Một chủ nghĩa tư bản
vì quyền lợi của mọi người dân

Robert Reich
Phạm Vũ Thịnh dịch

GEORGE TAKEI:

Những ngày này, mọi người bàn tán về “chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn cuối”, như thể hệ thống của chúng ta đang trong cơn hấp hối.

Ông có tin rằng hệ thống tạo ra và phân bố của cải của chúng ta đã sai hỏng và có tiềm năng bị diệt vong?

Nếu có thì tại sao, và làm thế nào chúng ta có thể hy vọng sửa chữa được? 

ROBERT REICH:

Chắc chắn là hệ thống của chúng ta đã sai hỏng, nhưng sai hỏng theo cách tương tự như lối sai hỏng trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa tư bản tức là Thời đại Mạ vàng vào cuối thế kỷ 19, khi một số ít chúa trùm cướp bóc điều hành các công ty độc quyền khổng lồ thu tóm cả phần lớn thu nhập và của cải của quốc gia, khi tay sai của họ đặt những bao tiền lên bàn làm việc của các nhà lập pháp ngoan ngoãn tùng thuận, khi nghèo đói ở thành thị trở nên tồi tệ, khi trẻ nhỏ bị bắt buộc phải làm việc 12 giờ mỗi ngày, 7 ngày mỗi tuần, và khi chủ nghĩa tư bản có tiềm năng sắp diệt vong. 

Những người cấp tiến ngày nay lâm vào cục diện tương tự như đã đối mặt vào thời hơn một thế kỷ trước đây. Cục diện của bất mãn lan rộng trong rất nhiều người Mỹ—một tầng lớp lao động cảm thấy bị phản bội, bị bỏ quên, trở thành đối tượng chín muồi cho những kẻ mị dân như Trump, một số lượng lớn dân nghèo càng ngày càng tăng, và một tầng lớp trung lưu hiện đang bấp bênh về kinh tế hơn bất cứ lúc nào kể từ Thời đại Mạ vàng ấy.  

Điều bi thảm là, trong ba mươi năm vừa qua, Đảng Dân chủ đã bỏ quên giai cấp công nhân cùng các công đoàn, trong khi Đảng Cộng hòa đã tích cực cố tình làm suy yếu quyền của người lao động. Quá nhiều chính trị gia Đảng Dân chủ đã vục mặt vào cùng một máng của các đại công ty và Phố Wall, uống chung với các chính trị gia Đảng Cộng hòa.

Việc này phải ngừng lại. Đã đến thời điểm để một liên minh chính trị mới giành lại quyền lực từ tay thế hệ thừa kế của các chúa trùm cướp bóc và tài phiệt thao túng chính trị, đồng thời tạo ra một chủ nghĩa tư bản thực sự hành động vì quyền lợi của mọi người dân. 

Nước Mỹ là quốc gia giàu có nhất thế giới, nhưng đồng thời cũng có bất bình đẳng giàu nghèo lan rộng đến mức hàng triệu người vô gia cư phải ngủ trên đường phố hoặc trong các nhà che tạm trú, và hàng triệu trẻ em vẫn phải nhịn đói mỗi ngày. 

Vấn đề là, do chia rẽ về chính trị, chúng ta không có khả năng tạo ra một lưới an toàn xã hội thực sự xóa bỏ tình trạng nghèo đói nghiêm trọng như vậy; hay chúng ta có thể làm được điều này? 

Tất nhiên là chúng ta có thể làm được! Chúng ta cần thực hiện universal basic income - thu nhập cơ bản phổ quát, và universal health insurance - bảo hiểm y tế phổ quát, bằng tài trợ từ thuế tài sản đối với giới siêu giàu.

Cùng với: những thỏa thuận chia sẻ lợi nhuận của các công ty với nhân viên, để người lao động chia sẻ được lợi nhuận chung. Giáo dục trẻ em từ nhỏ. Nghỉ ốm có trả lương. Chăm sóc trẻ em và người già với giá cả phải chăng. Tín dụng Thuế cho nhà có trẻ em được hoàn trả đầy đủ cho tất cả các gia đình có thu nhập thấp. Và nhiều thứ như thế nữa. 

Câu hỏi không phải là liệu chúng ta có thể "đủ khả năng" để làm được hay không. Và thách thức không phải ở chỗ có đưa ra được các chính sách phù hợp hay không. Chúng ta biết phải làm gì mà. 

Ví dụ, trong thời kỳ đại dịch (Covid-19), chúng ta đã giảm được một nửa số trẻ em sống dưới mức nghèo khổ. Nhưng rồi ngay sau đó chúng ta đã tự cho phép mình quay trở lại tình trạng trước đây. Tín dụng Thuế dành cho nhà có trẻ em đã bị đẩy ngược trở lại mức thiết kế sai hỏng do luật thuế Trump năm 2017 để lại.

Hậu quả là, ước tính có đến khoảng 19 triệu trẻ em—tức là trên 1 trong 4 trẻ em dưới 17 tuổi—sẽ nhận được ít hơn toàn phần khoản Tín dụng Thuế dành cho Trẻ em, hoặc không có được khoản Tín dụng nào cả trong năm nay, vì gia đình các em thu nhập quá ít; trong khi các gia đình có thu nhập cao hơn nhiều —đến tối đa $400,000 cho mỗi cặp vợ chồng—sẽ nhận được toàn phần khoản tín dụng $2,000 cho mỗi đứa trẻ. 

