Màn đã hạ rồi!

Greta Thunberg
Phạm Vũ Thịnh dịch

Ngày mai là đúng 150 tuần lễ kể từ khi (giới học sinh) chúng tôi bắt đầu phong trào bãi học vì vấn đề khí hậu. Trong khoảng thời gian này, càng ngày càng có nhiều người trên khắp thế giới thức tỉnh về khủng hoảng khí hậu và sinh thái, tạo áp lực ngày càng nhiều lên quý vị, những người cầm quyền.

Cuối cùng thì áp lực quần chúng quá lớn, quý vị bị cả thế giới để mắt theo dõi. Vì vậy quý vị bắt đầu hành động. Nhưng chẳng phải quý vị hành động gì cho khí hậu. Mà hành động kiểu đóng tuồng. Quý vị diễn trò chính trị, chơi chữ, đùa bỡn với tương lai của chúng tôi.

Quý vị giả vờ nhận trách nhiệm. Làm ra vẻ những vị cứu-tinh, quý vị ra sức thuyết phục chúng tôi rằng vấn đề đang được quan tâm, trong khi đó khoảng cách giữa thực tế và những lời “hùng biện” của quý vị càng ngày càng toác rộng thêm ra. Và bởi mức độ nhận thức chung quá thấp nên quý vị tưởng như có thể thoát thân được.

Tuy nhiên, hãy nhìn nhận rõ ràng điều này: những gì quý vị đang làm chẳng phải là hành động khí hậu hay ứng phó với tình hình khẩn cấp gì cả đâu. Chưa bao giờ có chuyện đó cả. Đấy chỉ là chiến thuật tuyên truyền ngụy trang dưới dạng chính trị đó thôi. Quý vị, nhất là các nhà lãnh đạo của các quốc gia có thu nhập cao, đang giả vờ thay đổi và lắng tai nghe giới trẻ chúng tôi, trong khi vẫn cứ tiếp tục làm chuyện y hệt như trước.

Quý vị giả vờ nghiêm túc đối với khoa học mà hô hào rằng “khoa học đã trở lại”, trong khi đó vẫn cứ việc tổ chức các hội nghị thượng đỉnh về khí hậu mà lại không màng mời tới một nhà khoa học về khí hậu nào làm diễn giả. Quý vị giả vờ tuyên chiến chống lại nhiên liệu hóa thạch, trong khi đó vẫn tiếp tục mở thêm các mỏ than, mỏ dầu và đường ống dẫn dầu hoàn toàn mới. Quý vị không chỉ tiếp tục buôn bán bình thường như trước đây, mà trong nhiều trường hợp, quý vị thậm chí còn đẩy nhanh và mở rộng thêm việc khai thác nhiên liệu hóa thạch.

Quý vị giả vờ có các chính sách khí hậu đầy tham vọng nhất, trong khi vẫn cứ cấp giấy phép khai thác dầu mới, tìm kiếm thêm các mỏ dầu tương lai. Quý vị khoe khoang khoác lác về những thứ gọi là cam kết về khí hậu đầy tham vọng của quý vị, mà nếu quý vị nhìn tổng thể thì thấy rõ là không thể nào bảo là đủ được, và rồi bị vạch trần ra là quý vị thậm chí chẳng định cố gắng đạt tới những mục tiêu đó nữa là.

Quý vị giả vờ quan tâm đến thiên nhiên và sinh thái đa dạng, trong khi thế giới đang chặt phá rừng ở mức độ cứ mỗi giây là san bằng một diện tích rừng có kích thước bằng sân bóng đá. Quý vị giả vờ là nhà lãnh đạo tiên phong về khí hậu trong khi vẫn cứ khóa chặt vào một chính sách nông nghiệp chung trong tương lai về cơ bản sẽ khiến cho Hiệp ước Paris (về khí hậu, 2015) không thể nào đạt thành được.

Quý vị giả vờ sẽ “build back better - xây dựng lại tốt hơn” sau đại dịch (covid-19), mặc dù các khoản tiền ở mức số thiên văn đã được niêm khóa sẵn sàng, lại chẳng phải dành cho các dự án xanh, bất kể xanh theo ý nghĩa gì (trong lời nói của quý vị). Các nước G7 là một ví dụ, đang chi nhiều thêm hàng tỷ đô-la cho nhiên liệu hóa thạch và cơ sở hạ tầng nhiên liệu hóa thạch, hơn là cho năng lượng sạch.

