|

Giới thiệu sách:
Kỷ Yếu 2009:
Tập 1 - 400 năm thiên văn học &
Galileo Galilei, và
Tập 2 - 150 năm thuyết tiến hóa & Charles Darwin.

Lời giới thiệu:
Năm 2009 thế giới đă đánh dấu hai sự kiện lớn
trong khoa học: (1) kỷ niệm 400 năm từ khi Galilei xoay kính thiên
văn tự chế của ḿnh vào cơi không gian vô tận mở màn cho ngành thiên
văn học đồng thời khai sáng phương pháp luận của nền khoa học hiện
đại và (2) kỷ niệm 150 năm từ khi quyển "Nguồn gốc của các loài"
của Darwin được khai sinh làm nên nền tảng của thuyết tiến hóa. Ảnh
hưởng của hai sự kiện lớn lao này vẫn c̣n vang dội cho đến ngày hôm
nay. Tại Việt Nam, tầm quan trọng của hai sự kiện này đă được thể
hiện qua việc xuất bản "Kỷ Yếu 2009"
gồm hai tập: Tập 1 - 400 năm thiên
văn học & Galileo Galilei, và
Tập 2 - 150 năm thuyết tiến hóa & Charles
Darwin. Bài viết "Đất trời quê hương" của TS
Nguyễn Xuân Xanh, một người trong Ban Chủ Biên, là bài giới thiệu
đến quyển "Kỷ Yếu 2009". Như tŕnh bày trong phần
Mục Lục, những
cái kỳ bí của vũ trụ cũng như cái huyền diệu của thuyết tiến hóa được
phản ánh qua sự đa dạng và phong phú của các bài viết đóng góp từ
các nhà nghiên cứu Việt Nam trong và ngoài nước, và từ các nhà khoa
học trên thế giới. Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu đến độc giả
gần xa "Kỷ Yếu 2009" để t́m về "đất trời quê hương" của con
người qua những thành tựu khoa học vĩ đại mang dấu ấn sâu xa của
những bậc thiên tài như Galilei và Darwin.
ĐẤT TRỜI QUÊ HƯƠNG
Nguyễn Xuân
Xanh
Bốn trăm năm thiên văn học, tính từ năm 1609 khi Galilei hướng chiếc
viễn vọng kính lên bầu trời để quan sát vũ trụ
để khám phá sự vận hành và h́nh thành của
vũ trụ, cũng như năm Kepler hoàn tất việc chứng minh quỹ đạo của các
hành tinh là h́nh ellip xung quanh mặt trời, và một trăm năm mươi
năm thuyết tiến hóa của các chủng loài tồn tại trên trái đất,
tính từ năm 1859, lúc Charles Darwin hoàn tất thuyết tiến hóa của
ông qua cuốn sách cột mốc “Nguồn gốc của các loài”. Cả hai có một
mục đích chung: đi t́m lại quê hương của con người, một phần trên
mặt đất và một phần trong vũ trụ, để hiểu hiện tại và tương lai hơn.

|
“Hành
tinh quê hương” của con người trước đe dọa của sự hủy diệt bởi chính
nó. Con người cùng với trái đất mỗi ngày 24 giờ du hành một đoạn
đường dài hơn 2.5 triệu cây số xung quanh mặt trời, chưa kể sự du
hành của hệ mặt trời trong vũ trụ. Chúng ta không hề cảm nhận được
sự kỳ diệu ấy; bầu không khí vẫn đứng yên, không hề bị ảnh hưởng
chút nào từ chuyển động nhanh như tên bay ấy. Ngoài màu xanh nước
biển của hành tinh ra, vũ trụ là một màu tối đen vô cùng tận, trừ
những v́ sao lấp lánh ở xa. Con người như sống trong một bào thai
mầu nhiệm của bà mẹ vũ trụ, và cuộc sống của muôn loài được che chở
một cách mầu nhiệm. Nhưng “con người thông minh” - homo sapiens - có
thể hủy diệt nó trong vài thập kỷ tới. |
|
Không hiểu được sự tiến hóa của trời và đất, con người không thể nào
là những đứa con của tạo hóa, không bao giờ trưởng thành và hoàn
thiện để làm “người” cả. Chúng ta không phải chỉ sinh ra trên mặt
đất, mà c̣n được sinh ra ở trên trời. Con người từ thời Cổ đại đă
cảm nhận không thể nào hoàn thiện ḿnh mà không biết về trời, cũng
giống như nhà nghiên cứu lịch sử khoa học Pháp
Alexandre Koyré đă viết về sự h́nh
thành và trưởng thành của ngành vật lư, ngành cốt lơi của các khoa
học tự nhiên: “Vật lư học mới không phải chỉ được sinh ra trên
mặt đất; nó được sinh ra ngang bằng trên trời. Và cũng chính trên
trời mà nó đă đạt sự trưởng thành của nó.” Phải hiểu cái huyền
diệu của Trời và Đất, về sự h́nh thành, tiến hóa và cấu tạo, để hiểu
cái huyền diệu mà con người đang sống trong đó và có ư thức trân
trọng thế giới từng phút từng giây, như sự huyền diệu đang diễn ra
xung quanh ta hằng mỗi đơn vị nano thời gian.

