Tin Văn Úc Châu (2)

"Tình Cấm" : hồi ký hay hư cấu?

Những tình huống bi thảm xảy ra trong đời Norma Khouri, thuật lại trong hồi-ký "Tình Cấm - Forbidden Love" với phụ-đề "Một chuyện thương tâm có thật về tình yêu và phục thù ở Jordan" của cô đã làm xúc động hàng triệu người đọc Âu Mỹ Úc, đưa cô lên địa vị một tác giả tự thuật nổi danh trên thế giới. Cuốn hồi ký của cô bán chạy trên 15 quốc gia, riêng ở Úc, trong vòng 1 năm rưỡi đã bán hết 200 ngàn cuốn, và được kể vào 100 tác phẩm được đọc nhiều nhất từ trước đến nay.

Cô đã tự tay viết đơn thỉnh nguyện lên Liên Hiệp Quốc về thân phận của những người như cô. Thời đôi mươi, cô cùng bạn thân là Dalia khởi nghiệp uốn tóc ở Jordan; Dalia gặp và yêu Michael, một sĩ quan theo Thiên chúa giáo; khi chuyện tình nầy bị bộc lộ, Dalia bị cha cô "giết để bảo toàn danh dự gia đình" bằng 12 nhát dao. Âu Mỹ gọi là "honour killing" kiểu Hồi giáo. Norma Khouri sợ vạ lây nên trốn khỏi Jordan, sang Athens, ở đấy cô viết cuốn hồi ký, rồi nhờ Random House, nhà xuất bản lớn ở Úc, bảo trợ di dân sang Úc.

Sau khi cuốn sách được xuất bản, tác giả 34 tuổi nầy trở nên nổi tiếng, bận rộn với các cuộc phỏng vấn, ra mắt sách, lễ hội đọc sách, và hoạt động nhân quyền. Thính giả của cô đã xúc động rơi nước mắt, hay phẫn nộ vì thân phận bi thảm của đàn bà Hồi giáo miêu tả trong cuốn hồi ký. Trong bối cảnh người dân các nước Âu Mỹ đang có quan tâm đa phần phản cảm đối với Hồi giáo, cuốn sách của cô trở thành đầu tàu cho nhiều cuốn hồi ký hay tiểu sử của phụ nữ Á Phi, về những cảnh đời bị dày đạp, đày đoạ ở các xứ ngoài Âu Mỹ. Đây là thể loại sách bán chạy nhất những năm gần đây, vượt xa hàng chục lần hơn các tiểu thuyết hư cấu.

Ngày 24/07/2004, một bài viết trên nhật báo Sydney Morning Herald đã phơi bày những sự thật khác hẳn những gì Norma Khouri "tự thuật" trong cuốn sách được quảng cáo và bày bán như một hồi ký ấy.

Tên thật của tác giả là Norma Majid Khouri Michael Al-Bagain Toliopoulos, và cô chỉ sống ở Jordan cho đến năm 3 tuổi. Từ  năm 1973 đến 2000, cô sống ở Chicago, Mỹ. Có chồng (Toliopoulos), hai con. 4 anh chị em ruột và bà mẹ còn sống ở Mỹ. Nhưng cô đã khéo che giấu các sự thật nầy đối với nhà xuất bản, luật sư, Sở Di Trú Úc, và công chúng, suốt mấy năm nay.

Thật ra, người Jordan đọc sách của cô, đã phát hiện rất nhiều chi tiết không đúng hay khả nghi trong sách khi cô miêu tả sinh hoạt địa phương. Một đoàn thể nhân quyền phụ nữ ở Jordan đã điều tra ra rằng cô chỉ đến Jordan có vài ngày vào năm 2000 mà thôi, và đã báo động với nhà xuất bản của cô về việc nầy, từ tháng 9 năm 2003, 8 tháng sau khi cuốn sách xuất bản. Và tờ Sydney Morning Herald cũng đã chất vấn cô vào tháng 2 năm nay về hồ sơ cư trú của vợ chồng cô ở Chicago.

Tờ Herald đã đến tận Chicago, phát hiện ra mẹ, anh chị em, hàng xóm và người quen của cô. Họ cung cấp nhiều chi tiết về khoảng đời cô sống ở Chicago từ 3 cho đến 30 tuổi. Giấy tờ mua bán bất động sản của vợ chồng cô vẫn còn lưu trữ tại Mỹ. Cô đã được cấp sổ thông hành hữu hiệu 10 năm ở Chicago năm 1996, chính là khoảng thời gian mà cô viết là bạn cô Dalia bị cha đâm chết, và cô phải bỏ Jordan ra đi.

Năm 2000, vợ chồng con cái nhà cô biến mất khỏi Chicago. Một biên-tập-viên thành danh ở New York có hiệu đính bản thảo của cô nhưng không kiểm chứng. Bản thảo ấy đã được bán cho 16 nhà xuất bản trên thế giới, với hỗ trợ của luật sư Mỹ và Anh. Cuốn sách được xuất bản, và cô sang Úc trong sự chào đón nồng nhiệt của độc giả. Cô đang viết sách tiếp theo "Tình Cấm" kể chuyện từ khi cô bỏ xứ Jordan, cũng trong giao kèo với Random House, dự định sẽ xuất bản trước lễ Giáng Sinh năm nay, đề sách là "Vấn đề Danh dự - A Matter of Honour"!

