầu đời sống con người. Tại các cơ quan chính quyền cũng như cơ sở tư nhân, gia đình học đường, đâu đâu cũng thấy sự hiện diện của máy. Người sử dụng ngày một gia tăng trong mọi sinh hoạt, dịch vụ, từ chuyển tin tức tới tìm tài liệu, tàng trữ hồ sơ, soạn thảo chương trình, thu phát âm thanh, hình ảnh. Rồi lại còn giải trí, đọc văn thơ, nghe nhạc, coi tiểu thuyết phim ảnh đủ loại trên vi tính.Từ đầu trái đất tới cuối trái đất, vào vi tính là có thể đàm thoại với nhau hoặc viết cho nhau những tâm tư, đọc được tức thì. Trong tương lai gần, ta sẽ nhìn thấy dung nhan của nhau qua màn hình vi tính. Chả bù với ngày xửa ngày xưa, truyền lệnh xuất chinh từ Phú Xuân tới Thăng Long, người ngựa chạy mất mấy ngày, mệt nhoài.

Với sự gia tăng sử dụng thì cũng đã có nhiều thắc mắc về rủi ro sức khỏe do màn hình gây ra. Người thì than phiền nhức đầu đau vai vì gò lưng lâu giờ trên vi tính, có người lại nói mắt mờ, thị giác giảm vì nhìn chăm chú vào màn hình. Cũng có nghiên cứu nói màn hình với tia phóng xạ gây ra khó khăn sinh đẻ cho nữ giới hoặc nan bệnh ung thư. Các cơ quan chính quyền cũng như tư nhân vội vã thực hiện nhiều nghiên cứu về tương quan có thể có giữa người sử dụng vi tính với máy, môi trường làm việc, sự tiếp cận với phóng xạ hoặc hóa chất từ máy phát ra. Các vấn đề liên can tới ung thư và hậu quả sinh đẻ được lưu tâm nhiếu nhất. Ðể bảo đảm sức khỏe tốt lành cho người sử dụng.

Cũng như các dụng cụ điện tử thường dùng khác như TV, điện thoại di động, lò nấu vi ba, radio, máy chụp X quang.. màn hình máy vi tinh phát ra một số điện từ trường rất nhỏ. Theo nhiều khoa học gia, số lượng này chỉ nhiều hơn một chút phóng xạ hiện hữu trong không gian ta sinh sống. Thực vậy, ánh nắng mặt trời, tia vũ trụ, bụi không gian, vật liệu từ lòng trái đất.. đều phát ra điện từ trường. Bên Mỹ, số lượng phóng xạ phát ra từ dụng cụ điện tử đều được cơ quan Thực Dược Phẩm kiểm tra và giới sản xuất máy phải bảo đảm là điện từ trường phát ra đều đúng với tiêu chuẩn cho phép. Đồng thời họ cũng phải ghi rõ số lượng trong nhãn hiệu dán trên màn hình. Điện từ trường là con đẻ của kỹ thuật chế tạo chứ không do chủ ý của nhà sản xuất. Màn hình ( Monitor) là nơi mà các tín hiệu phát ra từ vài ống điện tử trong màn được rọi ra ngang dọc một cách phối hợp để tạo ra hình ảnh, với sự kiểm soát của đầu máy (Processor). Cũng nên nhớ là điện từ trường phát ra ở bên cạnh và phía sau màn hình nhiều hơn phía trước.

Vào đầu thập niên 1980, một quan sát cho thấy có gia tăng khuyết tật, sẩy thai ở một số phụ nữ sử dụng máy vi tính. Các nhà khoa học bèn nghiên cứu sự kiện này. Một trong bẩy nghiên cứu cho là có sự liên hệ giũa vi tính với khó khăn sinh sản, nhưng khi kiểm chứng lại thì thấy có lầm lẫn kỹ thuật. Viện An Toàn Nghề nghiệp và Sức khỏe Hoa kỳ cũng mở cuộc điều tra rộng rãi và kết luận là không có bằng chứng nào về sinh sản khó khăn gây ra do dùng màn hình vi tính.

