SỨC KHỎE TINH THẦN  
 
Bác sĩ Nguyễn văn Đích                       
 

Một hôm tôi gặp một bệnh nhân người Algeria. Ông đến với tôi v́ chúng tôi có thể nói với nhau bằng một ít tiếng Pháp. Ông bị cao áp huyết, cao mỡ trong máu. Trong khi bàn về cách chữa trị, tôi khuyến ông bỏ thuốc lá. Ông cười, tỏ vẻ hiểu bịết nhưng xin phép kể một câu chuyện khôi hài.  Ông nói có người khuyên bạn rằng nếu anh không hút thuốc lá th́ anh có thể sống đến 60 tuổi, nếu không uống rượu th́ có thể sống đến 70 tuổi, nếu không “chơi bời” th́ có thể sống đến 80 tuổi. Người bạn hỏi lại rằng nếu sống đến 80 tuổi mà không hút thuốc lá, không uống rượu, không làm t́nh, th́ sống để làm ǵ ?
 
 Tôi biết rằng ông đang ở giai đọan lưỡng lự nên t́m cách chống chế. Ăn, ngủ. là nhu cầu cần thiết, t́nh  dục cũng quan trọng, t́m cảm giác dễ chịu tự nó không xấu nhưng làm những ǵ  như  thế nào cho hợp với đời sống là điều phải xem xét.
 
Con người là động vật có bộ năo phát triển hơn các ḷai động vật khác do đó có thể nhận biết và suy nghĩ, nghĩa là có ư thức. V́ có ư thúc nên chúng ta có thể vui, giận, buồn, yêu, ghét, và ham muốn. Sự ham muốn đầu tiên là muốn sống, bản năng sinh tồn là bản năng mạnh nhất, sau đó là bản năng t́nh dục, nhờ vậy mà nhân lọai tồn ta.i. Nhờ có t́nh yêu mà người ta gặp nhau, kết bạn, lập gia đ́nh, làm việc để nuôi dạy con cái, xây dựng nên xă hội, kiến tạo nên thế giới và nền văn minh.
 
Nhờ có ư thức mà con người biết t́m sự thăng bằng trong các mối quan hệ từ sự thăng bằng trong đời sống cá nhân đến sự thăng bằng trong quan hệ với người khác kể cả với tạo vật, nói cách khác là nhờ ư thức mà ta t́m cách giữ ǵn sức khỏe bản thân, duy tŕ trật tự xă hội và bảo đảm sự an ṭan của môi trường nghĩa là giữ được sự hài ḥa trong đời sống. Quả thực, một người không thể sống một ḿnh; người đó phải sống với người khác trong cái khung thời gian và không gian nào đó. Để bảo vệ sự sống của ḿnh, người đó phải giúp bảo vệ sự sống của người khác và sự an ṭan của nơi ḿnh đang sống. Trong phạm vi y khoa, “đúng” là những ǵ phù hợp với sự sống và “sai” là những ǵ làm hại sự sống
 
Sự hiểu biết về bản thân, thái độ đối xử với các mối quan hệ là đời sống tinh thần. Có người cho rằng tinh thần quan trọng hơn vật chất, có người nghĩ ngược lại, nhưng nhiều người c̣n quen coi vật chất và tinh thần là hai yếu tố riêng biê.t.
 
 Tinh thần và vật chất đều ở trong một người. Ta có thể nhận thấy qua kinh nghiệm hàng ngày tác dụng giữa tinh thần và vật chất. Khi một người giận, mắt trợn lên, nét mặt căng thẳng, thở dồn dập, nói to, áp huyết tăng, đường trong máu tăng; khi một người sợ, tim đập nhanh, đổ mồ hôi, tay run rẩy, nói không ra hơi; khi một người b́nh tĩnh, thở đều ḥa, tim đập chậm, áp huyết hạ. Khi một cháu bé khỏe, cháu vui vẻ, ăn và chơi. Khi cháu bị bệnh, cháu gắt gỏng, khóc, kém ăn, khó ngủ.
 
Khoa học cũng chứng minh có sự tương quan giữa đời sống tinh thần và bệnh tâ.t. Đời sống tinh thần bao gồm thái độ đối với người và ngọai vật kể cả hệ thống tin tưởng và tôn giáo. Theo bác sĩ Koenig HG và  CSV (Handbook of religion and health: a century of research review. New York; Oxford University Press, 2000) hai phần ba trong số 1200 báo cáo cho thấy có sự liên quan giữa sinh họat tôn giáo với sức khỏe tinh thần và vật chất.
 
