|
Vài ư về bài thơ “Ở ĐÂY THÔN VỸ GIẠ” của Hàn Mạc Tử
Phạm Vũ Thịnh
Hàn Mạc Tử là nhà thơ thiên tài bạc mệnh được người Việt yêu thích, ông có nhiều tác phẩm để đời, trong đó nổi tiếng và được ái mộ bậc nhất có lẽ là bài thơ này: Ở ĐÂY THÔN VỸ GIẠ
Sao anh không về chơi thôn
Vỹ *
Tuy nhiên, vừa đọc xong
nhan đề bài thơ hẳn đă có người kháng cự, rằng nhan đề viết sai
rồi, xưa nay sách báo vẫn ghi là “Đây thôn Vỹ Dạ” chứ làm ǵ có
chữ “Ở”, và chữ “Dạ” chứ ai lại viết là “Giạ”?
Và tất cả chữ chép lại trên đây trong bài thơ cũng là từ h́nh chụp này, chứ bài thơ này đă được sao chép thành vô số phiên bản qua nhiều thời kỳ và nhiều người, đă có nhiều chữ bị thay đổi khác đi. Lại nữa, trên Facebook của nhà báo PHANXIPĂNG c̣n có h́nh chụp “Trên tờ Đông Á Tân Văn số 2 (Sài G̣n, 19/10/1940 - lúc Hàn Mạc Tử c̣n tại thế), bài thơ này đăng lần đầu cùng bài thơ “Ghen”, qua ảnh do Vũ Hà Tuệ chụp. Lưu í rằng bản in: * Nhan đề “Ở đây thôn Vĩ Dạ”, không bỏ từ “Ở”, và * Bút hiệu / bút danh chính thức của tác giả là “Hàn Mạc Tử”, không phải “Hàn Mặc Tử”.
*
Thật vui
mừng được dịp “chiêm ngưỡng” nét bút của nhà thơ Hàn Mạc Tử, rất
có cá tính và có vẻ đẹp riêng rất khác thường. Có lẽ đấy là một
bản hoàn chỉnh hay “final” mà tác giả đă chép lại từ các bản
thảo bản nháp trước đó, bởi hoàn toàn không có “đồ, di, câu, cải”
những chỗ xóa bỏ, dời đi, móc thêm hay sửa đổi ǵ cả. Những khoảng
trống, cách xuống ḍng, chiều nghiêng của ḍng chữ,... có phong
thái ǵ đó rất đặc biệt, rất Hàn Mạc Tử! (1) Một phát kiến là chữ “Giạ” bất ngờ. Hiếm khi thấy được chữ “Giạ” như thế, mà chỉ thấy chữ “Dạ” hầu như được mặc nhận là tiêu chuẩn. Khổ nỗi chữ “Dạ 夜” th́ chỉ có nghĩa là đêm tối. Đâm ra thắc mắc về ư nghĩa của chữ “Giạ”, mới nhớ ra ngày xưa ở Huế có nhà thơ Ưng B́nh Thúc Giạ Thị, tên hiệu của cụ viết chữ Hán là 菽野氏Thúc Giạ Thị, chữ “Giạ” trong tên cụ có vẻ là giọng Huế của chữ “Dă 野” có nghĩa là cánh đồng, cơi bờ, chốn quê, dân quê. Vậy th́ có thể đoán là “Vỹ Dạ” có lẽ cũng có nghĩa là cánh đồng Vỹ (trong từ điển Thiều Chửu th́ từ Hán Việt không có chữ Vỹ mà chỉ có chữ Vĩ có đến bảy ư nghĩa khác nhau!), khiến dễ đoán ṃ là “cánh đồng bao la”, hay “cánh đồng ở phía đuôi (?)” ǵ đấy. Nói ǵ đi nữa th́ chữ “Giạ” này cũng rất Huế, đặc biệt Huế, mà Hàn Mạc Tử yêu mến Huế đến viết ra theo giọng Huế (hay cũng có thể bảo là một tiếng riêng của người Huế). Và chữ “Giạ” của Hàn Mặc Tử cũng khiến thắc mắc về ư nghĩa của địa danh “Vỹ Dạ”, nên t́m kiếm và đọc được trên mạng bài này: “Hàn Mạc Tử: T́nh đầu với nguyên tác “Ở đây thôn Vỹ Giạ” - Ḱ II: Nguyên tác áng thơ” cũng của nhà báo PHANXIPĂNG, đăng ngày 18/05/2021: và hiểu ra là: “Vỹ Dạ” hay “Vỹ Giạ” theo cách viết của cụ Ưng B́nh Thúc Giạ Thị, đều là do đọc theo giọng Huế (mà biến âm) từ gốc “Vi Dă 葦野”: Vi là lau sậy, và Dă là cánh đồng. “Vỹ Dạ” hay “Vỹ Giạ” nghĩa là “cánh đồng lau”. (khiến nhớ đến “Khu Rừng Lau” của Doăn Quốc Sỹ!).