Tiến sĩ Kenneth Mossman của Health Physics Society cho hay: “Chưa có nghiên cứu nào nêu ra sự gia tăng rủi ro từ tia phóng xạ nhưng xin quý bà cũng lưu ý tới vài khó khăn như đau lưng, mỏi mắt vì ngồi quá lâu trước máy vi tính. Đề nghị quý bà lâu lâu nghỉ một chút cho thoải mái. Riêng với truyền hình, thì máy được chế với phóng xạ rất ít nên ngồi xa vài thước thì cũng không sao”

Vào ngày 8 tháng 11 năm 1996 tập san uy tín Science đăng tin Hội Ðồng Nghiên Cứu Quốc Gia của Hoa Kỳ sau ba năm duyệt xét kết quả nhiều nghiên cứu, đưa ra kết luận “không có chứng cớ hiển nhiên nào về việc tiếp xúc với điện từ trường phát ra từ dụng cụ trong nhà lại gây ra ung thư, thay đổi hành vi, trở ngại sinh đẻ và rối loạn tăng trưởng.
Theo Cơ Quan Y Tế Thế Giới (WHO), điện từ trường màn vi tính cũng tương tự các phóng xạ ở dụng cụ điện tử khác như TV, dụng cụ chống trộm xe hơi, máy phát thanh, truyền hình, máy quang tuyến, MRI, lò nấu vi ba với tần số rất thấp.. Theo WHO, các điện từ trường này không gây ra ảnh hưởng nào cho con người cũng như không gây xáo trộn cho sự sinh sản hoặc mang thai.

Về mắt, cũng không có hậu quả gì trầm trọng. Theo Hội Nhãn Khoa Hoa kỳ thì không có bằng chứng khoa học nào về sự tổn thương do màn ảnh vi tính đối với mắt. Các than phiền thường thấy là mỏi và khó chịu mắt đều do điều kiện làm việc như là khoảng cách từ người dùng tới màn hình, chiều cao của màn hình, độ sáng trên màn.

Viện Quốc Gia An Toàn và Sức Khỏe Nghề Nghiệp (NIOSH), Cơ Quan Vệ Sinh Môi Trường Của Quân Đội Hoa Kỳ và nhiều cơ quan khác đã từng đo lường tia phóng xạ do màn hình phát ra. Kết quả cho thấy tần số của các loại phát xạ này đều thấp hơn so với mức an toàn cho phép. Vài kết quả đo lường cho thấy mức phát xạ quá thấp để có thể phân biệt với tia phát xạ trong thiên nhiên. Viện cũng cho hay hiện nay không có tài liệu đáng tin cậy nào về bất cứ một dị tật bẩm sinh đã xảy ra cho phụ nữ mang thai làm việc trước màn hình. Tuy nhiên, những ảnh hưởng có thể có của phóng xạ và từ trường cực thấp từ màn ảnh đối với thai nghén vẫn làm cho nhiều công nhân viên lo ngại. Do đó, Viện và nhiều cơ quan khác đang thực hiện một số nghiên cứu kỹ lưỡng về tiềm năng nguy hiểm này. Chính quyền Hoa Kỳ không có tiêu chuẩn áp dụng đặc biệt cho màn hình hoặc với sự tiếp cận tần số điện và từ trường cực thấp. Tuy nhiên, cơ quan an toàn lao động Hoa Kỳ có các tiêu chuẩn bảo vệ nhân viên chống lại các rủi ro do những tiếp cận quá mức với bức xạ, tiếng động và điện năng. Và cũng nhắc nhở giới sản xuất vi tính tôn trọng quy luật an toàn về máy và yêu cầu chủ nhân áp dụng các phương thức thích hợp để giảm thiểu rủi ro cho nhân viên.