Theo Mathews DA và CSV (Religious commitment and health status: a review of the research and implications for family medicine. Arch Fam Med 1998; 7; 118-24) đời sống tâm linh (họat động tôn giáo) có tác dụng trong việc:
 
•           Ngừa bệnh tâm lư và sinh lư. Người thường dự các lễ nghi tôn giáo, ít bị lo âu, trầm cảm, it bị cao áp huyết, và sống lâu hơn. Có thể v́ người hay dự các lễ nghi tôn giáo chú ư đến cách sống, không làm điều ǵ thái quá, cũng có thể họ thăm hỏi, nhắc nhở nhau giữ ǵn sức khỏe tốt hơn
 
•           Giúp đối phó với bệnh tâm thần và cơ thể. Những người có ḷng tin, từ  sự tự tin ở bản thân ḿnh, tin ở thầy thuốc, tin ở khoa học  hay tin ở tôn giáo sẽ an tâm do đó sẽ hợp tác với điều trị nên điều trị có kết quả tốt hơn;
 
•           Giúp sự b́nh phục. Người có tin tưởng sẽ có thêm nghị lực do đó sẽ cố gắng để phục hồi. Trầm cảm tuy là bệnh tinh thần nhưng làm giảm khả năng miễn dịch nghĩa là giảm sức chống lại sự xâm nhập của vi trùng. Cùng bị tai biến mạch máu năo nhưng người buồn bă chán nản sẽ nằm một chỗ do đó sẽ không chịu tập luyện để khôi phục lại khả năng đă mất, lâu ngày sẽ bị biến chứng như lở lóet, nhiễm trùng từ vết lóet; ngược lại người có tin tưởng (dù tin ở cái ǵ), sẽ phấn đấu, cố gắng ngồi dậy, tập đi vv…, do đó sẽ phục hồi tốt hơn; người đó sẽ cẩn thận dùng thuốc đúng hơn, do đó sẽ ít bị tái phát hơn, nên sẽ sống lâu hơn. 
 
 Y khoa coi các báo cáo về đời sống tâm linh và sức khỏe là những sự kiện cho thấy có  liên hệ giữa tinh thần và bệnh tật và giải thích các sự kiện này trên cơ sở khoa học, không chú trọng vào tôn giáo mà chỉ đề cập đến sự tin tưởng và thái độ tinh thần mà thôi.
 
 Để giữ ǵn sức khỏe tinh thần, mỗi người cần có cái nh́n thực tế về bản thân ḿnh, cần chú ư đến các lănh vực sau đây:
 
•           Cơ thể. Cần làm việc, ngủ, nghỉ đầy đủ, cần tập luyện, ăn đúng, khám sức khỏe định kỳ. Sự làm việc không những cho ta tiền nhưng c̣n giúp cho cơ thể vận động, là điều kiện để hợp tác với người khác và cho ta ư niệm về giá trị.
 
•           Tâm trí. Cần có thái độ lạc quan, yêu đời, cần thư dăn, thiền, bỏ qua những thất bại đau buồn trong quá khứ, cần biết ơn và biết tha thứ, không hận thù dằn vă.t. Những người lớn tuổi mà tôi gặp đều vui vẻ, sống đơn giản, không mưu mô xảo quyệt, không dùng người khác làm phương tiện phục vụ cho bản thân ḿnh.
 
•           Xă hội. Cần giao tiếp với người khác, ḥa nhă, tôn trọng không lấn át người khác, chia sẻ sự lo âu buồn phiền với thân nhân hoặc bạn bè. Sự cô độc làm cho ta suy thóai về vật chất và tinh thần; khi Kiều bị giam hăm ở lầu Ngưng Bích, than rằng: “Giết nhau chẳng cái Lưu Cầu, giết nhau bằng cái Ưu Sầu, độc chưả!”.
 
•           Tâm linh. Cần họat động tinh thần tùy theo sở thích và khả năng như trồng hoa, nuôi súc vật, nghe nhạc, làm văn nghệ, nuôi dạy trẻ,  làm việc từ thiện, sống có mục đích, có niềm tin, hăy cầu nguyện nếu có tín ngưỡng.
 
•           Vật chất.  Cần có việc làm ổn định, có thu nhập; sự an ṭan vật chất giúp an tâm duy tŕ sức khỏe ṭan diê.n.
 
 Nói chung cần có thái độ tích cực, cần dấn thân và luôn luôn t́m ṭi học hỏi.
 
  Ngày 25- 12- 2005

 

(*) Bài đă đăng trên Diễn Đàn Y Khoa # , post lại với sự đồng ư của Diễn Đàn Y Khoa :