(2)
Phát kiến thứ hai là Hàn Mặc Tử đă viết nhan đề bài thơ là “Ở
đây thôn Vỹ Giạ” chứ không phải “Đây thôn Vĩ Dạ” như sách báo
thường ghi. Ngẫm lại th́ “Đây thôn Vĩ Dạ” nghe như lời lẽ của một
anh hướng dẫn du lịch, hoặc một anh môi giới buôn bán nhà đất! Bởi
bài thơ này đă giúp thôn Vỹ Dạ nổi tiếng khắp đất nước, với những
h́nh ảnh đẹp lăng mạn như nắng mới trên hàng cau, lá trúc xanh như
ngọc bích, hoa bắp lay động trên gịng nước buồn thiu, chiếc
thuyền nơi bến sông chở ánh trăng, áo em trắng quá nh́n không ra
là ai trong sương khói mờ nhân ảnh,... Đến nỗi người ta có thể tập
trung chú ư đến phong cảnh hữu t́nh của thôn Vỹ Dạ, mà quên mất
tâm t́nh của tác giả mới chính là chủ đích của bài thơ. Bởi hẳn
phải là “Ở đây thôn Vỹ Giạ” mới nói lên được nỗi cô đơn của
một người đang “ở đây”, đang khắc khoải ngóng chờ “sao
anh không về chơi thôn Vỹ?”, nơi chẳng có ai quen, “vườn
ai” đó chẳng biết là của ai mà “mướt quá xanh như ngọc”, đến
“thuyền ai đậu bến sông trăng đó” cũng chẳng biết là thuyền của
ai, trên “gịng nước buồn thiu” chỉ có “hoa bắp lay”, chung quanh
th́ “nhân ảnh” chỉ mờ mờ nh́n chẳng ra được ai là ai cả! Người ở
phương nào, ta ở đây! Để cứ phải ngóng trông “vọng cố nhân hề
thiên nhất phương” ngóng người xưa ôi đăm đắm một phương trời. Về nhan đề bài thơ có các từ “Ở đây”, nhà báo PHANXIPĂNG cho biết thêm rằng: “Nguyên tác, Hàn viết “Ở đây thôn Vỹ Giạ” chứ không phải “Đây thôn Vĩ Dạ” như sách báo, kể cả giáo khoa và giáo tŕnh, vẫn in. Lưu ư rằng tuần báo Đông Á Tân Văn số 2 ra ngày 19/10/1940, lúc Hàn c̣n tại thế, đă in đúng nhan đề bài thơ của Hàn: “Ở đây thôn Vĩ Giạ”. Nhà văn Trần Thanh Địch sinh thời từng nhận xét: Chữ “Ở” được Hàn dùng có chủ đích. Đọc kỹ bài thơ mới thấy chữ đó nhấn mạnh đến thôn Vỹ: “Ở đây sương khói mờ nhân ảnh”. Soạn sách “Hàn Mạc Tử thơ văn và cuộc đời” (Tuần báo Dân Việt ấn hành, Sydney, 1997), Hồ Đ́nh Chữ khẳng định: “Tóm lại, bài thơ nổi tiếng mà Hàn Mạc Tử gởi tặng cho chị (Hoàng Thị) Kim Cúc và đă được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc trên bốn chục năm nay [phổ năm 1993 là mới 4 năm thôi], có nhan đề nguyên thủy là “Ở đây thôn Vỹ Dạ”.” Cũng xin nhắc rằng https://www.facebook.com/pang.phanxi c̣n có các video ca sĩ tŕnh bày bản nhạc mà Phạm Duy đă phổ nhạc từ bài thơ này. Ngoài ra, về nhà thơ Ưng B́nh Thúc Giạ Thị (1877 - 1961) th́ Wikipedia cho biết: tên thật là Nguyễn Phúc Ưng B́nh (chữ Hán: 阮福膺苹), hiệu Thúc Giạ Thị (菽野氏); là một hoàng thân nhà Nguyễn và là nhà thơ Việt Nam thời tiền chiến. Năm 1922, ông làm Bố chính Hà Tĩnh, Tuần vũ, Phủ doăn Thừa Thiên. Năm 1933, khi 57 tuổi, ông về hưu và được thăng Thượng thư trí sự. Năm 1939 - 1940, ông làm Hội trưởng Hội Truyền bá Quốc ngữ Trung Kỳ. Năm 1940 - 1945, ông được bầu làm Viện trưởng Viện dân biểu Trung kỳ...
Ngưỡng mong ơn Phật với ơn Trời, Tuổi thọ nay đà đến bảy mươi. Rượu có mùi hương nên uống măi, Thi là thuốc bổ cứ ngâm chơi. Thuở ra sân khấu không làm rộn, Khi hạ vai tuồng ít hổ ngươi. Giở tấm gương vàng soi tóc bạc, Sương pha tuyết điểm lại càng tươi.
Phạm Vũ Thịnh
®
"Khi phát hành lại thông tin
từ trang này cần phải có sự đồng
ư của tác giả Cảm tưởng, ư kiến xin gởi về t4phamvu@hotmail.com |