Ngoài ra cũng có ý kiến cho rằng hóa chất polybrominated diphenyl ethers (PBDE) được dùng nhiều trong kỹ nghệ điện tử để làm chậm phát hỏa có thể gây rủi ro cho cơ thể. Một số tiểu bang bên Hoa Kỳ đã cấm sử dụng hóa chất này. Y Tế Thế giới cũng khuyến cáo nên dùng vật liệu khác thay thế cho vật liêu có PBDE. Hóa chất có trong vỏ máy vi tính cũng như TV để giảm rủi ro hỏa hoạn. Nhiều công ty sản xuất vi tính đã chuyển sang dùng vỏ bằng kim loại.

Dù được khuyến cáo là điện từ trường do màn hình phát ra không gây rủi ro trầm trọng nhưng vẫn có những than phiền khó chịu, có thể là do cách sử dụng vi tính và điều kiện làm việc.
Các khó chịu thường gặp là thương tích do liên tục căng thẳng (Repetitive strain injury), tích tụ chấn thương (Cumulative trauma) và viêm gân kinh niên (Chronic tendonitis).
Hầu hết các khó khăn này đều tạm thời, có thể phòng ngừa được và thường hết đi nếu ta áp dụng vài phương thức điều chỉnh. Tuy nhiên nếu khó khăn liên tục tái diễn ngay cả khi không dùng vi tính thì cần đi bác sĩ để được khám nghiệm ngay.

Các rủi ro thường thấy là:

1-Khó chịu ở mắt-
Sử dụng vi tính lâu có thể đưa tới một rối loạn về mắt gọi là Hội Chứng Vi Tính Thị Lực (Computer Vision Syndrome -CVD). Theo Hội Bác sĩ Chỉnh Quang Hoa Kỳ thì người sử dụng vi tính có thể thấy các dấu hiệu như mỏi mệt mắt, giảm thị giác hoặc nhìn một hóa hai, chẩy nước và sót mắt, nhức đầu và phải thay kính nhiều hơn. Lý do là họ đã liên tục đọc tài liệu trên màn hình, mắt mở rộng, tiếp xúc với nhiều với không khí, nước mắt bốc hơi mau nên mắt khô, nước mắt ít ra.
Chưa có bằng chứng vi tính gây ra mất thị giác vĩnh viễn nhưng rối loạn thị giác dù tạm thời cũng giảm sản xuất, mất thời gian và công việc trở nên không hài lòng. Thường thường các khó khăn của mắt là do mệt mỏi vì nhìn lâu hoặc do phản chiếu ánh sáng, ánh sáng trên màn hình không đủ, ánh sáng chiếu vào từ cửa sổ.
Sau đây là vài mẹo vặt để giảm khó chịu cho mắt.
Luyện mắt bằng cách đôi khi tập trung nhìn vào các vật ở tầm xa khác nhau; chớp mắt thường xuyên để tăng ướt mắt, sạch bụi (phương thức 20 phút đọc 20 giây nhìn đó đây); giữ không khí trong phòng hơi ẩm, chẳng hạn với vài khóm cây, một chậu nước, để thu hút hơi hóa chất; điều chính độ cao để cạnh trên của màn hình ngang với tầm mắt khi ta ngồi ngay ngắn làm việc;.điều chỉnh sáng trên màn hình cho thích hợp; đừng để ánh sáng rọi vào màn hình (chẳng hạn từ cửa sổ); giữ màn hình sạch sẽ; đặt màn hình và giá giữ giấy tờ cùng khoảng cách với mắt; sửa hoặc thay màn hình khi hình ảnh nhẩy hoặc mờ. Nhỏ vài giọt nước mắt nhân tạo để mắt bớt khô. Khám mắt ít nhất hai năm một lần hoặc thường xuyên nếu có khó khăn thị giác mỗi khi dùng vi tính. Cao tuổi và người mang kính hai tròng thường gặp trở ngại thị giác khi nhìn tài liệu trên màn hình.

