Hãy dùng cuộc bầu cử này để nâng cao
phẩm chất nền chính trị của chúng ta

Ross Gittins
Phạm Vũ Thịnh dịch

Tính ra là cuộc bầu cử đến lần thứ 18 mà tôi theo dõi với tư cách một nhà báo, nhưng thú thực là tôi cứ nghĩ đến chiến dịch bầu cử sáu tuần lần này mà thấy nản lòng. Đến SÁU tuần lễ liên tiếp phải nghe chuyện tranh cãi chính trị ỏm tỏi kia à?

Nhưng dù vậy, lần bầu cử này cũng xứng đáng để có được mức xa xỉ của một bài báo riêng thảo luận về cách chúng ta tiếp cận chuyện bầu cử, trước khi mọi người phải bàn đến bao nhiêu là thách thức kinh tế mà chính phủ mới sẽ phải đối đầu, như biến đổi khí hậu, lương bổng trì trệ, người dân không thể chi trả nhà cửa, vấn đề lãng phí của công trên danh nghĩa xây dựng cơ sở hạ tầng,... đấy là chưa kể đến vấn đề liêm chính trong chính phủ.

Các cuộc bầu cử luôn luôn có sự cám dỗ hãy cứ bỏ phiếu cho ác quỷ mà mình đã quen biết – "the devil that we know" (hơn là ác quỷ mà mình chưa biết), vốn là lời khuyến dụ của mọi chính phủ đương nhiệm. Tuy nhiên, suy xét lại thì thấy quan niệm như thế hoàn toàn thiên vị cho chính phủ đương nhiệm. Nó tìm cách chuyển hướng sự chú ý của cử tri khỏi năng lực của chính phủ đương nhiệm, và lợi dụng sự rụt rè hay vô cảm của cử tri là chúng ta.

Ta đã biết gì về các phe đối lập kia? Không bao nhiêu cả! Làm sao mà biết họ sẽ không tồi tệ hơn? Không thể nào biết được! Thế nhưng, vẫn có thể ngược lại, là họ sẽ tốt hơn chính phủ đương nhiệm chứ.

Nếu chúng ta luôn luôn bị mắc kẹt vào quy tắc hãy cứ chọn ác quỷ mà mình đã quen biết như thế, thì chỉ có một phía của chính trị sẽ vĩnh viễn nắm được chính quyền. Phía đối lập kia sẽ không bao giờ được chọn, vì vậy sau mỗi lần bầu cử sẽ lại càng không được biết đến, và lại càng không thể được chọn.

Điều đó nghe có phải là con đường đưa đến một chính phủ tốt hơn hay không? Đối với tôi thì Không. Theo kinh nghiệm của tôi, các chính phủ nắm quyền càng lâu năm thì càng trở nên tồi tệ thêm. Họ trở nên lười biếng và tự mãn. Họ lo tính nhiều hơn về chuyện giúp đỡ làm giàu cho phe đảng của họ, mà ít lo nghĩ gì về việc giữ cho những người còn lại là chúng ta được vui sống.

Họ quen có tâm lý xứng đáng được hưởng đặc quyền đặc lợi. Họ nghĩ rằng họ là chủ nhân và họ đang chi tiêu tiền bạc của chính họ đấy. Họ càng ngày càng tránh bị xoi mói và chịu trách nhiệm trước những người ngoài tọc mạch, nên họ có xu hướng chôn giấu thật sâu kín những thất sách, thất bại của họ.

Và đó chỉ mới là sự suy thoái của chính phủ. Phía bên thất cử thành đối lập thì rồi cũng suy đồi từ năm này qua năm khác. Càng ngày càng ít đi những người sáng láng hàng đầu của họ từng được làm chức vụ bộ trưởng, nên đánh mất dần kinh nghiệm lẫn kiến ​​thức doanh nghiệp về cách điều hành đất nước. Tôi đủ lớn tuổi để được nhớ lại cuộc bầu cử chính phủ Whitlam (thuộc đảng Lao động Úc) vào năm 1972, sau đến 23 năm đối lập. Ôi, điều đó (mất dần kinh nghiệm điều hành đất nước) đã lộ ra rõ ràng! Mà chẳng phải chỉ là chuyện thiếu kinh nghiệm. Họ đã muốn nhồi nhét cả 23 năm “thay đổi cải tiến” vào trong chỉ ba năm đầu tiên của chính phủ mới. Rồi tất nhiên là nhiệm kỳ ba năm đó đã là tất cả những gì họ được báo đáp từ dân chúng.

Hẳn sẽ không tốt cho chuyện cai quản đất nước nếu chính phủ cứ thay đổi từng ba hoặc bốn năm một lần. Thế nhưng từ lâu, tôi đã hình thành quan điểm rằng không có chính phủ nào nên nắm chính quyền quá mười năm – dù là Lao động hay Tự do, liên bang hay tiểu bang, và dù chúng ta có bỏ phiếu cho họ hay không.

Trong tình hình chuẩn mực hành vi và phẩm chất của các chính trị gia càng ngày càng suy sụp, chúng ta bị cám dỗ để chán ngán muốn buông xuôi bỏ mặc giới chính trị gia. "Tất cả bọn họ đều là những kẻ dối trá!" Thực tế thì bọn họ hiếm khi nói dối hoàn toàn, mặc dù một số trong bọn dường như có ký ức rất tồi tệ (đến quên mất mình đã hứa hẹn những gì).

