Những bước đầu Green New Deal:
Kinh nghiệm của nước Đức

Jeremy Rifkin

Phạm Vũ Thịnh dịch

Ở nước Đức, chính phủ liên bang đã thiết lập một giá-biểu cho tư nhân bán điện vào lưới điện, trên toàn quốc, để khuyến khích thúc đẩy các doanh nghiệp, khu dân cư và cá nhân lắp đặt các tấm pin mặt trời và tuabin gió, cho họ được giá ưu đãi nhiều hơn giá thị trường khi họ bán điện dư dùng của họ vào lưới điện. Khuyến khích này đã phát huy tác dụng nhanh chóng. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hiệp hội khu phố, và nông dân đã thành lập các hợp tác xã điện lực, được bảo đảm vay vốn ngân hàng, và hiện nay đang sản xuất năng lượng mặt trời và năng lượng gió mà họ đang bán lại được cho lưới điện quốc gia. Năm 2018, tất cả năng lượng tái tạo đã chiếm 35,2% nguồn năng lượng trong tổng sản lượng điện của Đức; gần 25% tổng sản lượng điện là từ năng lượng mặt trời và gió, phần lớn được sản xuất bởi các hợp tác xã điện lực nhỏ.

Các công ty điện lực hùng mạnh một thời của Đức như E.ON, RWE, EnBW và Vattenfall nay chỉ sản xuất có 5% lượng điện xanh mới của thế kỷ 21, đưa họ ra ngoài biên của cuộc chơi “tạo ra” điện xanh. Cũng cần hiểu cho họ, các công ty này rất thích hợp cho việc tạo ra điện từ các nguồn năng lượng tập trung như than đá, dầu hỏa và khí đốt tự nhiên, vốn đòi hỏi lượng vốn lớn để khai thác, vận chuyển và biến đổi thành điện năng trên lưới điện. Yêu cầu về vốn khổng lồ chắc chắn phải dẫn đến việc xây dựng các hoạt động kinh doanh khổng lồ, tích hợp theo chiều dọc, để hưởng được lợi thế từ quy mô lớn, mang lại lợi nhuận cho các nhà đầu tư của họ.

Ngược lại, các nguồn năng lượng xanh mới thì phân tản thay vì tập trung (và tích hợp theo chiều ngang). Mặt trời chiếu khắp nơi, gió thổi khắp nơi, nghĩa là năng lượng có thể được khai thác ở mọi nơi: trên các mái nhà và dọc theo địa hình, thật sự cho được hàng triệu vị trí thích hợp để xây dựng những nhà máy siêu nhỏ tạo ra điện năng. Việc chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng xanh là “tạo sức mạnh cho dân chúng”, theo cả nghĩa bóng và nghĩa đen, vì hàng trăm triệu người dân trở thành nhà sản xuất năng lượng và điện lực của chính họ, ngay tại nơi họ làm việc và sinh sống. Đây là khởi đầu của quá trình dân-chủ-hóa-quyền-lực vĩ đại trong các cộng đồng trên thế giới.

Từ lâu, các nhà phê bình cho rằng niềm say đắm của dân Đức đối với năng lượng tái tạo có ẩn chứa một khía cạnh đen tối hơn, đó là việc nước này vẫn tiếp tục phụ thuộc vào than bẩn. Thực tế là, trong khi năng lượng mặt trời và gió chiếm gần 25% các nguồn năng lượng trong tổng sản lượng điện của Đức, và hiện thời đã rẻ hơn than đá, thì nước Đức lại vẫn phụ thuộc vào than cho hơn một phần ba nhu cầu năng lượng trong nước. Tại sao nước Đức vẫn sử dụng than đá? Là vì còn liên quan đến chính trị của việc làm thế nào để cứu trợ những địa phương của Đức còn phải phụ thuộc vào việc khai thác than đá để duy trì nền kinh tế và công ăn việc làm ở địa phương. Để giải quyết vấn đề này, một ủy ban của chính phủ Đức đã thông báo vào tháng 1 năm 2019 rằng họ sẽ bắt tay vào một kế hoạch đầy tham vọng nhằm loại bỏ hoàn toàn năng lượng từ than đá, trong vòng 20 năm tới, đổi lại, sẽ bồi thường cho các vùng khai thác than 40 tỷ Euro để hỗ trợ địa phương của họ chuyển đổi sang kinh tế kỷ nguyên xanh. Các quốc gia khác trên thế giới còn tiếp tục dựa vào than, đang theo dõi thử nghiệm này của nước Đức, và nhận ra rằng họ cũng sẽ phải nhanh chóng loại bỏ dần than đá trong khi hỗ trợ các địa phương còn sản xuất than tiếp tục duy trì được độc lập về kinh tế.

Năm 2006, Utz Claassen, Giám đốc điều hành của công ty điện lực EnBW, đã mời tôi đến Đức trong hai dịp riêng biệt để gặp gỡ các nhân viên cấp cao của công ty, nhằm giúp đưa ra chiến lược chuyển đổi công ty khỏi nhiên liệu hóa thạch và năng lượng hạch nhân sang năng lượng tái tạo cùng các dịch vụ thuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ ba. Kết quả là Utz Claassen đã nhanh chóng vào cuộc, thông báo cho năm trăm nhân viên cấp cao của mình tại một cuộc họp đại chúng, rằng EnBW sẽ dẫn đầu các công ty sản xuất và tiện ích điện năng của nước Đức tiến vào kỷ nguyên mới của các dịch vụ năng lượng tái tạo phân tản hậu-carbon. Năm 2012, EnBW đã công bố kế hoạch chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch và điện hạch nhân, và đặt quan tâm nhiều hơn vào việc sản xuất và các dịch vụ năng lượng tái tạo.

Năm 2008, tôi cũng đã nhận được lời mời tương tự từ công ty E.ON để tham gia một cuộc thảo luận công khai với Chủ tịch công ty là Tiến sĩ Johannes Teyssen, về mô hình kinh doanh mới để quản lý các dịch vụ năng lượng trong xã hội xanh đang tiến hành. Tám năm sau, E.ON tách thành hai công ty, một công ty còn lưu lại với các doanh nghiệp kế thừa trong lĩnh vực năng lượng nhiên liệu hóa thạch và hạch nhân; và một công ty nữa tập trung vào các dịch vụ năng lượng tái tạo, để điều chỉnh cho phù hợp với những thay đổi đột phá trong lĩnh vực năng lượng và điện năng của Đức đang bị buộc phải thay đổi mô hình kinh doanh (cho phù hợp với tình hình mới).

Vattenfall và RWE, hai công ty điện lực lớn khác của nước Đức, cũng đã công bố các chiến lược chuyển đổi tương tự dựa trên mô hình kinh doanh mới mà chúng tôi đã giới thiệu ở châu Âu. Các công ty điện lực của Đức, mới chỉ một thập kỷ trước đó thuộc hạng khổng lồ vô song của ngành công nghiệp điện lực toàn châu Âu, nay đã thay đổi hướng đi vì đã nhận ra rằng họ đang phải đối mặt với một chế độ năng lượng cũ kỹ và lạc hậu cùng với cơ sở hạ tầng kèm theo đấy là các tài sản nhiên liệu hóa thạch bị mắc kẹt, đã không còn là một mô hình kinh doanh khả thi nữa rồi.

Phạm Vũ Thịnh dịch
30 Apr 2021

® "Khi phát hành lại thông tin từ trang này cần phải có sự đồng ý của tác giả 
và ghi rõ nguồn lấy từ www.erct.com"

Cảm tưởng, ý kiến xin gởi về  t4phamvu@hotmail.com