Và quý vị bù đắp cho hành vi ấy bằng những lời lẽ hoa mỹ đẹp đẽ và hứa hẹn rằng sẽ có ai đó trong tương lai bằng cách nào đó sẽ cải-chính hành động của quý vị mà biến lượng khí thải (CO2) thành “thực chất bằng không”. Để rồi khi thấy những lời nói suông trống rỗng của quý vị không đủ, khi các cuộc biểu tình kháng nghị trở nên ồn ào quá, thì quý vị đáp lại bằng cách phán rằng các cuộc biểu tình này là bất hợp pháp.

Tất nhiên, chúng tôi hoan nghênh tất cả các nỗ lực nhằm bảo vệ điều kiện sống, cả trong tương lai lẫn hiện tại. Kể cả các mục tiêu xa vời này của quý vị về khí thải “thực chất bằng không” có thể là một bước đầu tuyệt diệu, nếu chúng không chứa đầy những lỗ hổng và kẽ hở. Như nhắm mắt bỏ qua lượng khí thải từ hàng hóa nhập khẩu, hàng không và vận chuyển hàng hải quốc tế, cũng như việc đốt những sinh khối (biomass); lợi dụng những mánh khóe tính toán lợi hại; loại trừ hầu hết các vòng phản hồi và các thời điểm đổ ập (*); bỏ qua khía cạnh quan trọng toàn cầu của sự công bằng cho mọi người cùng mức tăng lượng khí thải trong lịch sử; hoặc đặt điều kiện khiến các mục tiêu này của quý vị hoàn toàn tùy thuộc vào các kỹ thuật giải trừ khí thải được khoa đại đến mức ảo tưởng, hoặc hiện nay hầu như chưa hề tồn tại.

Thế nhưng, trong khi quý vị tiếp tục giả vờ như thế, càng ngày càng có nhiều người trong chúng tôi nhìn thấu sự thật qua các bản văn và các vai diễn của quý vị. Khoảng cách giữa hành động và lời nói của quý vị đã không còn có thể bỏ qua được nữa. Trong khi càng ngày càng có nhiều hiện tượng thời tiết khắc nghiệt cùng cực đang hoành hành chung quanh chúng ta.

Vì vậy, những người trẻ trên khắp hành tinh này không còn bị lừa bịp bởi những lời dối trá của quý vị nữa. Quý vị đang càng ngày càng rời xa chúng tôi và rời xa thực tế. Vài năm trước đây thì quý vị đã có thể hô hào rằng chúng ta đang đi đúng hướng. Ngày nay, quý vị không còn có thể làm như thế được nữa. Năm 2021 này đang được dự báo là năm có mức tăng phát thải (khí nhà kính) cao thứ hai từ trước đến nay trong lịch sử loài người.

Quý vị bảo rằng chúng ta cần phải tiến hành từ từ để kéo công chúng làm theo. Thế nhưng, làm thế nào quý vị thực sự có thể mong đợi kéo mọi người theo, nếu quý vị không coi hiểm họa khí hậu này là một cuộc khủng hoảng cấp bách?

Ít nhất thì đại dịch (covid-19) đã chứng minh một lần vĩnh viễn rằng các tình trạng khẩn cấp về khí hậu và sinh thái chưa bao giờ được coi là tình trạng khẩn cấp cả.

Khủng hoảng khí hậu ngày nay cao lắm thì cũng chỉ được quý vị coi là một cơ hội kinh doanh để tạo ra những việc làm xanh mới, những doanh nghiệp xanh và công nghệ xanh mới.

Nhưng khi đại dịch bùng phát, quý vị không thể nói là "chuyện này sẽ mang lại lợi ích cho ngành sản xuất khẩu trang" hay " chuyện này sẽ tạo ra việc làm mới trong ngành y tế và bệnh viện". Chọn hành động táo bạo về khí hậu tất nhiên sẽ mang đến nhiều ưu thế và lợi ích. Tuy nhiên, chẳng cần phải nhắc là chúng ta không thể nào giải quyết được một cuộc khủng hoảng mà chúng ta không coi là khủng hoảng, và không hiểu đúng tầm mức quan trọng của nó.