Nghèo khổ là một lựa chọn của chính sách. Thách thức thực sự của chúng ta là đạt được ý chí chính trị để đưa ra lựa chọn đúng. 

*

Tôi hoàn toàn đồng ý rằng các cử tri trẻ tuổi, bao gồm cả Thế hệ Z và Thế hệ Millennials - Thiên niên kỷ mới, đang tích cực tham gia vào các hoạt động chính trị tiến bộ, hơn là các thế hệ trước. Trong cuộc bầu cử năm 2018 — cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ của Trump — số cử tri ở độ tuổi cuối 20 và đầu 30 đã bỏ phiếu nhiều hơn gần gấp đôi so với số người ở cùng độ tuổi đã bỏ phiếu trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ bốn năm trước đó.

Và họ đã giúp đảng Dân chủ giành lại quyền kiểm soát Quốc hội. 

Hiện tượng tích cực tham gia chính trị mới mẻ này của giới trẻ vẫn duy trì quá nhiệm kỳ tổng thống của Trump. Tại 14 tiểu bang tranh cử kịch liệt nhất vào năm ngoái đây (2022), tỷ lệ cử tri trẻ tuổi đi bỏ phiếu thậm chí còn tăng cao hơn so với năm 2018. 

Vậy thì, tôi muốn nói gì với các cử tri Thế hệ Z?

Rằng: những thách thức lớn nhất mà chúng ta đang phải đối mặt—bảo tồn nền dân chủ Mỹ, chống biến đổi khí hậu, ngăn chặn sự hủy diệt hạch nhân, triệt giảm bất bình đẳng và chấm dứt nạn phân biệt chủng tộc có hệ thống—là những cơ hội để Thế hệ Z cứu vãn nước Mỹ và thế giới. Thay vì cảm thấy đây là một gánh nặng to lớn, Thế hệ Z có thể coi đây là sứ mệnh của họ. 

Họ có thể trở thành Thế hệ vĩ đại nhất.

*

Quý vị biết câu chuyện xưa về con ếch trong chảo nước đang đun nóng, vì nhiệt độ chỉ tăng dần dần nên con ếch không để ý mà nhảy ra cho kịp. Không, tôi nghĩ chúng ta thì đang bắt đầu chú ý rồi. Chúng ta đang cảnh giác. Không chỉ những người cấp tiến, mà cả người Mỹ với mọi xu hướng chính trị khác biệt. 

Tất nhiên, cảnh giác đó được biểu hiện khác nhau. Tôi dành nhiều thời gian nói chuyện với những người tự nhận là đảng viên Cộng hòa, thậm chí là phò Trump nữa. Khi kiểm điểm các câu trả lời có tính cách hời hợt kiểu miếng nhãn khẩu hiệu dán lên cản xe, tôi phát hiện ra một sự đồng thuận đáng chú ý trùng lặp với những người cấp tiến. 

Hầu hết những người này tin rằng các đại tập đoàn kinh doanh là quá to lớn. Nạn độc quyền phải bị phá vỡ. Phúc lợi cho doanh nghiệp phải chấm dứt. Tham nhũng doanh nghiệp lũng đoạn nền dân chủ của chúng ta phải ngừng lại. Không ai làm việc toàn thời gian lại phải rơi vào tình trạng nghèo khổ—không đủ tiền mua thức ăn, quần áo hoặc nhà ở cho bản thân hoặc gia đình họ. 

Mức "lương tối thiểu" phải là mức lương đủ sống. Mọi gia đình đều xứng đáng có bảo hiểm y tế hợp túi tiền và được nghỉ ốm có lương. Giáo dục đại học nên có giá cả phải chăng. Các tỷ phú phải trả phần thuế công bằng của họ. Khủng hoảng khí hậu là có thật và do con người gây ra. 

Những ý tưởng này không còn là “cấp tiến” hay “phe tả” gì cả. Mà đã trở thành xu hướng chủ đạo rồi.

Hơn 70 phần trăm người Mỹ—gồm cả nhiều người tự cho mình là đảng viên Cộng hòa—đồng ý với những ý tưởng đó. 

Và họ cùng chia sẻ cảnh báo về tình hình chúng ta đã đi lệch hướng quá xa như thế nào. Khi những hồi chuông báo động này bắt đầu vang lên, chúng ta có cơ hội thực sự chung sức tạo ra loại hình chính trị để đối phó. 

Tuy nhiên thay đổi được theo hướng tích cực thì chẳng phải là chắc chắn sẽ phải xảy ra. Kết quả đó đòi hỏi sự khổ công hành động. Đó chính là chỗ mà Thế hệ Z ra tay; và tất cả chúng ta cùng góp tay vào.

Phạm Vũ Thịnh dịch

Sydney 18/06/2023

® "Khi phát hành lại thông tin từ trang này cần phải có sự đồng ý của tác giả 
và ghi rõ nguồn lấy từ www.erct.com"

Cảm tưởng, ý kiến xin gởi về  t4phamvu@hotmail.com