|
“Cây đời” của Darwin nói lên sự h́nh thành của con người và các loài.
Ông diễn tả: “Từ cuộc chiến đấu của thiên nhiên, từ đói khổ và
chết chóc, đă trực tiếp nảy sinh ra cái cao nhất mà chúng ta có thể
h́nh dung được: sự sinh ra các sinh vật luôn luôn trội hơn, hoàn
thiện hơn. Đó quả là một cái ǵ cao cả trong cái nh́n về cuộc sống,
rằng Tạo hóa đă thổi cái mầm của tất cả sự sống quanh ta vào một ít
h́nh thái hoặc một h́nh thái duy nhất, và rằng, trong khi hành tinh
này quay tṛn theo định luật cố định của lực hấp dẫn, th́ từ một cái
ban đầu đơn giản như thế đă h́nh thành vô số h́nh thái đẹp nhất và
kỳ diệu nhất.” Trái đất và cuộc sống của muôn loài trên đó quả
là mầu nhiệm. Nhưng con người có nguy cơ phá hủy sự mầu nhiệm ấy. |
|
Con người là sản phẩm tuy không hoàn hảo của tạo hóa, nhưng rất độc
đáo và vô giá. Chúng ta mang trong người không những các ‘vết xưa’
của cuộc tiến hóa trên mặt đất, mà c̣n mang những dấu vết của tiến
hóa vũ trụ hằng tỉ năm trước. Từ đâu có các nguyên tố sắt
trong cơ thể chúng ta, nếu không phải từ các vụ nổ supernova? Làm
sao để có một hành tinh như trái đất của chúng ta có những điều kiện
thuận lợi cho sự nảy nở và phát triển của sự sống: ở một khoảng cách
vừa phải đối với mặt trời, để khỏi bị nóng cháy hay băng giá; có một
trọng lượng vừa phải để giữ được bầu khí quyển bền vững; quay với
tốc độ vừa phải xung quanh trục của nó để bề mặt nó không bị nóng
cháy hay băng giá bởi ánh sáng mặt trời? Con người gần như là một
sản phẩm “độc nhất vô nhị” trên quả đất như Stephen J. Gould, nhà
động vật học và địa chất học tên tuổi của Harvard đánh giá:
Con người không phải là sản phẩm
cuối cùng của một sự tiến bộ có thể nh́n thấy trước được của sự tiến
hóa, mà là một kẻ đến sau ngẫu nhiên vũ trụ, một nhánh nhỏ xíu của
cái bụi rậm sum suê không thể tưởng được của sự sống, mà, nếu mọc
lại một lần thứ hai từ hạt giống, th́ gần như chắc chắn rằng bụi rậm
ấy sẽ không cho ra nhánh này một lần nữa, hay nói chung, chẳng cho
nhánh nào với một tính chất chúng ta gọi là ư thức.
Con đường nhận thức là một cuộc mạo hiểm khám phá kỳ thú thu hút
biết bao trí tuệ của bao đời, nhưng không phải lúc nào cũng bằng
phẳng, và lúc nào cũng được trải bằng vinh quang cho họ. Các thế lực
quyền uy bao giờ cũng muốn kéo bánh xe lịch sử lại. Tư duy của họ đă
bị buột chặt vào “hệ quy chiếu” đứng yên của môi trường thô thiển họ
đang sống, nói theo ngôn ngữ của thuyết tương đối. Họ lấy hệ quy
chiếu trên mặt đất để thay thế hệ quy chiếu trên mặt trời, cho phù
hợp với sự ngạo mạn của họ muốn lấy con người làm trung tâm vũ trụ
và bá chủ của vạn vật. Cho đến khi họ bị giật ḿnh bởi những khám
phá khoa học làm rung chuyển hệ quy chiếu của họ. Các hành tinh
không phải quay xung quanh trái đất trên các đường cong epicycle với
các thắt nút như Ptolemy đă nh́n thế giới từ quả đất, mà các hành
tinh quay trên các quỹ đạo ellip xung quanh mặt trời! Đó là cuộc
cách mạng Copernicus. Thời gian và không gian của hệ quy chiếu trên
mặt đất là khác với thời gian và không gian của hệ quy chiếu trên
mặt trời. Đó là cuộc cách mạng của Einstein. Con người không phải là
được cho trước như h́nh dáng nó có hôm nay, mà là sản phẩm của một
cuộc tiến hóa trường kỳ của thiên nhiên, và có cùng nguồn gốc và “bà
con” với các loài khác. Đó là cuộc cách mạng của Darwin. Và con
người c̣n tiến hóa nữa, chưa biết về đâu, tiến hóa với công cụ sắc
bén hai lưỡi mà nó đă tạo ra trong hơn hai ngh́n năm: tri thức -
dưới sự sử dụng của con người qua cái được gọi là “cơ chế kinh tế
thị trường”.