Có lẽ diễn một vai trò nào đó giúp quý vị dễ ngủ yên mỗi đêm? Cứ nói lên chỉ để nói ra miệng mà thôi, vì lời nói đó đã viết sẵn trong kịch bản của quý vị rồi. Thế nhưng trong lúc đang bận rộn trên sân khấu như thế để thu hút khán giả, quý vị dường như quên mất rằng khủng hoảng khí hậu chẳng phải là chuyện gì đó xa vời trong tương lai, mà nó đã và đang cướp đi mất rất nhiều từ những người dân bị thiệt hại nhiều nhất ở các khu vực bị ảnh hưởng nặng nhất.

Đây có thể chỉ là trò chơi đối với quý vị, một trò chơi để quý vị giành được phiếu bầu, được nổi tiếng, được thắng điểm trên thị trường chứng khoán, hay đoạt được địa vị lương lớn cấp cao hơn trong cơ quan hoặc công ty vận động hành lang. Quý vị nào tập trung vào phong bì hơn là nội dung thực tế, và quý vị nào có bài phát biểu hay, đẹp nhất hoặc có chính sách dù thiển cận nhưng đáng yêu nhất, sẽ giành được chiến thắng.

Quý vị có thể và tất nhiên sẽ chọn tiếp tục diễn các vai tuồng của mình, nói lên những lời trong kịch bản, và mặc y trang thích hợp. Quý vị có thể và sẽ tiếp tục giả vờ. Nhưng thiên nhiên và vật lý sẽ không bị mê hoặc đâu. Thiên nhiên và vật lý không hề bị quyến rủ mà cũng không hề bị phân tâm bởi tuồng diễn của quý vị.

Khán giả đã mệt mỏi. Màn đã hạ rồi!

Phạm Vũ Thịnh dịch
04 Jul 2021

(*) Chú thích từ Wikipedia: tipping point và feedback loop

(1) tipping point - Thời điểm đổ ập:

Hãy tưởng tượng một ly sữa trên bàn. Nghiêng ly một chút, thì không có gì xảy ra. Nghiêng thêm tý nữa, vẫn không xảy ra gì nhiều, sữa chỉ chao đảo thôi. Thế nhưng từ từ nghiêng ly đủ xa, sẽ đến thời điểm đột ngột biến đổi từ trạng thái này (sữa trong ly, trên bàn khô) sang trạng thái khác (sữa đổ ập lên mặt bàn), đó là “Thời điểm đổ ập”. Thời điểm đổ ập thường bắt đầu từ các biến đổi dần dần và ít tác động (sữa chao đảo, nhưng vẫn ở trong ly), rồi đột ngột xảy ra thật nhanh chóng (sữa đổ trào ra bàn) và không thể đảo ngược lại được nữa (không có cách nào để đổ sữa trở lại vào ly).

Nhiều nhà khoa học về biến đổi khí hậu tin rằng các thời điểm đổ ập sẽ rất quan trọng đối với khí hậu, ảnh hưởng đến thời gian và mức độ nghiêm trọng của các tác động của biến đổi khí hậu. Ví dụ: Sự biến mất hoàn toàn của khối băng biển Bắc Cực trong các tháng mùa hè có thể làm thay đổi đáng kể các dòng hải lưu ở Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Lớp băng vĩnh cửu tan chảy giải phóng một lượng lớn khí mê-tan, làm tăng tốc độ biến đổi khí hậu. Mùa khô kéo dài hơn, gây ra bởi sự gia tăng nhiệt độ chỉ 5-7 độ F, có thể khiến rừng nhiệt đới Amazon úa chết nhanh chóng. Các thời điểm đổ ập của khí hậu có thể xảy đến mà không có cảnh báo gì trước.

(2) feedback loop - Vòng phản hồi:

Khi kết quả ở đầu ra (xuất lực - output) của một hệ thống ảnh hưởng ngược lại chính nó (trở lại thành input - nhập lực, đầu vào), đấy là vòng phản hồi.

Ví dụ: khi nhiệt độ tăng lên, lớp băng vĩnh cửu ở các vùng gần Bắc Cực và ngay Bắc Cực bắt đầu tan chảy, giải phóng khí mê-tan. Lượng khí mê-tan tăng thêm đó trong khí quyển lại giúp nhiệt độ tăng cao hơn nữa, tạo thành một vòng tuần hoàn xấu.

® "Khi phát hành lại thông tin từ trang này cần phải có sự đồng ý của tác giả 
và ghi rõ nguồn lấy từ www.erct.com"

Cảm tưởng, ý kiến xin gởi về  t4phamvu@hotmail.com