Sống ở Queensland, Úc, cô nói với hàng xóm rằng người đàn ông đang sống chung nhà với cô là người Mỹ đã giúp cô trốn khỏi Jordan, hai đứa bé trong nhà cô là con của ông ta, không phải con của cô. Cô phản luận lại đoàn thể nhân quyền phụ nữ ở Jordan đã tỏ ý nghi ngờ cuốn sách gọi là hồi ký của cô rằng : "Tình Cấm là một hồi ký. Đó là hồi ký của tôi, ghi chép đời tôi, những ký ức, cảm nghĩ và kinh nghiệm sống thực của tôi". Cô khăng khăng rằng cô chỉ đến Mỹ du lịch sau khi xuất bản sách mà thôi, và cô không hề có sổ thông hành Mỹ.

Nhưng cô càng chối, cuộc điều tra kéo dài 18 tháng của tờ Herald càng bộc lộ thêm nhiều chi tiết bất lợi cho tính khả tín của cô và những điều cô công bố. Chẳng hạn, vợ chồng cô bị Công an Liên bang Mỹ FBI điều tra về vài vụ lường gạt giao kèo bất động sản. Anh ruột của cô đã bị án tàng trữ vũ khí bất hợp pháp. Một người anh khác bị tù 4 năm vì oa trữ ma túy. Cô bạn chia phòng với cô 5 năm ở Chicago kể lại rằng vợ chồng cô lục đục nhiều lần, có lần đã thấy cô cầm dao rượt chồng trước nhà. Hồ sơ toà án còn ghi lần cô bị bắt giữ vì hành hung mẹ chồng năm 1998.

Nhà xuất bản Random House tỏ ra rất quan-ngại về chuyện "treo đầu heo bán thịt chó", đã đòi hỏi ở cô lời giải thích thoả đáng. Trong khi chờ đợi, 2 ngày sau bài báo trên tờ Herald, họ đã thu hồi tất cả các cuốn sách của cô đang bày bán ở Úc và Anh.

Nhà xuất bản nầy đã bảo trợ cho cô sang Úc năm 2002 với chiếu khán cư ngụ tạm thời theo diện "những người có tài năng đặc biệt". Phát ngôn viên Bộ Di Trú Úc cho biết những trường hợp như thế sẽ phải tái xét chiếu khán từ lời khai mới của cả đương sự lẫn người bảo trợ.

Gần 3 tuần sau bài báo trên tờ Herald, từ Mỹ, cô gửi chứng cớ cô đã sống ở Jordan cho nhà xuất bản, nhưng Random House cho biết giấy tờ bằng tiếng Ả Rập và quá mờ, nên đã yêu cầu phía cô dịch ra tiếng Anh. Rồi nhà xuất bản đã kiểm các chứng cớ đó và kết luận chúng không đủ để phản bác những điều tờ Herald đã bộc lộ.

Ngày 13/08/2004, Random House Australia công bố lời xin lỗi và hứa bồi hoàn tiền sách cho độc giả nào đã mua vì tin rằng đấy là chuyện thật. 15 nhà xuất bản trên thế giới đã trả hay ứng trước cho cô những món tiền lớn, có thể sẽ đòi cô bồi thường. Trong khi đó, từ Mỹ, cô đang thương lượng với các đài truyền hình Mỹ và Úc để có những chương trình phỏng- vấn cô.

Tối 17/08/2004, xuất hiện trong chương trình phỏng-vấn viễn-liên ngắn trên đài truyền hình số 9, Sydney, cô xin lỗi các nhà xuất bản, môi giới xuất bản, và độc giả về việc đã giấu đời thực của cô "để bảo vệ an toàn cho mọi người liên hệ" với cô, và để tránh "những đàn ông trong gia tộc muốn xử tội cô". Nhưng cô vẫn nói rằng chuyện bạn cô bị "giết vì danh dự" là chuyện có thật cô đã thể nghiệm trong tổng cộng 12 năm cô sống ở Jordan, và "môn-bài văn học - literary licence" cho phép cô thay đổi tính danh, nơi chốn, tính cách nhân vật "để bảo vệ những người quen biết với nạn nhân". Cô nói chưa nhận được tiền bản quyền, và vài trăm ngàn Mỹ kim trong số đó đã được tặng cho các tổ chức nhân quyền.

Random House cho biết đã thanh toán tiền bản quyền cho cô từ lâu. Nhà xuất bản Transworld ở Anh, cũng trong hệ Random House, dự định khởi tố cô vi phạm giao kèo. 

Sự kiện nầy gợi nhớ lại mới vài tháng trước, Jayson Blair, ký giả của New York Times bị bộc lộ là đã dựng đứng chuyện phỏng vấn cha mẹ của một người lính ở Iraq, đưa đến việc nhiều chủ-nhiệm-biên-tập cấp cao của tờ báo phải từ chức.

Phạm Vũ Thịnh

Cảm tưởng về thơ văn của Phạm Vũ Thịnh xin gởi về  pvthinh@erct.com