2- Đau nhức cơ xương.
Nhiều người than phiền đau nhức ở cánh tay, cổ tay, lưng, cổ, nhức đầu. Các khó khăn này thường xẩy ra khi ta ngồi không ngay ngắn trước màn hình, không có dựa lưng, ngồi quá lâu trong cùng vị thế hoặc do bàn ghế không thích hợp với công việc. Trong chương trình giải đáp y tế cho đài VOA, một bạn trẻ ở Việt Nam than phiền đau thắt lưng vì ngồi sổm trên nền nhà, làm việc với vi tính cả mấy giờ liền. Ngồi bó gối như vậy thì lưng phải mỏi, vai phải nhức. Để giảm thiểu các khó khăn này, nên cứ mỗi giờ ngưng công việc vài phút, thư giãn cơ thể, xen kẽ công việc để tránh nhắc đi nhắc lại cùng động tác quá lâu.
Thường xẩy ra và trầm trọng hơn cả là Hội Chứng Đường Hầm Cổ Tay ( Carpal Tunnel Syndrome). Bệnh liên quan tới dây thần kinh giữa (median nerve) và gân co gập (Flexor) ngón tay. Gân và dây thần kinh chạy từ cánh tay xuống lòng bàn tay, trong đường ống do các xương cổ tay họp thành. Khi ta liên tục co ngón tay, gân cọ vào xương, sưng lên và đè lên dây thần kinh giữa. Bệnh nhân có cảm giác như kim châm, tê tê và đau đau ở ngón tay trỏ và ngón giữa và làm yếu mỏi cơ thịt của ngón cái. Hội chứng thấy ở nữ nhiều hơn là nam giới, và thường có trong các bệnh như viêm thấp khớp, tiểu đường, giảm chức năng tuyến giáp. Với nghề nghiệp thì bệnh là hậu quả việc co ruỗi cổ tay liên tục khi dùng bàn phím vi tính hoặc máy đánh chữ, thư ký biên chép, nhạc sĩ bấm phím đàn, công nhân dây truyền lắp ráp, thợ sửa xe hơi...Hội chứng có thể chữa được bằng thuốc steroids, thuốc chống viêm, vật lý trị liệu, hoặc giải phẫu giải tỏa sức ép trong hầm. Ngoài ra, nên có vài giây phút xả hơi giữa công việc để cổ tay nghỉ, tránh bàn tay nắm con chuột quá chặt, kê cổ tay trên cục mềm cũng giúp giảm thiểu khó khăn này.
Cũng nên ghi nhận thêm là có trường hợp máu cục hạ chi ở một người liên tục dùng vi tính trong cả chục giờ. Trường hợp này cũng giống như rủi ro xẩy ra cho hành khách nồi quá lâu trên máy bay, vì chân tay không vận động.

Nói chung, đa số các khó khăn khi sử dụng vi tính là do cách thức làm việc và có thể tránh được với một vài điều chỉnh như sau.

Không gian làm việc
Nơi làm việc cần yên tịnh, thoáng mát đủ rộng để có thể cử động, di chuyển qua lại thoải mái.. Cường độ âm thanh phải được giữ ở mức độ vừa phải. Âm thanh cao và liên tục tạo ra stress, tâm hồn kích động, cơ bắp căng co đưa tới tổn thương mình vàng. Những nguồn tiếng động quá ồn phải được cô lập, ngăn cách bằng dụng cụ hãm thanh hoặc để trong một phòng riêng biệt. Vật liệu hấp thụ âm thanh như tấm lót trần, thảm nhà, màn cửa và vật liệu nhồi nệm cũng có thể giảm bớt âm thanh. Âm nhạc êm dịu nhất là cổ điển giúp làm mờ nguồn phát ra tiếng động.