Thật ra thì họ luôn luôn nói những điều có vẻ đúng khi nhìn từ một vài góc độ giới hạn, nhưng được tính toán kỹ để gây lầm tưởng. Chẳng hạn họ nói “Chi tiêu kỷ lục để bảo vệ sức khỏe cho dân” thực ra chỉ có ý nghĩa khi bỏ qua không kể lạm phát.

Tuy nhiên, khi chúng ta chán ngán buông xuôi mà bỏ mặc giới chính trị gia muốn làm gì cũng được thì điều đó có nghĩa là bọn họ đã thắng. Họ vẫn cứ tự ý cai quản đất nước, nhưng chúng ta đã đánh mất quyền phê phán về cách làm việc của họ. Cứ như là chúng ta vui thích để mặc cho người khác, kể cả giới chính trị gia, quyết định số phận của chúng ta. Nếu họ muốn đưa ra quyết định, chính sách sinh lợi cho bè phái của họ mà bắt người dân chúng ta chi trả ư? Chúng ta bảo họ: Cứ tự nhiên!

Các chính trị gia của chúng ta càng trí trá xảo quyệt, thì chúng ta lại càng phải theo dõi họ chặt chẽ hơn. Cứ khi nào tôi nói chuyện chính trị với những người trẻ tuổi, tôi lại cảnh báo rằng những nhóm cử tri mà các chính trị gia dễ dụ hoặc nhất chính là những nhóm không màng theo dõi hành tung của bọn họ.

Một thái độ nguy hiểm khác nữa, là quan niệm rằng có rất ít khác biệt giữa hai đảng chính (Labor - Lao động và Coalition - Liên đảng Tự do cùng Quốc gia). Sự thật thì cả hai đảng chính đều có thể cư xử tồi tệ, và có nhiều chính sách mang tính lưỡng đảng. Tuy nhiên, vẫn có những khác biệt thực sự giữa các đường lối, cách tiếp cận của hai bên, và mặc dù người quan sát không thường xuyên thì có thể khó nhận thấy, nhưng với thời gian, những khác biệt thực sự ấy cũng hiển lộ rõ ràng.

Paul Keating (cựu Thủ tướng Úc, từ đảng Lao động) đã nói rất đúng rằng "thay đổi chính phủ, là thay đổi cả quốc gia". Hình trạng quốc gia chúng ta 10 năm sau đây sẽ như thế nào, hoàn toàn tùy thuộc vào kết quả chúng ta bỏ phiếu cho ai trong cuộc bầu cử lần này.

Lại nữa, hai đảng chính càng có vẻ giống nhau, thì càng có nhiều người chọn bỏ phiếu cho các đảng nhỏ hoặc ứng cử viên độc lập, đó là một xu hướng có lẽ sẽ phát triển trong cuộc bầu cử lần này. Tôi xem đây là một phát triển lành mạnh sẽ buộc cả hai đảng chính phải nâng cao tầm năng lực của họ.

Khi số lượng ứng cử viên độc lập tăng lên, thì khả-năng-tính có một quốc hội “treo lơ lửng” sẽ tăng lên (hung parliament – khi không có đảng nào chiếm được đa số trong quốc hội). Cả hai đảng chính đều muốn chúng ta tin rằng tình trạng quốc hội “treo lơ lửng” sẽ là điều tệ hại, dẫn đến bất ổn. Nhưng sự thật thì ngược lại. Loại chính phủ thiểu số (bởi vì hung parliament – khi không có đảng nào chiếm được đa số trong quốc hội) như thế rất phổ biến ở cấp Tiểu bang (mà chẳng bất ổn gì cả) đến nỗi chẳng ai phải lo ngại bất ổn cả.

Vả lại, các ứng cử viên độc lập đã có nhiều thành tích về việc sử dụng tư thế (được cả hai đảng chính lôi kéo chìu chuộng) làm khả năng thương lượng để đạt được những cải cách quan trọng mà cả hai đảng chính đều không dám mơ tưởng – ví dụ đổi sang nhiệm kỳ cố định 4 năm ở Tiểu bang New South Wales – và tiến tới mức minh bạch và trách nhiệm giải trình cao hơn, chẳng hạn như luật "freedom of information - tự do truy cập thông tin", và tăng thêm ngân sách, nhân viên cho Sở Thanh tra Khiếu nại và Sở Kiểm toán Quốc gia.

Cách chúng ta bỏ phiếu như thế nào trong cuộc bầu cử lần này sẽ tạo ra sự khác biệt lớn. Chúng ta nên sử dụng lá phiếu của mình để bắt buộc phải có phẩm chất cai quản tốt hơn, đối với các công chức công bộc chính trị ương ngạnh và vị kỷ của chúng ta.

Phạm Vũ Thịnh dịch
18 Apr 2022

® "Khi phát hành lại thông tin từ trang này cần phải có sự đồng ý của tác giả 
và ghi rõ nguồn lấy từ www.erct.com"

Cảm tưởng, ý kiến xin gởi về  t4phamvu@hotmail.com