Cuộc đối đầu giữa Galileo Galilei, người lèo lái chiếc xe cách mạng
khoa học nhằm thoát ra tư duy thời Trung cổ một bên, và thế lực nhà
thờ, quyền uy mạnh nhất bấy giờ bên kia, nhằm đánh sập chiếc xe khoa
học mới được xây lên, và đánh ngă người lèo lái nó. Nhưng sau bản án
lịch sử ô nhục 1633 cho Galilei chiếc xe của cuộc cách mạng ấy vẫn
lăn bánh mạnh mẽ, càng mạnh mẽ hơn bao giờ hết với cả một đạo quân
cách mạng ngày càng đông đảo lèo lái nó. Galilei gục ngă, như để
“chịu tội” cho khoa học, chúng ta xin nghiêng ḿnh cám ơn, như chúa
Jesu cũng đă từng chịu tội cho nhân loại, về cái tội “ăn phải trái
cấm” của Thượng đế. Nhưng hệ quy chiếu lấy cái ta làm trung tâm lần
lượt bị sụp đổ, sau Galilei đến Newton, rồi Darwin, rồi Einstein, để
nhường chỗ lại cho các hệ quy chiếu khách quan hơn, “b́nh đẳng” hơn
của khoa học hiện đại trong một một bầu trời thông thoáng hơn.
Năm 2009 UNESCO đă kêu gọi thế giới kỷ niệm hai sự kiện quan trọng
đó: 400 năm thiên văn học và Galileo Galilei, và 150 năm thuyết tiến
hóa và Charles Darwin (200 tuổi). Nhóm chủ biên Chu Hảo, Nguyễn
Quang Riệu, Trịnh Xuân Thuận, Nguyễn Xuân Xanh và Phạm Xuân Yêm đă
kêu gọi các nhà khoa học, nghiên cứu Việt Nam trong và ngoài nước
tham gia vào Kỷ Yếu kỷ niệm hai sự kiện lớn trên. Kết quả là hai tập
Kỷ yếu, với sự tham gia của nhiều nhà khoa học. Ngoài những bài khoa
học như của Gs Jürgen Renn (Berlin), Pierre Darriulat (Hà nội),
Thérèse & Pierre Encrenaz (Paris), C. Cézarsky (Paris), Trịnh Xuân
Thuận (Virginia, Giải UNESCO Kalinga 2009), Nguyễn Quang Riệu
(Paris), Phạm Xuân Yêm (Paris), Cao Huy Thuần (Paris), Bùi Văn Nam
Sơn (TP Hồ Chí Minh), Trương Văn Tân (Melbourne),…, c̣n có một đóng
góp đặc biệt của Thiền sư Matthieu Ricard về Khoa học và Thiền định.
Đă quá giờ rồi con người phải tư duy lại hạnh phúc trên trái đất này,
trước sự phá hủy hành tinh một cách đáng sợ bởi sự ích kỷ của con
người. Con người chỉ là những cái “Gen ích kỷ” như Richard Dawkins
nói hay sao, hoặc con người c̣n mang trong người quá nhiều “phần tử
sâu bọ” như Nietzsche nói hay sao?
Xin mời các bạn hăy đến với hai số Kỷ yếu 2009 để ghé mắt sâu vào
ḷng vũ trụ, ngược thời gian về cơi big bang, hay vào thế giới “cát
bụi” đă h́nh thành chúng ta, gặp lại những người “anh hùng” bốc lửa
như Galilei, hay trầm tĩnh như Darwin nhưng mỗi tư duy là một tia
chớp, hay hướng mắt về cuộc truy t́m các hạt cơ bản của vũ trụ đang
diễn ra với quy mô chưa từng thấy tại trung tâm CERN đề quyết định
cấu trúc của vũ trụ.
Xem
Mục Lục
Độc giả có thể mua sách trên
mạng tại:
Website:
www.vnnpublishing.com.vn
Email:
sales@vnnpublishing.com.vn
|
|