Ánh sáng
Bàn làm việc và ánh sáng phải được sắp xếp để tránh phản chiếu từ màn hình hay từ ánh sáng mặt trời hoặc từ các vật ở chung quanh. Đèn phải được đặt sao để không chiếu thẳng vào mặt khi nhìn vào màn hình. Nếu cần, hãy tăng cường mức ánh sáng bình thường trong phòng bằng đèn cá nhân mà ta có thể điều chỉnh theo ý muốn. Cửa số được che bằng màn hoặc mành.
Ánh chói có thể là phản chiếu từ màn hình hoặc từ bàn phím bóng nhoáng. Có thể ráp thêm tấm chống phản chiếu lên màn hình. Các bàn phím chế tạo sau này thường được phủ một lớp chống phản chiếu. Để tránh bị chói, ta có thể đặt màn hình gần cửa sổ để tầm nhìn giữa mắt và màn hình song song với cửa sổ, hoặc che cửa sổ để giảm bớt ánh mặt trời chiếu vào. Không nên đối diện hoặc sây lưng màn hình với cửa sổ. Tường với nước sơn màu đậm và không phản chiếu đều có thể giảm bớt tình trạng lóa mắt.

Bàn Làm Việc
Bàn phải thích hợp với từng loại việc. Bàn phải đủ rộng để có thể để sách tham khảo, hồ sơ, điện thoại, hoặc giấy tờ cần thiết, và đồng thời cũng để có thể thay đổi vị trí màn hình và bàn phím. Bàn cũng cần cho ta một du di tối đa để điều chính vị trí ngồi, vị thế cánh tay và vai để dễ dàng với tới trước, sử dụng và quan sát màn hình, bàn phím và tài liệu. Bàn vừa thấp để cánh tay nằm ngang hoặc hơi suôi một chút. Mặt bàn có thể thay đổi cao thấp được là một lợi điểm. Ngoài ra cạnh và góc bàn nên tròn nhẵn để tránh thương tích do đụng chạm. Ấy là nói theo lý tưởng, chứ ta cũng liệu cơm gắp mắm, một bàn con con với chiếc gbế đẩu cũng tốt thôi. Nhưng cần để ý tới vị thế ngồi.

Ghế ngồi-
Mặt phẳng ngồi và chỗ tựa lưng của ghế phải tạo một tư thế thoải mái để lâu lâu ta có thể thay đổi kiểu ngồi. Mặt ghế làm bằng chất thoáng hơi, cạnh tròn để sức nặng cơ thể phân tán đều. Ghế phải có thể điều chỉnh dễ dàng chiều cao thấp và độ ngả lưng cũng như tựa tay cho dỡ mỏi. Ghế kê chân rất cần cho những người thấp. Chiều cao ghế từ 35-50 phân từ nền nhà để bàn chân đặt thoải mái trên sàn hoặc ghế kê chân. Ghế có chiều ngang ít nhất 45 phân, sâu 40 phân với khoảng cách 10 phân từ đầu gối tới cạnh ghế. Ghế ngồi cần phải vững chắc, mặt ghế nâng cao thấp vừa đủ cao để khi ngồi bàn tay điều khiển bàn phím thoải mái.

Màn Hình
Màn hình có thể xoay ngang, nghiêng, nâng cao hay hạ thấp để ta có thể chọn lựa góc độ làm việc thích hợp; có nút điều chình ánh sáng và độ tương phản. Khi làm việc cần ngồi xa màn hình vừa đủ để đọc chữ và hình. Nên kiểm soát thị lực trước khi sử dụng vi tính cũng như thử mắt thường xuyên.
Cạnh trên của màn hình không được cao hơn tầm mắt của người sử dụng máy để khỏi nghển cổ hoặc cúi đầu nhìn màn khi quá thấp. Màn hình và giá đặt tài liệu phải ở cùng khoảng cách với mắt để tránh thay đổi liên tục sự tập trung thị giác; và ở gần nhau để người sử dụng máy có thể nhìn thấy cả hai mà không cần phải xoay cổ nghiêng lưng quá nhiều. Độ nghiêng của giá đặt tài liệu phải điều chỉnh được. Màn hình phải đủ rộng để hình ảnh, chữ hiện rõ ràng, dễ đọc, không nhẩy nhẩy, chớp chớp Đọc được rõ ràng là điều kiện tiên quyết để lựa chọn màn hình. Các yếu tố để dễ đọc gồm có kích thước và thiết kế dấu hiệu, độ tương phản và độ rõ nét của màn hình. Ðặt màn hình cách xa mắt khoảng 50 tới 75 phân, đối diện với mặt để khỏi nghiêng đầu, mỏi gáy.
Để điều chỉnh tầm mắt với chiều cao của màn hình ta có thể làm như sau: tắt màn hình, ngồi thoải mài đối diện màn hình như là đang làm việc với vi tính, nhắm mắt một lúc rồi mở mắt: xác định dòng chữ nào mà mình nhìn thấy đầu tiên khi mở mắt.

