|
Câu Chuyện Thầy Lang Sợ Hăi và Căng Thẳng Bác sĩ Nguyễn Ư Đức *1- Nang Thượng Thận dùng vào việc ǵ? Bất cứ ai quen thuộc với một bức h́nh của Đại Đế Napoleon mang một cái mũ có vành vểnh lên ở ba phía th́ chắc là không lạ ǵ với h́nh dạng của nang thượng thận. Khi chiếc nón ba cạnh của Đại Đế đă đội lên đầu th́ cũng giống như nang thượng thận chụp lên phia trên của mỗi trái thận. Mỗi tuyến nội tiết này chỉ dài khoảng 2.5 tới 5.1 cm và nặng khoảng một phần của 28gr mỗi bên nhưng chúng sản xuất ra hơn ba chục tá kích thích tố. Nang thượng thận có hai phần khác nhau đến nỗi thực ra là một cặp tuyến, chiếc này nằm trong chiếc kia. Phần bên ngoài gọi là vỏ mầu vàng nhận kích thích tố của năo thùy adrenocorticotropic. Phần ở trong có mầu đỏ nâu và nhận lệnh trực tiếp từ hệ thần kinh. Kích thích tố do phần vỏ gọi là các steroids. Có ba loại: *mineralocorticoid mà nhiệm vụ là giữ thăng bằng các chất natri và kali trong cơ thể; ** glucocorticoids có nhiệm vụ nâng lượng đường trong máu và *** kích thích tố sinh dục. Tủy tràng tiết ra hai loại kích thích tố: adrenaline và noradrenaline.V́ các hóa chất này có trách nhiệm đối với một số phản ứng như sợ hăi và nóng giận cho nên chúng được gọi là kích thích tố khẩn cấp. *2. Tuyến nội tiết làm ǵ khi ta bị Căng Thẳng? Sẽ qua một cuộc giải phẫu hoặc nhận được một số dấu hiệu báo trước là ta cần giải phẫu. Về nhà mà thấy kẻ trộm có khí giới ở trên trần nhà hoặc lo ngaị về những hóa đơn chưa trả. Tham dự một cuộc thi hoặc chờ đợi để được phỏng vấn.Can dự vào một cuộc đôi co hoặc ngồi trên xe hơi ở chỗ nhiều giao thông mà không làm ǵ được. Có cả ngàn lư do vật chất cũng như tinh thần hành hạ cơ thể của chúng ta. Đó là một số những căng thẳng tinh thần. Hệ thống nội tiết giải quyết những căng thẳng này rất nhanh. *Phần tủy tràng tiết ra adrenaline và noradrenaline làm cho tim đập nhanh và hơi thở rồn rập để lấy thêm không khí. **Cấu tạo dưới đồi tiết ra kích thích tố corticotropin-releasing CRH. Chất này lại làm tuyến yên tiết ra kích thích tố adrenocorticotropic ACTH. ACTH lại kích thích nang thượng thận để đưa kích thích tố glucocorticoid vào ḍng máu. Kích thích tố quan trọng nhất là cortisol được biết dưới tên hydrocortisone. Căng thẳng có thể khiến nang thượng thận tiết ra cortisol gấp 20 lần số b́nh thường để cơ thể đối phó với các khó khăn. Cortisol lấy amino acids từ các kho dự trữ ở thịt và các mô bào khác, đưa chúng vào gan và từ đây chuyển chúng thành chất glucose.Nó cũng thả ra chất béo acit từ mô mỡ. Chúng ta vẫn chưa biết bằng cách nào những thay đổi đó giúp ta đối phó với căng thẳng. Kích thích tố rất cần thiết để ta đối phó với căng thẳng hoặc thương tích, chạy trốn trước thú dữ trong rừng hoặc đánh nhau bằng tay với kẻ thù.Nhưng có nhiều căng thẳng trong đời sống hàng ngày không cần đến sức mạnh và sự tiết ra các kích thích tố vô tội vạ có thể mang hại cho cơ thể. *3-Có cách y khoa nào dùng cho adrenaline? Con rắn có vẻ đáng sợ hơn là con ong, kiến lửa, ong ḅ vẽ hoặc ong bắp cầy, nhưng tại một vài vùng ở trên thế giới, sâu bọ cắn lại giết nhiều gấp đôi số người bị rắn cắn mỗi năm. Nguyên nhân là do dị ứng. Và bác sĩ đều khuyên mỗi người nên mang một ống adrenaline để chích ngay.Thuốc sẽ mở đường dẫn không khí, kích thích trái tim và duy tŕ huyết áp ở mức b́nh thường. Adrenaline cũng được dùng trong trường hợp khẩn cấp ở tim khi ta chích vào đó để cơ quan này hoạt động trở lại. Chúng c̣n được dùng để chữa cơn suyễn bằng cách làm thư dăn cuống phổi cũng như khi bị nghẹt mũi. *4-Nếu dùng glucorticoid lâu có nguy hiểm ǵ không? Công dụng của glucocorticoids, kể cả cortisone, như là một dược phẩm tùy thuộc vào sức mạnh để giảm viêm và chấn áp hệ miễn dịch khi dùng nhiều nhưng lại có thể gây ra một số tác dụng phụ. Tuy nhiên dùng nhiều và lâu cũng gây ra tác dụng phụ như chất béo tụ lại và đưa tới mặt tṛn như mặt trăng.Các tác dụng phụ nguy hiểm khác như loăng xương, loét bao tử, tiểu đường, cao huyết áp và vết thương lâu lành. Giảm hệ thống miễn dịch đưa tới nhiễm trùng mà không biết v́ không bị viêm đỏ lại ít đau. Một rủi ro khác là rối loạn về tâm lư gồm có vui quá hoặc điên khùng. Các yếu tố trên đây không làm chúng ta quên cách điều trị với glucocorticoid. Tác dụng phụ quan trọng nhất có thể pḥng ngừa bằng cách dùng phân lượng nhỏ nhất trong thời gian ngắn nhất và ngày nay đa số các bác sĩ rất bảo thủ khi biên toa cho thuốc này. Ngoài ra, các nhà chuyên môn lại khám phá ra rằng dùng liều lượng cao và cách nhật lại an toàn hơn. Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức www.bsnguyenyduc.com
|