Bàn Phím
Một bàn phím di động được là điều tốt với điều kiện là nó không đặt trên đầu gối người sử dụng. Nhờ di động, bàn phím có thể sắp xếp để thích ứng với từng công việc và với nhu cầu cần tham khảo tài liệu. Chữ trên bàn phím phải rõ ràng, dễ nhìn. Ðiểm quan hệ nữa là phải có khoảng trống vừa đủ để hai bàn tay có chỗ đặt lên, cánh tay song song với sàn nhà mà không phải nâng cao khuỷu tay; cổ tay và cánh tay nằm trên cùng mặt phẳng và cổ tay không cong lên hoặc cụp xuống; có vật để cổ tay tựa lên. Bàn phím ngay trước màn hình, cùng chiều cao với con chuột.

Con chuột
Luôn luôn đặt con chuột trên mặt bằng sạch sẽ với miếng lót đặc biệt. Dùng lâu ngày, hòn bi trong con chuột có thể dính bụi bặm, khiến ta phải nhấn con chuột mạnh hơn và bàn tay cũng dẽ mỏi và đau mhức. Do đó ta nên thường xuyên mở chuột, lau hòn bi.

Tư thế ngồi khi ôm vi tính
Ngồi sao cho lưng không cong, cổ không vẹo, chia đều sức nặng lên toàn thân. Ngả nghiệng là nguy cơ đưa tới đau lưng, mỏi cổ cũng như khó thở, tức bụng. Khi bàn tay đặt trên bàn phím, cánh tay trên và dưới phải tạo nên một góc thẳng. Bàn tay phải nằm trên một đường thẳng so với phần dưới cánh tay. Nên tránh với xa và cao quá mức. Có thể dùng vật đỡ cổ tay làm bằng vật liệu mểm để tỳ cổ tay lên, tránh căng bắp thịt và giữ bàn tay ở vị trí thích hợp khi nhấn bàn phím.
Chiều cao của ghế vừa đúng nếu bàn chân nằm thẳng trên mặt đất hoặc trên vật kê chân và đầu gối hơi cao hơn mặt ghế một chút. Như vậy máu có thể lưu hành thong thả ở chân và bàn chân.

Sau hết, cũng xin lưu ý là ngồi quá lâu bên máy vi tính để làm việc hoặc giải trí cũng đưa tới tình trạng bải hoải, mệt mỏi. Vì công việc có nhiều suy nghĩ. Vì đam mê đọc tiểu thuyết, coi phim hoặc giao du chatting, palltalk. Do đó ta cũng nên kiểm soát công việc của mình, sắp đặt nhịp độ làm việc, có những lúc ngưng nghỉ ngắn, thay đổi vị trí ngồi cững như đứng lên uốn éo thư giãn cơ thịt, xương khớp toàn thân. Hoặc làm công việc khác một lúc để cơ thể khỏi máy móc với việc làm nhắc đi nhắc lại trên vi tính. Gọi là để xả hơi cho bớt căng, giảm stress, tăng niềm vui làm việc.

Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức

Texas-Hoa Kỳ.